Ο σεισμολόγος και μέλος της Επιτροπής Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου, κ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος, εξηγεί στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής την περίπτωση της Κρήτης και τα χαρακτηριστικά του τελευταίου σεισμού, χωρίς να αποκλείει το ενδεχόμενο ενός νέου σεισμού κοντά στους 5 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ, υπογραμμίζοντας όμως ότι «δεν μπορεί να βλάψει την Ανατολική Κρήτη, δεδομένου ότι ο πολύ μεγαλύτερος σεισμός του 6,3 ουσιαστικά πολύ λίγες βλάβες προκάλεσε».

Επιπλέον, αναλύει πώς με τον αλγόριθμο FORMA οι σεισμολόγοι μπορούν να φτάσουν στην πρόγνωση του κύριου σεισμού μέσα από τη μελέτη των προσεισμών, όπως ακριβώς στην περίπτωση της Κρήτης, όπου από τα μέσα Σεπτεμβρίου πριν από τον ισχυρό σεισμό της 27ης Σεπτεμβρίου στο Αρκαλοχώρι υπήρχαν ξεκάθαρα σημάδια ότι η σεισμική δραστηριότητα αφορούσε προσεισμούς, όπως σημειώνει ο κ. Παπαδόπουλος.

Ποιες είναι οι εκτιμήσεις της επόμενης μέρας για την Κρήτη; Περιμένετε έντονη σεισμική δραστηριότητα πλησίον του επικέντρου του τελευταίου σεισμού;

Mετά τον ισχυρό σεισμό μεγέθους 6,3 στις 12 Οκτωβρίου 2021 οι αρχικές εκτιμήσεις ήταν ότι θα πρέπει να αναμένουμε πολλούς μετασεισμούς, όπως έγινε και μετά τον ισχυρό σεισμό στο Αρκαλοχώρι. Αργότερα την ίδια μέρα, εξετάζοντας όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, διαπίστωσα ότι, σύμφωνα με τις αναλύσεις όλων των ινστιτούτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, η κύρια διάρρηξη στο σεισμικό ρήγμα έγινε σε βάθος περίπου 25-30 χλμ. Επειδή σε τέτοια βάθη δεν ευνοείται η γένεση πολλών μετασεισμών την ίδια μέρα του σεισμού και τις επόμενες μέρες, εξήγησα αυτό το θέμα και τόνισα ότι η μη παραγωγή πολλών μετασεισμών δεν είναι κάτι το αφύσικο που πρέπει να μας βάλει σε ανησυχία, ότι δηλαδή έχουμε ανώμαλη μετασεισμική ακολουθία. Τώρα πια είμαι ακόμη πιο πεπεισμένος για το θέμα αυτό. Οι λίγοι μετασεισμοί ερμηνεύονται από το σημαντικό βάθος της διάρρηξης. Το φαινόμενο είναι φυσιολογικό. Η δυνατότητα γένεσης σεισμού μεγαλύτερου του 6,3 πρακτικά είναι μηδαμινή. Ωστόσο, δεν αποκλείεται η γένεση μεμονωμένου μετασεισμού που μπορεί να πλησιάσει ή να ξεπεράσει το μέγεθος 5. Αλλά και σ’ αυτήν την περίπτωση δεν μπορεί να βλάψει την Ανατολική Κρήτη, δεδομένου ότι ο πολύ μεγαλύτερος σεισμός του 6,3 ουσιαστικά πολύ λίγες βλάβες προκάλεσε.

 Σε διάστημα λιγότερο των 20 ημερών, η Κρήτη επλήγη από δύο ισχυρούς σεισμούς. Υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ των δύο ισχυρών σεισμικών δονήσεων;

Ενεργοποιήθηκαν δύο διαφορετικές εστίες σε απόσταση περίπου 120 χλμ. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν ο πρώτος προκάλεσε τον δεύτερο, αλλά το θεωρώ μάλλον απίθανο, γιατί το μέγεθος 6 δεν είναι ικανό να προκαλέσει ευρύτερη διέγερση. Ωστόσο, παραμένει ένα θέμα ενδιαφέρον για περαιτέρω επιστημονική διερεύνηση.

 Σε μία ανάρτησή σας (facebook) αναφέρατε ότι οι προσεισμοί στο Αρκαλοχώρι έδειξαν τον δρόμο για την πρόγνωση των σεισμών και πως είδατε τα σημάδια μέσω του αλγορίθμου FORMA. Μπορείτε να διευκρινίσετε τι ακριβώς παρατηρήσατε και πώς αυτό θα βοηθήσει στις επόμενες προγνώσεις;

Πράγματι, οι προσεισμοί ξεκίνησαν στις αρχές Ιουνίου του 2021 και δεν σταμάτησαν μέχρι που έγινε ο κύριος σεισμός στις 27 Σεπτεμβρίου. Τον πρώτο καιρό τα στοιχεία ήταν λίγα, αλλά με την πάροδο του χρόνου φάνηκαν τα πρώτα σημάδια που έδειχναν ότι η εξελισσόμενη σεισμική δράση ίσως ήταν προσεισμική. Αλλά δεν μπορούσαμε να είμαστε βέβαιοι ότι ήταν προσεισμοί και δεν επρόκειτο για ένα σμήνος, δηλαδή για μια συσσώρευση σχετικά μικρών σεισμών που δεν καταλήγουν σε ισχυρό. Ωστόσο, στην Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου στις 21.7.2021 είπαμε ότι ενδέχεται να γίνει ισχυρότερος σεισμός και γι’ αυτό εισηγηθήκαμε την προληπτική εφαρμογή του σχεδίου Εγκέλαδος. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και ο ΟΑΣΠ ενήργησαν αμέσως και απέστειλαν το πόρισμα στις τοπικές Αρχές για εφαρμογή του σχεδίου. Τα σημάδια ότι είχαμε προσεισμούς έγιναν πολύ ξεκάθαρα περί τα μέσα Σεπτεμβρίου, αλλά δεν είχε πια κανένα νόημα να πούμε κάτι δημοσίως, γιατί επιχειρησιακά είχαν γίνει όλα τα αναγκαία βήματα, τουλάχιστον από την πλευρά των επιστημόνων. Συνεπώς, το παράδειγμα του Αρκαλοχωρίου θα βοηθήσει περαιτέρω στην πρόγνωση των σεισμών από προσεισμούς. Ο αλγόριθμος που χρησιμοποιούμε ονομάστηκε FORMA (Foreshock-Mainshock-Aftershock), γιατί αποσκοπεί ακριβώς στο να διακρίνουμε τους διαφορετικούς τύπους σεισμικής διέγερσης και, μάλιστα, αν είναι δυνατόν, σε πραγματικό χρόνο, όχι μόνο εκ των υστέρων.

 Ποια είναι τα «εργαλεία» που έχουν στη διάθεσή τους αυτήν τη στιγμή οι επιστήμονες, ώστε να φτάνουν σε πιο ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με τη σεισμική δραστηριότητα σε μια περιοχή;

Παραδοσιακά η σεισμολογική κοινότητα δεν είχε αναπτύξει τρόπους να αξιολογεί τον τύπο μιας εξελισσόμενης σεισμικής δράσης σε πραγματικό χρόνο. Μόνο εκ των υστέρων γίνονταν η ανάλυση και η διαπίστωση του τύπου της σεισμικής δράσης, δηλαδή αν ήταν προσεισμοί ή μετασεισμοί ή σμηνοσεισμοί. Με τον αλγόριθμο FORMA (Foreshock-Mainshock-Aftershock, δηλαδή Προσεισμός-Κύριος Σεισμός-Μετασεισμός), που αναπτύξαμε την τελευταία δεκαετία, αξιοποιούμε τις διαφορετικές στατιστικές ιδιότητες των διαφορετικών τύπων σεισμικής δράσης, ώστε να διαπιστώνουμε ποιος είναι ο τύπος μιας συγκεκριμένης εξελισσόμενης δράσης σε πραγματικό χρόνο. Οι δυσκολίες είναι πολλές, τεχνικές και επιστημονικές. Αλλά πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε καλό δρόμο. Ιδιαίτερα στην περίπτωση των προσεισμών η μέθοδος είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί μπορεί να οδηγήσει στην πρόγνωση του κύριου σεισμού.

Τους τελευταίους μήνες παρατηρείται σεισμική έξαρση σε πολλές περιοχές της χώρας. Ποιες κρίνετε ότι είναι οι πιο επίφοβες; Γιατί παρατηρείται αυτή η έξαρση τώρα και τι φόβους σάς προκαλεί;

H σεισμική δράση στη χώρα μας πολλές φορές περνά από φάσεις ύφεσης και έξαρσης. Τον τελευταίο χρόνο περνάμε φάση έξαρσης: Οκτώβριος 2020, Σάμος μέγεθος 7, Μάρτιος 2021 Τύρναβος, δύο σεισμοί μεγέθους 6,3 R και 6,2 R και τώρα οι δύο ισχυροί σεισμοί της Κρήτης. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν η φάση έξαρσης ολοκληρώθηκε ή όχι. Συνεπώς, δεν χρειάζεται φόβος αλλά ψυχραιμία και εφαρμογή όσων προβλέπουν τα σχέδια και οι οδηγίες.

 Στον αντίποδα, εντοπίζετε σε κάποιες περιοχές της χώρας παρατεταμένη «σεισμική σιωπή» σε σχέση με το ιστορικό τους;

Δεν έχουμε παρατηρήσει κάτι τέτοιο. Αλλά πολλές φορές στο παρελθόν η φύση μάς ξεγέλασε και δεν έκανε ισχυρούς σεισμούς εκεί όπου λογικά τους περιμέναμε λόγω παρατεταμένης «σεισμικής σιωπής», όπως ορθά είπατε. Αντίθετα, συχνά μας αιφνιδίασε, όπως πρόσφατα στο Αρκαλοχώρι.