Κορυφαία στιγμή της ζωής του το κατέβασμα της σβάστικας από την Ακρόπολη, το βράδυ της 30ης Μαΐου 1941, μαζί με τον συμφοιτητή του Απόστολο Σάντα, μία ενέργεια που χαρακτηρίσθηκε ως η πρώτη αντιστασιακή πράξη της Ευρώπης απέναντι στους ναζί.

Ο Γλέζος, ο αιώνιος αγωνιστής, έφυγε σε ηλικία 98 ετών και μέχρι την τελευταία στιγμή μοιραζόταν με μαθητές και παιδιά τις εμπειρίες του. Το 2017 αποκάλυψε σε διεθνές συνέδριο το μυστικό της μακροζωίας, λέγοντας πως ζούσε και για τους συντρόφους του που χάθηκαν, γι’ αυτούς που δεν υπάρχουν πια. Το ίδιο «μυστικό» είχε αποκαλύψει σε μαθητές του 2ου Γυμνασίου της Αγίας Παρασκευής:

«Πριν από κάθε μάχη μαζευόμαστε και κουβεντιάζαμε. Και λέγαμε: Εάν εσύ ζεις, μη με ξεχάσεις. Εάν εσένα δεν σε βρει το βόλι, όταν συναντάς τους ανθρώπους στο δρόμο, θα λες καλημέρα κι από μένα. Κι όταν πίνεις κρασί, θα πίνεις κρασί κι από μένα. Κι όταν ακούς τον παφλασμό των κυμάτων, θα τον ακούς και για μένα. Κι όταν ακούς τον άνεμο να περνάει μέσα από τα φύλλα, κι ακούς το θρόισμα του ανέμου, θα το ακούς και για μένα. Κι όταν χορεύεις, θα χορεύεις και για μένα! Μπορώ να ξεχάσω αυτόν τον κόσμο, είναι δυνατόν;».

Ο Μανώλης Γλέζος εξέπνευσε από καρδιακή ανεπάρκεια στο Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center»: «Ο αγωνιστής της Δημοκρατίας και σύμβολο της Εθνικής Αντίστασης νοσηλευόταν από τις 18 Μαρτίου και παρά την εντατική θεραπευτική αγωγή, ο οργανισμός του δεν ανταποκρίθηκε», ανέφερε το ιατρικό ανακοινωθέν.

Γεννήθηκε στην Απείρανθο, το ορεινό χωριό της Νάξου, στις 9 Σεπτεμβρίου 1922. Ωστόσο, ένιωθε μισός Ναξιώτης και μισός Παριανός, με ιδιαίτερη αγάπη για την Πάρο, αφού από εκεί καταγόταν η μητέρα του, Ανδρομάχη Ναυπλιώτου. Ο πατέρας του, Νικόλαος Γλέζος, ήταν δημόσιος υπάλληλος και δημοσιογράφος.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 η οικογένειά του μεταναστεύει στην Αθήνα και το 1940 ο Mανώλης Γλέζος περνά στην ΑΣΟΕΕ. Ως μαθητής ακόμη πρωτοστάτησε στη δημιουργία αντιφασιστικής ομάδας για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου από τους Ιταλούς αλλά κατά της δικτατορίας του Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής δίνει το «παρών» στην αντίσταση του λαού μας μέσα από τις τάξεις της ΟΚΝΕ, του ΕΑΜ Νέων και της ΕΠΟΝ, με αποτέλεσμα να υποστεί φυλακίσεις, βασανιστήρια και διώξεις.

30 Μαΐου 1941

Ο Μανώλης Γλέζος μιλά για τη νύχτα της 30ής προς την 31η Μαΐου 1941, όταν μαζί με τον Απόστολο Σάντα σκαρφάλωσαν στα βράχια της Ακρόπολης, κατέβασαν τη σβάστικα, με μοναδικά τους «όπλα» ένα φαναράκι και ένα σουγιά, και ανέβασαν τη γαλανόλευκη. «Πώς κατεβάσαμε τη σημαία; Εγινε ένα σκαρφάλωμα, αλλά δεν μπορέσαμε να την κατεβάσουμε αρχικά. Κρεμαστήκαμε μαζί με τον Λάκη, αλλά υπήρχαν τρία συρματόσχοινα που έπρεπε να κόψουμε. Τα λύσαμε. Και τότε την ταρακουνήσαμε και μετά από λίγο έπεσε πάνω μας. Μας κουκούλωσε. Η ώρα κόντευε μία το πρωί. Κόψαμε από ένα κομμάτι ο καθένας μας και το υπόλοιπο το ρίξαμε στο σπήλαιο της Αγραύλου, όπως ήταν ως τότε γνωστό. Σήμερα οι αρχαιολόγοι το χαρακτηρίζουν ως Μυκηναϊκή Κρήνη… Με ρωτάνε διαρκώς για τη σημαία. Εγώ όμως, ακόμα κι από την ιστορία της σημαίας, θυμάμαι τη μάνα μου. Οταν γυρίζαμε εκείνη την ημέρα στα σπίτια μας, η ώρα ήταν περασμένη, μετά τα μεσάνυχτα. Πάω στο σπίτι και βλέπω τη μάνα μου ένα κουβάρι στα σκαλοπάτια απ’ έξω. Με περίμενε. Την πλησιάζω και της λέω, “Μάνα!”. Σηκώνεται απότομα, με πιάνει από το λαιμό, με πάει στην κουζίνα για να μην ακούσουν οι άλλοι και ξυπνήσουν και μου λέει “Πού ήσουν;”. Τότε εγώ ανοίγω το σακάκι και της δείχνω το κομμάτι της σβάστικας που είχαμε κόψει. Με αγκαλιάζει, με φιλάει και μου λέει “Πήγαινε κοιμήσου”. Την άλλη μέρα το πρωί, ακούω τον εξής διάλογο: Ο πατριός μου τη ρωτάει “Πού ήταν χθες το βράδυ ο μεγάλος σου γιος;”. Του απαντάει “Ανέβα στην ταράτσα και κοίταξε στην Ακρόπολη”. Ποτέ μου δεν τη ρώτησα πώς το κατάλαβε. Θα το θεωρούσα προσβολή στη νοημοσύνη της. Αλλά για μένα αυτό ήταν το πιο συγκινητικό συμβάν στην ιστορία μου. Η μάνα μου».

«Επαναστάσεις πρέπει να γίνονται μόνο όταν είναι ώριμες οι συνθήκες», συμφώνησε με τον Φιντέλ Κάστρο το 1963 στην Κούβα. Σε εκείνη την επίσκεψη γνώρισε και τον Τσε Γκεβάρα που ήταν υπουργός Οικονομικών. Εχει αφηγηθεί ο ίδιος ο Γλέζος: «Ηταν μία επανάσταση που εξελισσόταν. Δηλαδή, από όπου περνούσε κέρδιζε δυνάμεις, εξαιτίας των δίκαιων αιτημάτων που είχε. Για να καταλάβεις, οι ταξιτζήδες έξω από το ξενοδοχείο όπου μέναμε ήταν ένοπλοι. Οταν ένα καθεστώς δεν φοβάται τον οπλισμένο λαό του, δεν είναι δικτατορικό. Πώς είναι δυνατό να είναι δικτάτορας, όταν αποφάσιζαν οι κάτοικοι σε συνελεύσεις τι θα γίνει; Αυτοί οι ίδιοι αποφασίζουν. Πού είναι η δικτατορία;».

Το 1958 όταν συνελήφθη ο Μανώλης Γλέζος μαζί με πλήθος άλλων με την κατηγορία της κατασκοπείας, στο πλευρό του βρέθηκαν εμβληματικοί Γάλλοι διανοούμενοι, όπως ο Ζαν Πολ Σαρτρ αλλά και ο Αλμπέρ Καμί. Σε μια επιστολή του με προσωπικό τόνο και φορτισμένη, στις 27 Απριλίου του 1959, ο Αλμπέρ Καμί απευθύνθηκε προσωπικά στον Κωνσταντίνο Καραμανλή γράφοντας: «Πέρα από κάθε κομματικό πνεύμα, θα ήθελα να σας εκφράσω τα συναισθήματα με τα οποία οι ελεύθεροι Γάλλοι διανοούμενοι παρακολουθούν την υπόθεση Γλέζου. Η φιλία και το χρέος της προσωπικής ευγνωμοσύνης που αισθανόμαστε για τη χώρα σας μας οδηγούν να πάρουμε θέση στην υπόθεση αυτή. Απευθύνοντας έκκληση στα πιστεύω σας περί δικαιοσύνης, θα ήμασταν ευγνώμονες εάν θελήσετε να δείξετε ευμένεια ως προς τον διανοούμενο Μανώλη Γλέζο, του οποίου δεν ασπάζομαι τις πεποιθήσεις μεν, αλλά θεωρώ ότι η γενναιότητά του είναι άξια, αν μη τι άλλο, εκτίμησης».

Ο Μανώλης Γλέζος δραστηριοποιήθηκε στις τάξεις του ΚΚΕ και της ΕΔΑ. Στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951, παρότι φυλακισμένος, εκλέχθηκε βουλευτής Αθηνών με την ΕΔΑ, ενώ στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961 εξελέγη και πάλι βουλευτής Αθηνών με την ΕΔΑ, παρά το γεγονός ότι βρισκόταν στη φυλακή.

Με την εκδήλωση του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, ο Μ. Γλέζος συνελήφθη μαζί με άλλους πολιτικούς ηγέτες και ακολουθούν φυλακίσεις σε Γουδή, Πικέρμι, Γενική Ασφάλεια, Γυάρο, Παρθένι Λέρου, Ωρωπό, από όπου αποφυλακίστηκε το 1971. Συνολικά, 16 χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε εξορίες και φυλακές.

Μεταπολιτευτικά δραστηριοποιήθηκε μέσα από τις τάξεις της ΕΔΑ και του ΠΑΣΟΚ, στη συνέχεια ασχολήθηκε με την Αυτοδιοίκηση ενώ το 2012, στις διπλές εκλογές της 6ης Μαΐου και της 17ης Ιουνίου, εξελέγη βουλευτής Επικρατείας με τον ΣΥΡΙΖΑ. Με το ίδιο κόμμα εξελέγη ευρωβουλευτής στις ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου 2014. Τελευταία εμπλοκή του με την ενεργό πολιτική, στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Λαϊκής Ενότητας, τον Σεπτέμβριο του 2015.

«Το έθνος χαμηλώνει τις σημαίες του για να περάσει ένας μεγάλος Ελληνας» 

Τη θλίψη του εξέφρασε σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος της χώρας για την απώλεια του Μανώλη Γλέζου. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, δήλωσε: «Ενας γενναίος άνθρωπος, ένα σύμβολο της αντίστασης κατά του ναζισμού, ένας ασυμβίβαστος υπερασπιστής της κοινωνικής δικαιοσύνης, έφυγε σήμερα από κοντά μας. Ο Μανώλης Γλέζος, ο αγνός πατριώτης με όλη τη σημασία της λέξης, ο δυναμικός και ευαίσθητος πολίτης μέχρι το τέλος της πολυκύμαντης διαδρομής του, θα παραμείνει στη μνήμη μας ως μια εμβληματική μορφή της σύγχρονης Ιστορίας μας».

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε ότι το έθνος χαμηλώνει τις σημαίες του για να περάσει ένας μεγάλος Ελληνας: «Αυτός που πρώτος κατέβασε το σύμβολο των κατακτητών από την Ακρόπολη. Για να αναδειχθεί, έτσι, ο ίδιος σε σύμβολο της ελεύθερης πατρίδας μας. Ο Μανώλης Γλέζος εκπροσώπησε μία γενιά που δεν λύγισε και δεν υποτάχθηκε. Ούτε και φυλακίστηκε σε κομματικούς φανατισμούς. Μια γενιά αφιερωμένη στην Ελλάδα, στην Ελευθερία και στη Δημοκρατία.

Υπήρξε, όμως, ταυτόχρονα, και ένας γλυκός άνθρωπος. Προσωπικά, δεν θα ξεχάσω ποτέ την επίσκεψή του στο σπίτι μου -ένας λεοντόκαρδος με τρυφερό βλέμμα και με ένα κόκκινο γαρίφαλο στο χέρι- το βράδυ που έφυγε ο πατέρας μου. Θα μας λείψει πολύ… Ο θάνατος του Μανώλη Γλέζου αφήνει τους Ελληνες φτωχότερους. Αλλά η ζωή του αφήνει την Ελλάδα πλουσιότερη. Γιατί το παράδειγμά του -το παράδειγμα μιας ζωής αγνού πατριώτη και αληθινού μαχητή- μένει φωτεινός οδηγός για όλους. Και μας οπλίζει με δύναμη, ώστε να ξεπερνούμε ενωμένοι δυσκολίες όπως οι σημερινές».

Ο Αλέξης Τσίπρας σημείωσε: «Η Αριστερά, όλοι μας, νιώθουμε σήμερα ορφανοί. Αλλά και τυχεροί που πορευτήκαμε μαζί του. Ο Μανώλης Γλέζος θα μείνει στην αιωνιότητα ως ένα σύμβολο αγωνιστή, που ήξερε να θυσιάζεται για τους ανθρώπους».

Η Φώφη Γεννηματά ανέφερε ότι η Ελλάδα έχασε έναν μεγάλο πατριώτη, αγωνιστή, έναν σπουδαίο δημοκράτη, ενώ ανακοίνωση για τον χαμό του Μανώλη Γλέζου εξέδωσε το Γραφείο Τύπου του ΚΚΕ θυμίζοντας μεταξύ άλλων ότι «το 1962 τιμήθηκε από τη Σοβιετική Ενωση με το Βραβείο Λένιν για την αντιστασιακή του δράση, τον αγώνα για την ειρήνη και την πάλη ενάντια στο φασισμό.» Ο Γιάνης Βαρουφάκης σημείωσε ότι «εν ζωή ενέπνευσε από τον Πικάσο μέχρι την τελευταία επαναστάτρια. Από σήμερα θα εμπνέει τους επόμενους να δίνουν ξανά και ξανά τον ίδιο καλό αγώνα».

Η Ελληνική Λύση ανέφερε ότι ο Μανώλης Γλέζος παραμένει παράδειγμα αντίστασης για τις νεότερες γενιές, πολύ περισσότερο σήμερα, που η συμπεριφορά της Γερμανίας απέναντι στην Ευρώπη φέρει πολλά χαρακτηριστικά από το παρελθόν της.

Ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής δήλωσε: «Αναγνωρίζουμε στο πρόσωπό του το σύμβολο της ηρωικής αντίστασης του λαού μας στο ναζισμό. Εναν συνεπή αγωνιστή για την Ελευθερία και τη Δικαιοσύνη. Στους οικείους του εκφράζω τα ειλικρινή συλλυπητήριά μου».

Στο μήνυμά του ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς τόνισε: «Ο Μανώλης Γλέζος υπήρξε ένας παθιασμένος αγωνιστής για τα πιστεύω του μέχρι το τέλος της ζωής του. Πρωταγωνίστησε σε όλες τις δεκαετίες της σύγχρονης Ελλάδας με πράξεις υψηλού συμβολισμού, με κορυφαία το γκρέμισμα της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους οικείους του».

«Μια απώλεια όχι μόνο για τους Ελληνες», έγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο twitter για το θάνατο του Μανώλη Γλέζου ο πρεσβευτής της Γερμανίας στην Ελλάδα Eρνεστ Ράιχελ. Επισήμανε ότι «η αντίστασή του εναντίον της ναζιστικής κατοχής θα παραμείνει αξέχαστη».

Ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε: «Ο Μανώλης Γλέζος ξέσκισε τη Σβάστικα και τυλίχτηκε την Ελληνική Σημαία. Ταυτίστηκε με τον Λαό μας. Αιώνιο Σύμβολο Ελευθερίας!».

Μηνύματα έστειλαν επίσης ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας, ο Πρόεδρος της Βουλής Κ. Τασούλας, ο ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας, ο υπουργός Εσωτερικών Τάκης Θεοδωρικάκος, η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, η πρώην ΥΠΕΞ Ντόρα Μπακογιάννη και πολλοί βουλευτές.

Ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης αποφάσισε την παραχώρηση τιμής ένεκεν τάφου στο Α’ Νεκροταφείο στην οικογένεια του Μανώλη Γλέζου, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης και τιμής στον σπουδαίο πατριώτη και αγωνιστή με την τεράστια προσφορά στην πατρίδα και στη Δημοκρατία.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου