Το ανήγγειλε πρόσφατα και με κάθε επισημότητα ο υπουργός Εσωτερικών Πάνος Σκουρλέτης μιλώντας στη Βουλή και κατηγορώντας ταυτόχρονα τους δήμους που δεν αξιοποίησαν τη δυνατότητα που είχαν. Είναι όμως, άραγε, μόνον το δικαίωμα των ανθρώπων να επιλέγουν τον τύπο τέλεσης της κηδείας τους όπως εκείνοι επιθυμούν που ασκεί πίεση στην κυβέρνηση η οποία σε κάθε άλλη περίπτωση «φυλάττει Θερμοπύλες» υπέρ του Δημοσίου; Τα σημάδια δείχνουν ότι εκδηλώνεται την ίδια στιγμή μεγάλο ενδιαφέρον από ιδιώτες στην Ελλάδα και το εξωτερικό που ζητούν με κάθε τρόπο να μάθουν λεπτομέρειες για τις επικείμενες ρυθμίσεις. Ανάμεσά τους, εκτός από μεγάλα γραφεία τελετών, περιλαμβάνονται οι επίσημοι επιτετραμμένοι των ΗΠΑ και της Γερμανίας αλλά και επιχειρηματικός όμιλος που ασχολείται με τη διαχείριση αποβλήτων κυρίως στα λιμάνια της χώρας για την παραγωγή πράσινης ενέργειας.

Σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές, στα ληξιαρχεία των δήμων της Ελλάδας καταγράφηκαν τα δύο προηγούμενα χρόνια περίπου 120.000 θάνατοι ετησίως, ενώ φέτος και μέχρι τις 20 Μαρτίου 30.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τα εγκόσμια. Αυτό σημαίνει ότι γύρω από τη μετάβαση στην «τελευταία κατοικία» δημιουργείται ετησίως ένας τζίρος που σε πρώτη φάση κυμαίνεται γύρω στα 200 εκατομμύρια ευρώ, καθώς πολλά εξαρτώνται από τον τύπο και τον τόπο της τελετής και του ενταφιασμού, ενώ δήμοι και εκκλησίες έχουν λαμβάνειν και τα χρόνια που ακολουθούν. Πρόκειται σαφώς για μια από τις λιγοστές οικονομικές δραστηριότητες που ελάχιστα ως καθόλου έχουν επηρεαστεί από την πολυετή οικονομική κρίση.

Πρόβλημα χώρων

Η ποιότητα της όλης διαδικασίας όμως έχει επηρεαστεί από τις αγκυλώσεις στη λειτουργία του Δημοσίου και την αδυναμία του να δημιουργεί συνεχώς νέους χώρους, ειδικά στα νεκροταφεία των μεγάλων αστικών κέντρων. Σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχουν πτώματα που μπορεί να περιμένουν πολλές μέρες ή και εβδομάδες στο ψυγείο μέχρι να βρεθεί, για παράδειγμα, χώρος σε κάποιο νεκροταφείο της Αθήνας. Την ίδια στιγμή, η ανάγκη να γίνονται εκταφές εντός τριετίας οδηγεί τους συγγενείς των νεκρών είτε σε επώδυνες διαδικασίες, καθώς το χώμα δεν προλαβαίνει να αποσυνθέσει τις σορούς (ειδικά αν έχουν προηγηθεί του θανάτου μακροχρόνιες φαρμακευτικές θεραπείες), είτε σε πρόσθετα έξοδα για να παραταθεί η ταφή.

Μια λύση στα παραπάνω προβλήματα θα μπορούσε να δώσει η αποτέφρωση των νεκρών όσων θα το επέλεγαν. Ομως, αν και υπάρχει νόμος που επιτρέπει τη δημιουργία των ειδικών αποτεφρωτηρίων από το 2006, καμία τέτοια υποδομή δεν έχει δημιουργηθεί. Σύμφωνα με τον Αντώνη Αλακιώτη, πρόεδρο της Ελληνικής Κοινωνίας Αποτέφρωσης, είναι περίπου 4.300 οι νεκροί από την Ελλάδα που πραγματοποιούν κάθε χρόνο το «τελευταίο ταξίδι τους» στη Βουλγαρία, ώστε να αποτεφρωθούν εκεί δηλαδή στο αποτεφρωτήριο που λειτουργεί στη Σόφια και είναι το πλησιέστερο σε ελληνικό έδαφος.

Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο του Λουκιανού Κηλαηδόνη και την αποτέφρωσή του στη Βουλγαρία, ο κ. Αλακιώτης εξέδωσε ανακοίνωση χαρακτηρίζοντας «απαράδεκτο χιλιάδες Ελληνες συμπολίτες μας, να τους μεταφέρουμε μετά θάνατο σαν μετανάστες στη Βουλγαρία για αποτέφρωση, επειδή αυτή ήταν η τελευταία τους επιθυμία». «Είναι απαράδεκτη, συνέχισε ο κ. Αλακιώτης, η ανικανότητα των δημάρχων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης να κατασκευάσουν ένα αποτεφρωτήριο, τόσα χρόνια μετά την ύπαρξη του νόμου που επιτρέπει την αποτέφρωση των νεκρών στην Ελλάδα». Εξέφρασε τις ευχαριστίες του στο βουλευτή του Ποταμιού Γ. Αμυρά που κατέθεσε ερώτηση στη Βουλή για την απουσία Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών και παρακάλεσε τον υπουργό Εσωτερικών «ο οποίος επανειλημμένα έχει ενδιαφερθεί και υποστηρίξει τις προσπάθειές μας, να δώσει με σχετική νομοθετική ρύθμιση τη δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας αποτεφρωτηρίων στη χώρα μας και σε ιδιώτες, όπως γίνεται σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, αφού οι δήμαρχοι είναι απρόθυμοι και ανίκανοι να ανταποκριθούν».

Λίγες μέρες αργότερα, ο υπουργός Π. Σκουρλέτης, απαντώντας στη Βουλή, υποστήριξε ότι η κυβέρνηση έχει κάνει όλες τις απαραίτητες προετοιμασίες: «Το ερώτημα είναι τι εμποδίζει αυτή τη στιγμή τους δήμους; Ποιοι στέκονται ενάντια σ’ αυτό το ατομικό δικαίωμα; Και γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τέτοιου είδους σκοταδιστικές δυνάμεις εντός της ελληνικής κοινωνίας. Και θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει ένα μέτωπο όλων των προοδευτικών ανθρώπων, οι οποίοι αναγνωρίζουν αυτό το δικαίωμα, ώστε να δημιουργήσουν εκείνους τους κατάλληλους όρους πίεσης για να γίνει πράξη αυτή η δυνατότητα».

Και συνέχισε ο κ. Σκουρλέτης: «Στην προσπάθεια για να πιέσουμε ακόμα περισσότερο ώστε να γίνει πραγματικότητα η ίδρυση των Κέντρων Αποτέφρωσης Νεκρών, είναι πρόθεση της κυβέρνησης να δώσουμε αυτήν τη δυνατότητα και σε ιδιώτες. Εάν οι δήμοι δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν ως καθήκον να το κάνουν εκείνοι, δεν θα τους το απαγορεύσουμε, αλλά θα δώσουμε αυτήν τη δυνατότητα και σε ιδιώτες. Και σύντομα θα έρθει αντίστοιχη νομοθετική πρωτοβουλία».

Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο χρόνο εκδηλώθηκε ταυτόχρονα ενδιαφέρον από πολλούς δήμους (Αθήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη), ενώ η τότε κυβέρνηση έδωσε τη σχετική δυνατότητα και στην Περιφέρεια Αττικής που δεν έδειξε σημάδια κάποιας δραστηριοποίησης αν και «ανήκει» στον ΣΥΡΙΖΑ. Στην Αθήνα έχει επιλεγεί μετά από μελέτη ένα οικόπεδο στον Βοτανικό, πολύ κοντά στο χώρο ανέγερσης του ισλαμικού τεμένους αλλά, όπως έχουμε ήδη δημοσιεύσει, υπάρχουν πολλά εμπόδια πολεοδομικής φύσης και χρήσεων γης. Στην Πάτρα, ο δήμος έχει προχωρήσει αρκετά ορίζοντας χώρο, αλλά έχουν κατατεθεί πλήθος προσφυγών που θα εκδικαστούν το συντομότερο εντός του 2018 από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση που υπάγεται στην κυβέρνηση.

Αντιδράσεις

Πλήρως αντίθετη με τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ιδιώτες τα αποτεφρωτήρια δηλώνει, πάντως, η Χαρούλα Χαλκιά, πρόεδρος ενός ακόμη φορέα πολιτών (Σύνδεσμος Φίλων Αποτέφρωσης Ελλάδος) που ασχολείται με το θέμα. «Είναι απαράδεκτο, μπορεί να συμβούν περίεργα πράγματα στη φάση εκείνη της αποτέφρωσης, να εξαφανισθούν στοιχεία», λέει η κ. Χαλκιά. Θεωρεί ότι πρέπει να δημιουργηθούν Κέντρα Αποτέφρωσης στην Ελλάδα για να μην στοιχίζει η διαδικασία 1.800 ευρώ, όπως τώρα που μεταφέρονται στη Βουλγαρία. Μα δεν υπάρχουν ιδιωτικά αποτεφρωτήρια στο εξωτερικό; «Υπάρχουν, αλλά σταδιακά καταργούνται», μας απαντά η κ. Χαλκιά, αντίθετα με τον κ. Αλακιώτη ο οποίος μας λέει ότι στην Ευρώπη μόνο υπάρχουν εκατοντάδες ιδιωτικά, ενώ θεωρεί πως όλη η διαδικασία είναι «διασφαλισμένη με τις διαδικασίες που προβλέπει το νομοθετικό πλαίσιο» και την απαραίτητη πιστοποίησή των κέντρων που θα δημιουργηθούν.

Πόσο μεγάλη μπορεί να είναι αυτή δραστηριότητα για να προσελκύει το ενδιαφέρον των ιδιωτών, όμως; Κατά τον κ. Αλακιώτη, οι αποτεφρώσεις που αναμένεται να γίνονται εντός Ελλάδος τα πρώτα χρόνια δεν αναμένεται να ξεπερνούν πολύ το 10% των θανάτων, δηλαδή περίπου 10-12.000. Ομως, σε άλλα κράτη της Ευρώπης τα ποσοστά έχουν εκτοξευθεί, φθάνοντας από το 12% στην Ιταλία και το 40% στην Ισπανία έως το 78% στη Βρετανία.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το ενδιαφέρον των ιδιωτών για δημιουργία αποτεφρωτηρίων εκδηλώνεται έως τώρα διακριτικά. Εκπρόσωποι από τις πρεσβείες των ΗΠΑ και της Γερμανίας ρωτούν ανθρώπους που γνωρίζουν τις εξελίξεις στο χώρο. Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε όμως το γεγονός ότι στη διάρκεια της μελέτης που έγινε από τον Δήμο Αθηναίων μέσω της εταιρίας Δ. Καρφοπούλου & Σια ΕΤΕ για ανεύρεση του κατάλληλου χώρου, εκδήλωσε ενδιαφέρον η εταιρία KAFSIS Βιομηχανική & Ενεργειακή που κατέθεσε αίτηση χωρίς όμως να δηλώσει κάποιο ακίνητο. Η συγκεκριμένη εταιρία ανήκει στον όμιλο των αδελφών Βασιλειάδη, που αναπτύσσουν τα τελευταία χρόνια έντονη δραστηριότητα γύρω από τη διαχείριση αποβλήτων ειδικά στα λιμάνια της χώρας. Πρόκειται για τομέα που τώρα αναπτύσσεται στην Ελλάδα και σχετίζεται με την παραγωγή πράσινης ενέργειας και όπως αναφέρει η ίδια η εταιρία «στις εγκαταστάσεις μας μετατρέπουμε πρωτογενή υλικά από διατροφικά υπολείμματα, ζωικά και φυτικά υποπροϊόντα, κοπριά, οργανικά σε ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, βιοκαύσιμα και λιπάσματα. Δείχνοντας το δρόμο με το παράδειγμά μας, παράγουμε επαρκείς ποσότητες ενέργειας για την κάλυψη και των δικών μας αναγκών».

Στο «ψυγείο» εδώ και 20 χρόνια η αποτέφρωση

Λύση στο πρόβλημα της έλλειψης Κέντρων Αποτέφρωσης Νεκρών (ΚΑΝ) ζητά με επιστολή του στους υπουργούς Εσωτερικών και Ενέργειας Π. Σκουρλέτη και Γ. Σταθάκη ο Συνήγορος του Πολίτη, θυμίζοντας ότι ασχολείται με το θέμα από το 1999, όταν έλαβε την πρώτη αναφορά. Ο ΣτΠ προχωρά σε μια διεξοδική περιγραφή της αβελτηρίας επί μία σχεδόν εικοσαετία καθώς:

-Εως το 2013, ο Σύνδεσμος Δήμων Πειραιά και Δυτικής Αττικής που ενδιαφέρονταν για αποτεφρωτήριο στο Σχιστό και οι Δήμοι Πυλαίας-Χορτιάτη και Θεσσαλονίκης που το τοποθετούσαν στο κοιμητήριο Αναστάσεως του Κυρίου, «δεν είχαν προσκομίσει τα απαραίτητα δικαιολογητικά».

-Η χωροθέτηση ΚΑΝ στο νεκροταφείο Αναστάσεως του Κυρίου βρίσκεται ακόμη σε εκκρεμότητα, καθώς δεν έχουν εγκριθεί περιβαλλοντικοί όροι, ο Δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη έχει προσφύγει ενώπιον του ΣτΕ και ο Δήμος Θεσσαλονίκης αναζητά χώρο αλλού.

-Για το Σχιστό η εκκρεμότητα παραμένει, καθώς ολόκληρο το κοιμητήριο θεωρείται «ημιτελές» λόγω δικαστικών διεκδικήσεων μεταξύ του συνδέσμου και του αναδόχου, ενώ έχει κατασκευασθεί με όρους δόμησης ειδικού κτιρίου και για να ανεγερθεί ΚΑΝ χρειάζεται «τροποποίηση ρυμοτομικού με αλλαγή ΦΕΚ καθώς πρόκειται για εκτός σχεδίου δόμηση»!

-Οι Δήμοι Αθηναίων και Ηρακλείου Κρήτης αναζητούν το κατάλληλο ακίνητο.

Ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώνει τεράστια προβλήματα και για τα εν λειτουργία νεκροταφεία:

-Οπως αναφέρει «τα περισσότερα κοιμητήρια στην Ελλάδα στερούνται περιβαλλοντικής αδειοδότησης, όπως εκείνο της Αναστάσεως του Κυρίου στη Θεσσαλονίκη»

-Οι απαιτούμενες μετεγκαταστάσεις τους ολοκληρώνονται με μεγάλες καθυστερήσεις

-Παρατηρείται «ασφυκτική πλήρωση των χώρων ταφής γεγονός που συναρτάται και με την προστασία της δημόσιας υγείας»

-Ορισμένα εξ αυτών «λόγω της συνεχούς επέκτασης των πόλεων και εν αντιθέσει των εκ του νόμου ορισθέντων βρίσκονται πλέον εντός του αστικού ιστού όπως για παράδειγμα το Β’ Νεκροταφείο Αθηνών στο οποίο το 2001 και μετά από σφοδρή βροχόπτωση παρασύρθηκαν ανθρώπινα οστά έως τον προαύλιο χώρο των οικιών των περιοίκων».

Με βάση τα παραπάνω, η ανεξάρτητη αρχή προτείνει, μεταξύ άλλων:

1) Να χαρτογραφηθούν όλα ανά την επικράτεια κοιμητήρια, ώστε να εντοπιστούν όσα δεν έχουν τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις «καθώς και όσα έχουν επεκταθεί παρανόμως».

2) Να προβλέπεται η εγκατάσταση αποτεφρωτηρίων και εντός περιοχών υψηλής όχλησης, ώστε αφενός να δύνανται να χωροθετηθουν ΚΑΝ μεγαλύτερης δυναμικότητας και αφετέρου να παρέχονται περισσότερες εναλλακτικές λύσεις χωροθέτησης.

3) Να παρασχεθεί δυνατότητα εγκατάστασης και από ιδιώτες δεδομένου ότι «προκύπτει περιορισμένη ενεργοποίηση των δήμων».

Άρης Χατζηγεωργίου

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου