Η ισχύ του 4495/17 εκπνέει στις 8 Νοεμβρίου, ωστόσο το αλαλούμ που υπάρχει στη χώρα με την άναρχη δόμηση έχει δημιουργήσει στη νέα ηγεσία του ΥΠΕΝ πονοκέφαλο, αφού καλείται να διαχειριστεί, εντός ολίγων μηνών, παθογένειες δεκαετιών.

Το σχέδιο που φαίνεται να προκρίνεται για να αναλάβει τα ηνία μετά τη μικρής διάρκειας πίστωση χρόνου είναι η Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου που μέσω αυτής οι πολίτες προσωρινά θα τακτοποιούν τις αυθαιρεσίες τους. Την ίδια ώρα, εκτός του αναπτυξιακού πολυνομοσχεδίου τέθηκαν οι διατάξεις του υπουργείου Περιβάλλοντος για τις επιπλέον εκπτώσεις στα πρόστιμα σε όσους ιδιοκτήτες επιθυμούσαν να τακτοποιήσουν τις ιδιοκτησίες τους πριν από την εκπνοή του νόμου. Οι αντιδράσεις από μερίδα πολιτών και φορέων κατά τη διαβούλευση οδήγησαν το υπουργείο να τις αποσύρει, στη λογική ότι η ασυνέπεια δεν πρέπει να επικροτείται.

Το γεγονός ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότερα από 2,5 εκατ. κτίσματα με μικροαυθαιρεσίες και περίπου 1,5 εκατ. αυθαίρετα αποτελεί μεγάλο πονοκέφαλο για το υπουργείο, καθώς καλείται μέσα σε περιορισμένα χρονικά πλαίσια να διαχειριστεί παθογένειες δεκαετιών. Οπως τονίζουν επαγγελματίες του κλάδου στον Ελεύθερο Τύπο, οι συνεχείς νόμοι περί τακτοποίησης κτισμάτων γέννησαν στους πολίτες την πεποίθηση πως δεν θα κλείσουν τα… παραθυράκια.

Αποτέλεσμα αυτού να παρατείνονται μαζί με τις προθεσμίες και τα κακώς κείμενα. Από τις μέχρι στιγμής αυτοψίες που πραγματοποιούν μηχανικοί για χάρη των πελατών τους, υπάρχουν 2 κατηγορίες ιδιοκτητών: Εκείνοι που προχωρούν συνειδητά σε παρεμβάσεις, έχοντας στα υπόψη πως θα δοθεί ένα ακόμα συγχωροχάρτι και οι υπόλοιποι που έκαναν αλλαγές στις κατοικίες τους εκτιμώντας πως δεν είναι απαραίτητο να δηλωθούν στην πολεοδομία. Οι μικροαυθαιρετούχοι, οι οποία μάλιστα αγνοούν ότι παρανόμησαν, εκτιμάται πως είναι δεκάδες.

Πάντως και μικρής διάρκεια παράταση να δοθεί, το πρόβλημα κατά τους ειδικούς είναι τόσο μεγάλο που χρειάζονται δραστικά μέτρα. Σε κάθε περίπτωση, όπως τόνισε στον «Ε.Τ.» ο υφυπουργός ΠΕΝ Δημήτρης Οικονόμου, «η κυβέρνηση δεν έχει σκοπό να φέρει νέο νόμο αυθαιρέτων και η δήλωση των κτισμάτων δεν μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον καθώς δίνει λάθος μήνυμα και είναι ασύμβατο με το πνεύμα του Συντάγματος και το γράμμα της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας».

Στις λύσεις που εξετάζει η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος φαίνεται να προκρίνεται η πρόταση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας για την άμεση λειτουργία της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίων, η οποία θα περιλαμβάνει την αναλυτική καταγραφή της σημερινής – πραγματικής, όχι στα σχέδια- κατάστασης όλων των κτισμάτων της χώρας και μέσω αυτής θα μπορεί, για ένα συγκεκριμένο διάστημα, να γίνεται τακτοποίηση αυθαιρέτων.

Σε περίπτωση που προκριθεί αυτή η λύση, ο μηχανικός θα πρέπει να δηλώνει τα κτίρια τα οποία έχουν παραβάσεις και για όσα ξεπερνούν το 40% η τακτοποίηση πιθανόν να γίνεται με αυστηρότερα πρόστιμα, σύμφωνα με τα ίδια σενάρια που εξετάζουν στην κυβέρνηση. «Μετά το πέρας της συγκεκριμένης περιόδου, η δυνατότητα τακτοποίησης θα πρέπει να “κλειδώσει” για τις μεγάλες παραβάσεις και να παραμείνει διαθέσιμη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για τις μικρότερες αυθαιρεσίες – και πιθανώς εσαεί για τις μικροαυθαιρεσίες, όπως ισχύει ήδη από τους νόμους Καλαφάτη και Σταθάκη για τα αυθαίρετα», εξηγούν πηγές κοντά στο ΤΕΕ, που έχει κάνει αυτήν την πρόταση.

Κατά τις ίδιες πηγές, το σκεπτικό για να ακολουθηθεί αυτή η διαδικασία προκύπτει από το γεγονός ότι το 75% των δηλώσεων αυθαιρέτων έως σήμερα είναι σε κτίρια με οικοδομική άδεια και αυτός είναι από τους λόγους που επιδιώκεται να υπάρξει αυτή η δυνατότητα καθώς μεταγενέστερα οι ιδιοκτήτες που δε γνωρίζουν και άρα δε θα κάνουν καμία ενέργεια, δε θα μπορούν να μεταβιβάσουν την περιουσία τους.

Σε δεύτερο χρόνο, δηλαδή μετά τη λήξη του νόμου και των σχετικών πιστώσεων χρόνου, τα ηνία αναμένεται να πάρουν οι ελεγκτές δόμησης που έχουν ήδη το πράσινο φως για να προχωρήσουν με συνοπτικές διαδικασίες σε κατεδαφίσεις για όσους δεν προέβησαν σε καμία απολύτως ενέργεια.

Ωστόσο, για τις περιπτώσεις που οι ιδιοκτήτες προβαίνουν αυτοβούλως σε κατεδάφιση των αυθαίρετων κτισμάτων τους, το αρμόδιο για τη διαπίστωση της κατεδάφισης όργανο συντάσσει και εκδίδει πρωτόκολλο συμμόρφωσης, με το οποίο βεβαιώνεται η σχετική διαδικασία. Το πρωτόκολλο κατεδάφισης κοινοποιείται στις αρμόδιες υπηρεσίες δόμησης για να εφαρμοστεί η διαγραφή προστίμων.

Επιπλέον, αν έχει διαφοροποιηθεί η αυθαίρετη κατασκευή (ως προς τις διαστάσεις ή το υλικό, τη θέση ή αν έχουν γίνει επεκτάσεις), τότε σε σχέση με το αρχικό πρωτόκολλο κατεδάφισης η διαδικασία εξελίσσεται χωρίς να είναι απαραίτητη η έκδοση νέου πρωτοκόλλου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διαβούλευση, το νομοσχέδιο προέβλεπε να ανέρχεται στο 30% (παραμένει στο 20%) η έκπτωση για όσους ιδιοκτήτες επέλεγαν να πληρώσουν όλο το ποσό του προστίμου για την υπαγωγή του αυθαιρέτου τους μέχρι τη λήξη του νόμου. Ταυτόχρονα, περιλάμβανε διάταξη που έδινε 20% έκπτωση για εκείνους που θα έδιναν το 30% του ποσού που τους έχει επιβληθεί, ωστόσο και αυτή διατηρείται στο 10%.

Στοιχεία ΤΕΕ

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, έχουν ξεκινήσει τις διαδικασίες υπαγωγής στις ρυθμίσεις νομιμοποίησης περίπου 280 χιλιάδες ακίνητα με αυθαιρεσίες, έχουν προχωρήσει σε επόμενα βήματα ακόμη 300.138 ακίνητα, σε φάση υπαγωγής βρίσκονται 468.784 φάκελοι ενώ έχουν περαιωθεί οι διαδικασίες για 221.302 ακίνητα. Παράλληλα, έχουν εκδοθεί συνολικά 1.923.539 βεβαιώσεις μεταβίβασης για ακίνητα από το πληροφοριακό σύστημα του ΤΕΕ. Το σύνολο των δηλωμένων αυθαιρέτων ανέρχεται στα 1.455.086.

Τα έσοδα από τις δηλώσεις αυθαιρέτων είναι 2.393.798.075 ευρώ και αφορούν τις υπαγωγές στους τρεις τελευταίους νόμους 4014/2011, 4178/2013 και 4495/2017. Ειδικότερα, για το νόμο 4014/2011 τα έσοδα ήταν 1.002.062.320 ευρώ, για το ν. 4178/2013 τα έσοδα ανέρχονται σε 1.064.802.251 ευρώ και για τον τωρινό νόμο, τον 4495/2017, φτάνουν τα 326.933.495 ευρώ.

Οπως αναφέρουν υψηλόβαθμες πηγές του ΤΕΕ, η γενικότερη εικόνα δείχνει πως το 25% των δηλώσεων αφορά ακίνητα χωρίς καμία οικοδομική άδεια και το 75% αυθαιρεσίες σε κτίσματα με οικοδομική άδεια. Ταυτόχρονα, από το σύνολο των στοιχείων προκύπτει ότι 3 στις 10 δηλώσεις αφορούν ακίνητα εκτός σχεδίου και 7 στις 10 δηλώσεις ακίνητα εντός σχεδίου.

Υπενθυμίζεται πως τα αυθαίρετα προ του 1955 δεν θεωρούνται αυθαίρετα, δεν τους επιβάλλονται πρόστιμα νομιμοποίησης και επιτρέπεται η μεταβίβασή τους. Το ίδιο ισχύει και για παλαιά αυθαίρετα που έχουν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση με τους αντίστοιχους νόμους του 1977, 1983, 1985 και 2005. Τα αυθαίρετα 1955-1975 νομιμοποιούνται με την καταβολή παραβόλου 250 ευρώ, χωρίς την πληρωμή προστίμου. Τα αυθαίρετα 1975-1982 νομιμοποιούνται με την πληρωμή παραβόλου και του 15% του προστίμου.

Τα αυθαίρετα από 1ης.1.1983 έως 1η.1.1993 νομιμοποιούνται με την πληρωμή παραβόλου και του 60% του προστίμου, ενώ για αυθαίρετες κατασκευές και αυθαίρετη αλλαγή χρήσης από 1ης.1.1993 έως 31.12.2003 καταβάλλεται ποσοστό 80% του ενιαίου ειδικού προστίμου. Από 1ης.1.2004 έως 28.7.2011 καταβάλλονται το παράβολο και το 100% του προστίμου. Για τα αυθαίρετα με παρανομίες άνω του 40%, η οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση θα γίνει με επιπλέον αγορά συντελεστή, όταν ετοιμαστεί το σχετικό ηλεκτρονικό σύστημα.

Παράβολα προστίμων

α) 250 ευρώ για αυθαίρετη κατασκευή/χρήση μέχρι 100 τ.μ.
β) 500 ευρώ για κτίριο/χρήση άνω των 100 τ.μ. και μέχρι 500 τ.μ.
γ) 1.000 ευρώ για κτίριο/χρήση άνω των 500 τ.μ. και μέχρι 2.000 τ.μ.
δ) 4.000 ευρώ για κτίριο/χρήση άνω των 2.000 τ.μ. και μέχρι 5.000 τ.μ.
ε) 10.000 ευρώ για κτίριο/χρήση μεγαλύτερα των 5.000 τ.μ.

Μειώσεις στα πρόστιμα για ειδικές κατηγορίες πολιτών

Για ΑμεΑ που καταβάλλουν το 15%-20% του προστίμου ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας (για 80% και 67%) και το εισόδημα (με ατομικό εισόδημα έως 40.000 ευρώ ή οικογενειακό εισόδημα έως 60.000 ευρώ για την πρώτη περίπτωση και 18.000 ή 24.000 ευρώ αντίστοιχα για τη δεύτερη περίπτωση).

Για παλιννοστούντες ομογενείς και πολύτεκνους που καταβάλλουν το 20% του προστίμου οι πρώτοι και το 20%-50% οι δεύτεροι, ανάλογα με τις περιπτώσεις, π.χ.:

Τρίτεκνοι με ατομικό εισόδημα έως 25.000 ευρώ ή οικογενειακό εισόδημα έως 40.000 ευρώ, καταβάλλουν ποσοστό 30% του προστίμου. Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται και για τις μονογονεϊκές οικογένειες.

Πολύτεκνοι με ατομικό εισόδημα έως 40.000 ευρώ ή οικογενειακό εισόδημα έως 80.000 ευρώ καταβάλλουν ποσοστό 20% του ενιαίου ειδικού προστίμου. Πολύτεκνοι με δευτερεύουσα κατοικία (επιφάνεια μικρότερη των 80 τ.μ.) καταβάλλουν 50% του προστίμου.

Από την έντυπη έκδοση