Το χρονικό

Στις 21 Μαΐου, το ρωσικό υπ. Αμυνας δημοσίευσε ένα σχέδιο για μονομερή επαναχάραξη των θαλάσσιων συνόρων στην περιοχή της Βαλτικής. Το έγγραφο πυροδότησε εκτεταμένες ανησυχίες ότι η Μόσχα επρόκειτο να το υλοποιήσει λίαν προσεχώς. Λιγότερο από μία ημέρα αργότερα (και αφού μεσολάβησε κριτική από αξιωματούχους και σχολιαστές της Βαλτικής, της Σκανδιναβίας και της Ουκρανίας) το Κρεμλίνο ισχυρίστηκε ότι το σχέδιο δεν ήταν κυβερνητική πολιτική, αποσύροντας το έγγραφο από την ιστοσελίδα του υπ. Αμυνας. Ακόμα και έτσι, είναι σαφές ότι το καθεστώς Πούτιν έκανε αυτό το βήμα όχι λόγω της αντίδρασης κατά του σχεδίου αλλά επειδή κάτι τέτοιο επιτρέπει στο Κρεμλίνο να κινείται αμφίδρομα.

Από τη μία πλευρά, έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα για τη σκέψη της Μόσχας και έτσι σκόρπισε ανησυχίες σε Εσθονία, Φινλανδία και Λετονία για το τι θα μπορούσε να κάνει στη συνέχεια. Από την άλλη πλευρά, είναι απολύτως συνεπές με τις ευρύτερες πολιτικές και τακτικές του Πούτιν.

Σύμφωνα με την ιστορία του κειμένου το ρωσικό υπ. Αμυνας θεωρεί ότι η Μόσχα πρέπει, έως τον Ιανουάριο του 2025, «να δηλώσει τμήματα των υδάτων στο ανατολικό τμήμα του Κόλπου της Φινλανδίας καθώς και κοντά στα σύνορα του θύλακα του Καλίνινγκραντ, δηλαδή τις εσωτερικές της πλωτές οδούς». Σύμφωνα με το έγγραφο, οι τρέχουσες γραμμές οριοθέτησης, που καθορίστηκαν από την τότε σοβιετική κυβέρνηση το 1985, δεν ανταποκρίνονται πλέον στη σημερινή γεωπολιτική πραγματικότητα. Επομένως, πρέπει να αναθεωρηθούν.

Βάσει του προτεινόμενου σχεδίου (που είναι στη διάθεση του υπογράφοντα) η Μόσχα επιδιώκει να μετατοπίσει μονομερώς τις συντεταγμένες αυτών των συνόρων γύρω από τα πέντε μικρά νησιά στον Κόλπο της Φινλανδίας και γύρω από τις εκβολές του ποταμού Nάρβα, καθώς και τις περιοχές γύρω από το Curonian Spit, το Cape Taran και το Baltic Spit κατά μήκος των συνόρων μεταξύ Λιθουανίας και Καλίνινγκραντ (της μη συνεχόμενης ρωσικής περιφέρειας στα δυτικά). Τίποτα δεν υποδηλώνει ότι αυτή η πρόταση έχει συντονιστεί με άλλες ρωσικές κυβερνητικές υπηρεσίες ή ότι η Μόσχα έχει προσεγγίσει τις κυβερνήσεις της Φινλανδίας, της Εσθονίας της Λετονίας ή της Λιθουανίας σχετικά με την ιδέα.

Ανησυχία

Φινλανδοί, Εσθονοί, Λετονοί και Λιθουανοί αξιωματούχοι εξέφρασαν διάφορα επίπεδα ανησυχίας. Οι Φινλανδοί ηγέτες αναζήτησαν περισσότερες διευκρινίσεις, οι Λετονοί ομόλογοί τους πρότειναν ότι ήταν η αρχή μιας ρωσικής κίνησης κατά των χωρών της Βαλτικής και οι Λιθουανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι το σχέδιο, από μόνο του, αποτελεί άμεση απειλή για τη διεθνή ασφάλεια. Οι σχολιαστές και οι ειδικοί σε αυτές τις τέσσερις χώρες (Σουηδία, Νορβηγία, Δανία και Ουκρανία) ήσαν ακόμη πιο αρνητικοί, καταγγέλλοντας το σχέδιο ως πρόκληση κατά του Οργανισμού Βορειοατλαντικής Συνθήκης (ΝΑΤΟ) και της Δύσης συνολικά. Οι αντιδράσεις πιθανότατα θα ήταν ακόμη πιο πολλές και κρίσιμες αν το σχέδιο δεν είχε αποσυρθεί τόσο γρήγορα.

Ενας Σκανδιναβός αναλυτής υποστήριξε ότι η κίνηση έγινε επειδή η Μόσχα αιφνιδιάστηκε από την άμεση κριτική ή επειδή δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι η ρωσική κυβέρνηση θα έκανε κάτι περισσότερο από το να αλλάξει γραμμές σε έναν χάρτη. Αλλοι επέμειναν ότι η κατάργηση του σχεδίου από έναν ιστότοπο δεν σημαίνει ότι το σχέδιο δεν είναι πλέον στο μυαλό του Πούτιν και των αξιωματούχων του. Το θερμό περιβάλλον του συνεχιζόμενου πολέμου κατά της Ουκρανίας, η διοργάνωση στρατιωτικών ασκήσεων με πυρηνική δυνατότητα από κοινού με τη Λευκορωσία, η αυξανόμενη κριτική της Μόσχας για τα κράτη της Βαλτικής και τη Φινλανδία και ειδικά οι κινήσεις του Κρεμλίνου να αντιμετωπίσει το ΝΑΤΟ στην περιοχή της Βαλτικής πυροδότησαν συναγερμό σχετικά με το σχέδιο. Πολλοί αναλυτές στην περιοχή βλέπουν την πρόταση της Μόσχας ως… προάγγελο ευρύτερων ρωσικών απειλών στην περιοχή.

ΤΑΚΤΙΚΗ

O Πούτιν έχει σημαδέψει τη νήσο Γκότλαντ

Το σχέδιο έχει προεκτάσεις όχι μόνο για τις χώρες της Βαλτικής και τη Φινλανδία, αλλά ακόμη και στον έλεγχο της Σουηδίας στη στρατηγικής σημασίας νήσο Γκότλαντ, που από καιρό θεωρούνταν ένα αβύθιστο αεροπλανοφόρο στη μέση της Βαλτικής Θάλασσας. Λιγότερο από μία ημέρα αφότου το ρωσικό υπ. Αμυνας δημοσίευσε το σχέδιό του για αναχάραξη των θαλάσσιων συνόρων, ο Μιχαήλ Μπάιντεν, αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Σουηδίας, είπε ότι ο Πούτιν φαίνεται να σκοπεύει να εδραιώσει τη ρωσική κυριαρχία σε ολόκληρη τη Βαλτική Θάλασσα και ειδικότερα απειλεί το σουηδικό νησί Γκότλαντ.

Ο Πούτιν έχει «και τα δύο μάτια του» επί χρόνια στραμμένα στο στρατηγικό νησί Γκότλαντ που ανήκει στο νέο μέλος του ΝΑΤΟ, τη Σουηδία, που εντάχθηκε στις αρχές Μαρτίου, και η συμμαχία είναι τώρα η κυρίαρχη δύναμη στη Βαλτική Θάλασσα, χάρη, σε μεγάλο βαθμό, στον έλεγχο του νησιού Γκότλαντ. Το νησί είναι ένα από τα μεγαλύτερα της Βαλτικής και βρίσκεται περίπου 50 μίλια από τη σουηδική ακτή και 150 μίλια από τον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ. Είναι συγκρίσιμο σε μέγεθος με την πολιτεία Ρόουντ Αϊλαντ των ΗΠΑ αλλά έχει πληθυσμό μόλις 60.000.

Σενάρια

Σύμφωνα με τον Σουηδό στρατηγό, η Ρωσία θα μπορούσε να επιδιώξει να βλάψει τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ στη Βαλτική άμεσα ή με κρυφές τακτικές. Εθεσε την πιθανότητα τα γερασμένα πετρελαιοφόρα της Ρωσίας να προκαλέσουν σκόπιμα μια περιβαλλοντική καταστροφή εκεί, με τη Μόσχα να το χαρακτηρίζει ως ατύχημα. Είπε, επίσης, ότι τα τάνκερ προσφέρουν στη Ρωσία τις δυνατότητες για κατασκοπεία, παράνομη μεταφορά και υποβρύχια δολιοφθορά. Πιο άμεσα, η εισβολή στο Γκότλαντ θα τερμάτιζε την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής. Η θάλασσα δεν μπορεί να γίνει «παιδική χαρά του Πούτιν» από την οποία μπορεί να εκφοβίσει τις οκτώ χώρες του ΝΑΤΟ που την περιβάλλουν. Η οχύρωση του νησιού Γκότλαντ τέθηκε ως ένα από τα πρώτα θέματα συζήτησης μετά την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ τον Μάρτιο, επισημαίνουν οι σκανδιναβικές μυστικές υπηρεσίες.

Μετά τη σχετική ηρεμία των μεταψυχροπολεμικών χρόνων, το νησί αποστρατιωτικοποιήθηκε το 2005. Αλλά στον απόηχο των επιθέσεων της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχει δει σιγά σιγά αυξημένη στρατιωτική παρουσία, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης και του σουηδικού δόγματος για τη Βαλτική. Δύο μήνες μετά την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η σουηδική κυβέρνηση διέθεσε 160 εκατ. δολ. για τη στρατιωτική υποδομή του νησιού (ειδικά στην πρωτεύουσα Βίσμπι). Και στα τέλη του περασμένου έτους, οι ΗΠΑ υπέγραψαν αμυντική συμφωνία με τη Σουηδία που παρέχει στις ΗΠΑ πρόσβαση σε 17 στρατιωτικές βάσεις, συμπεριλαμβανομένης της νήσου Γκότλαντ (κίνηση που θα επέτρεπε στις ΗΠΑ να κινηθούν γρήγορα ενάντια σε οποιαδήποτε απειλή στην περιοχή).

Ισως η πιο σαφής προειδοποίηση για το τελικό νόημα του σχεδίου του ρωσικού υπ. Αμυνας προέρχεται από τον δρ. Λεονίντ Νεβζλίν, Ρώσο σχολιαστή που ζει τώρα στο Ισραήλ. Επισημαίνει ότι «η εμπειρία των τελευταίων ετών έχει διδάξει τους γείτονες της Ρωσίας» και τη Δύση να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή ακόμη και στις πιο μικρές ενδείξεις των προθέσεων του Πούτιν. Ο Νεβζλίν προσθέτει, ξανά και ξανά, την εμμονή του Πούτιν με την Ιστορία και τους παλιούς χάρτες που τον οδήγησε να απαιτήσει τμήματα εδάφους άλλων κρατών.

Το μόνο όριο στις ενέργειες του Κρεμλίνου, λέει ο Νεβζλίν, είναι «η δύναμη των χωρών του ΝΑΤΟ». Αυτό καθιστά το σχέδιο του ρωσικού υπουργείου Αμυνας ύποπτο και υβριδικό, ακόμα και αν δεν βρίσκεται πλέον σε ιστότοπο της ρωσικής κυβέρνησης, κάτι που η Δύση δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει γιατί αυτό που ορισμένοι απορρίπτουν ως δευτερεύον ζήτημα ίσως εξελιχθεί σε ευρύτερη ανάφλεξη.