Βέβαια, με περισσότερα από 1,5 εκατ. αυθαίρετα κτίσματα σε όλη τη χώρα και με τα στοιχεία να αποδεικνύουν ότι τα 2/3 των κτιρίων έχουν μικροαυθαιρεσίες, η ανάγκη για πολιτική προστασία είναι ένα μέτρο που θα έπρεπε να έχει εφαρμοστεί… χθες.

Το επικοινωνιακό παιχνίδι που γίνεται τις τελευταίες ημέρες, ως τέτοιο κατονομάζεται και από την επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα με τα όσα είπε στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής ο καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας και Διαχείρισης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευθύμιος Λέκκας, «είναι σχεδόν ανέφικτο να γίνει η οικιστική αναγέννηση στο Μάτι, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που αυτή επικοινωνείται. Δύσκολο θα είναι αν έχει ολοκληρωθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία». Οπως εξήγησε ο κ. Λέκκας, η έλλειψη επιχειρησιακών σχεδίων, η τέλεια άγνοια του πληθυσμού για σχέδια εκκένωσης, ο δασικός πλούτος που μένει ακαθάριστος, ο άναρχος πολεοδομικός σχεδιασμός και η σύμπλεξη δασικού και οικιστικού ιστού συνθέτουν τους πέντε εκρηκτικούς λόγους, που όταν έρθουν τα κατάλληλα καιρικά φαινόμενα γίνεται ένα «μπουρλότο». «Για να μπορέσουμε να έχουμε την πραγματική εικόνα τού τι συμβαίνει στην Ελλάδα, πρέπει να ολοκληρωθούν πρώτα οι δασικοί χάρτες, το Κτηματολόγιο και να υπάρξουν επιχειρησιακά σχέδια». Κατά τον κ. Λέκκα, η περίπτωση στο Μάτι δεν είναι μοναδική και όπως χαρακτηριστικά είπε «υπάρχουν πολλά Μάτια σε όλη τη χώρα».

Κάλαμος – Ωρωπός, Ραφήνα, Μαραθώνας, Σαρωνίδα, Λαύριο, Βόρεια Πελοπόννησος και Χαλκιδική είναι μερικές από τις περιοχές που θυμίζουν οικιστική βόμβα. Μάλιστα, πολλές από αυτές, αν και έχουν ενταθεί στο πολεοδομικό σχέδιο, παραμένουν ως σημεία υψηλού κινδύνου.

«Αναρχία και στο σχέδιο πόλης»

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συλλόγου Τοπογράφων Μηχανικών, Μιχάλη Καλογιαννάκη, μια τέτοια περίπτωση είναι η Ανατολική Αττική, σχεδόν στο σύνολό της. «Στις περιοχές της Ανατολικής Αττικής η πολεοδομική αναρχία είναι εμφανής ακόμα και σε σημεία που έχουν ενταχθεί στο σχέδιο πόλης. Λούτσα, Σαρωνίδα και Αγία Μαρίνα έχουν σχέδιο στο μεγαλύτερο τμήμα τους, το οποίο όμως δεν έχει υλοποιηθεί. «Επιπρόσθετα, περιοχές όπως το Χαλκούτσι και το Δήλεσι δεν έχουν μπει στο σχέδιο πόλης και παραμένουν χωρίς επαρκούς πλάτους δρόμους ή πλατείες αναπαράγοντας τις κλασικές πολεοδομικές παθογένειες της χώρας. Στην Κινέτα το τμήμα του οικισμού πάνω από την Εθνική Οδό δεν έχει σχέδιο, ενώ το κάτω έχει σε ένα τμήμα του και τα υπόλοιπα έχουν δηλωθεί ως οικιστική πύκνωση», εξηγεί.

Η Αρτέμιδα – Λούτσα έχει έκταση 21.000 στρέμματα, είναι εντός σχεδίου 12.500 στρεμμάτων (15 πολεοδομικές ενότητες) από τις οποίες έχει εφαρμοστεί το σχέδιο μόνο σε 2 (εκτός από το παλιό κέντρο) και έκτασης 3.200 στρέμματα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχει συγκεντρωθεί μεγάλο μέρος αυθαιρέτων και να δυσκολεύει και η εφαρμογή των πολεοδομικών σχεδίων που έχουν εγκριθεί. Τα Λεγρενά έχουν μπει στο σχέδιο από το 1976 (ΦΕΚ312/Δ/1976-10-08), ωστόσο η πρόσβαση στη θάλασσα είναι δύσκολη διότι υπάρχουν μεγάλα πρανή (γκρεμός).

Τα προβλήματα, βέβαια, επεκτείνονται και στο παραλιακό μέτωπο. Στο Δασκαλειό Κερατέας, υπάρχουν περίπου γύρω στα 300 σπίτια με άναρχη δόμηση, τα οποία έχουν οικοδομικές άδειες άνευ περιτοίχισης όμως. Αλλη χαρακτηριστική περίπτωση είναι το Λαύριο. Πιο συγκεκριμένα, η «κόκκινη» ζώνη του Σουνίου επικεντρώνεται σε 5 χιλιόμετρα. Ξεκινάει από το Λιμάνι Πασά και φτάνει μέχρι τη διασταύρωση που πάει ο δρόμος για το ναό του Ποσειδώνα στην ευρύτερη περιοχή του οποίου υπάρχουν 15 «τυφλές» δίοδοι διαφυγής που οδηγούν προς παραλίες.

Στη Σαλαμίνα

Ανάλογο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και όλοι οι παραλιακοί οικισμοί της Σαλαμίνας. Οπως εξηγεί ο δασολόγος Λευτέρης Σταματόπουλος, υπάρχουν πολλά αυθαίρετα, παραθεριστικά κυρίως, τα οποία βρίσκονται όλα μέσα σε πολύ μεγάλο δάσος, κάτω από τα Παλούκια και τα Σελήνια, ενώ τα δρομάκια είναι μικρά και αδιέξοδα. «Το ίδιο ισχύει και για τον οικισμό του Πολυτεχνείου του Δήμου Μαρκόπουλου (Βραυρώνα) ο οποίος είναι αυθαίρετος, ενώ και στο Πόρτο Γερμενό επικρατεί το ίδιο σκηνικό καθώς περιβάλλεται εξ ολοκλήρου από δάση, ενώ υπάρχει μόλις ένας δρόμος διαφυγής» αναφέρει ο κ. Σταματόπουλος.

Στη Μάνδρα, η οποία θρήνησε 24 νεκρούς στις πλημμύρες του Νοεμβρίου, μία ολόκληρη περιοχή στο βόρειο τμήμα, η Νέα Ζωή, βρίσκεται εκτός σχεδίου καθώς οι κάτοικοι έλαβαν οικόπεδα σε δασική έκταση.

Τα προβλήματα φυσικά επεκτείνονται και στη βόρεια πλευρά της Αττικής. Στον Αγιο Στέφανο, μια περιοχή με περισσότερους από 10 χιλ. κατοίκους με νόμιμες κατασκευές και οικοδομικές άδειες, αρκετοί δρόμοι έχουν μικρή διαπλάτυνση, με αποτέλεσμα να υπάρχουν φόβοι σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.

Αντίστοιχα, στενοί είναι και αρκετοί δρόμοι στην Ανοιξη, ενώ στην Ιπποκράτειο Πολιτεία, η οποία είναι εντός σχεδίου, τα χαρακτηριστικά του οδικού δικτύου δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε ανάγκη άμεσης εκκένωσης. Σήμερα έχει περισσότερες από 300 κατοικίες, ενώ ανήκει διοικητικά στο Δήμο Ωρωπού. Οπως εξήγησε στο «Ε.Τ.» της Κυριακής ο δήμαρχος Θωμάς Ρούσσης, η συγκεκριμένη περιοχή έχει πράγματι πρόβλημα, το οποίο είναι διαχρονικό, καθότι ο οικισμός δημιουργήθηκε στην Αγία Τριάδα με το Προεδρικό Διάταγμα του 1977, που επέτρεψε στον οικοδομικό συνεταιρισμό να τον δημιουργήσει στην περιοχή, η οποία μέχρι τότε ανήκε σε 166 ιδιοκτήτες εξ αδιαιρέτου μερίδων γεωργικών εκτάσεων και ιδιωτικού δάσους.

Ελάχιστα χιλιόμετρα πιο μακριά από την τραγωδία στο Μάτι, στα Περιβολάκια Αγίας Μαρίνας στη Ραφήνα επικρατεί ανάλογο θολό τοπίο. Ανύπαρκτος πολεοδομικός σχεδιασμός, με δρόμους ακατάλληλους. Οπως εξηγούν μηχανικοί στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, όλοι οι οικισμοί που είναι εκτός σχεδίου διέπονται από ανύπαρκτο πολεοδομικό καθεστώς. Το ίδιο, λοιπόν, ισχύει ενδεικτικά και για οικισμούς σε Νέα Πέραμο.

Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα πολεοδόμο (MSc) Βασίλη Π. Γκοιμίση, «ο οικισμός Μάτι και η σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή του με εκατόμβη θυμάτων καταδεικνύουν με τραγικό τρόπο την ανυπαρξία σχεδιασμού και οργάνωσης στη χώρα μας, και μάλιστα σε όλα τα επίπεδα. Ειδικά, σε πολεοδομικό επίπεδο, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα οικισμού που αναπτύχθηκε, με πολύπλοκο και άναρχο, αλλά πάντως σταδιακό και μάλιστα σε γνώση της Πολιτείας/διοίκησης, τρόπο. Ειδικότερα, αναπτύχθηκε αρχικά ως οικισμός αγροτικός, μετά ως παραθεριστικός και τελικά μόνιμης κατοικίας – χωρίς να πληρούνται τα ελάχιστα εχέγγυα πολεοδομικών απαιτήσεων, αφού λειτουργούσε με απόλυτα ανεπαρκές για την κυκλοφορία οδικό δίκτυο, παντελή απουσία κοινόχρηστων χώρων (π.χ. πλατείες και ευρείς κοινόχρηστοι χώροι, όπου θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν με ασφάλεια οι κάτοικοι) και κυρίως ανυπαρξία ουσιαστικών διόδων διαφυγής είτε προς τη θάλασσα είτε και προς τη Λεωφ. Μαραθώνος. Τέλος, παρά τον παραλιακό χαρακτήρα του, δεν διαθέτει την αναγκαία ζώνη παραλίας, στην οποία θα μπορούσε να γίνει ασφαλής συγκέντρωση των κατοίκων-επισκεπτών, και μάλιστα οι κρημνώδεις ακτές του είναι αποκλεισμένες από συμπαγές παράκτιο μέτωπο περιφραγμένων κατοικιών και ξενοδοχείων. Ουσιαστικά, φαίνεται ότι έγινε μετατροπή των επιμηκών προσφυγικών καλλιεργήσιμων αγροτεμαχίων “λαχίδων” σε οικοδομικά τετράγωνα, και κατάτμηση αυτών σε μικρά (150-250 τ.μ.) οικόπεδα χωρίς τη δημιουργία πρόσθετων οδών, ήτοι μετατροπή της αγροτικής κατάτμησης του χώρου σε οικιστική, χωρίς την απαιτούμενη πολεοδομική προσαρμογή της».

Οπως εξήγησε ο κ. Γκοιμίσης, η συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι και η μοναδική. «Δυστυχώς υπάρχουν πολλά αντίστοιχα παραδείγματα οικισμών στην επικράτεια και ιδίως στην πολύπαθη Αττική, που αναπτύχθηκαν με άναρχη και παράνομη – κυρίως από μεγαλοϊδιοκτήτες και οικοδομικούς συνεταιρισμούς- ανορθολογική ιδιωτική οιονεί “πολεοδόμηση”, κατάτμησης και οικοπεδοποίησης αγροτικών και κυρίως δασικών εκτάσεων. Eτσι, αυτοί οργανώθηκαν όχι με γνώμονα τους πολεοδομικούς κανόνες -πολλώ δε μάλλον την ασφάλεια των κατοίκων- αλλά την εμπορικότητα του “προϊόντος” και τη μεγιστοποίηση του κέρδους, εφαρμόζοντας: δόμηση σε δυσπρόσιτα και ακατάλληλα επικλινή εδάφη (συνήθως πλαγιές ορεινών όγκων) που εξασφάλιζαν όμως απρόσκοπτη θέα, επικίνδυνη γειτνίαση ή και ταύτιση με δασικές εκτάσεις και ρέματα που ήταν όμως συμβατές με το μεταμοντέρνο αφήγημα της “επιστροφής στη φύση”, υπερεκμετάλλευση του χώρου (υπέρμετρη κατάτμηση και μεγάλες πυκνότητες) και περιορισμό στο ελάχιστο ή και ανυπαρξία δημόσιου χώρου (οδοί, πεζόδρομοι, πλατείες, πάρκα, γήπεδα), που σε συνδυασμό με τις συνήθως εξαιρετικά περιορισμένες προσβάσεις σε αυτές (πολλές φορές συνδέονται με δύο δρόμους – είσοδος-έξοδος- με την υπόλοιπη περιοχή) φιλοδοξούν και, δυστυχώς, επιτυγχάνουν να λειτουργήσουν ως “προνομιακές νησίδες ευμάρειας” / “πρότυποι οικισμοί”, περίκλειστοι και απομονωμένοι από εξωτερικές “οχλήσεις”, αλλά τελικά και βοήθεια. Eνας ιδανικός “παράδεισος” – όπως άλλωστε αντιπροσώπευε και το Μάτι στην συνείδηση των κατοίκων του, που όμως υπό έκτακτες συνθήκες -μια πυρκαγιά, μια πλημμύρα, μια κατολίσθηση- μετατρέπεται σε κόλαση».

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΠΩΣ ΤΟ ΜΑΤΙ

Κάλαμος – Ωρωπός

Ραφήνα

Μαραθώνας

Σαρωνίδα

Λαύριο

Βόρεια Πελοπόννησος

Μάνδρα

Αγιος Στέφανος

Σαλαμίνα

Χαλκιδική

ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

*21.000 στρέμματα και παραπάνω οι οικισμοί αυθαιρέτων μέσα σε δάση στους Δήμους Μαραθώνα και Ραφήνας-Πικερμίου.

*68.000 στρέμματα δασικών εκτάσεων στο Δήμο Μαραθώνα και 19.400 στο Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου έχουν εκχερσωθεί τις τελευταίες δεκαετίες με νόμιμο ή παράνομο τρόπο.

* Το 93% των ιδιοκτησιών στο Μάτι είναι εκτός σχεδίου, όταν ο μέσος όρος στην επικράτεια είναι 29%.

– Αντίστοιχα, το 52% δεν έχει οικοδομική άδεια, όταν στην επικράτεια το ποσοστό είναι 25%. Η συντριπτικά επικρατούσα χρήση είναι αυτή της άλλης (δευτερεύουσα, εξοχική κ.λπ.) κατοικίας, σε ποσοστό 86%, με την κύρια και μοναδική κατοικία να ακολουθεί (ποσοστό 10%) και οι υπόλοιπες δηλώσεις να αφορούν επαγγελματική χρήση (τουρισμός, βιομηχανία, υπηρεσίες).

*Οσον αφορά στην παλαιότητα των αυθαιρέτων που έχουν δηλωθεί, το 17% αφορά κτίσματα προ του 1975, το 32% αφορά κτίσματα μέχρι το 1982, το 28% κτίσματα από το 1983 έως το 2003 και το 23% αυθαίρετα κτίσματα από το 2004 έως τις 28/7/2011 (ημερομηνία «κόκκινης γραμμής» για τη δήλωση αυθαιρέτων).

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής 

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]