Οι Σύροι έχουν πληρώσει πολύ βαρύ τίμημα, αφού η χώρα άντεξε 61 χρόνια μονοκομματικής και στρατιωτικής διακυβέρνησης από το άθλιο κόμμα Μπάαθ και 54 χρόνια διακυβέρνησης από τους Ασαντ.

Μέσα στην ευφορία τους, οι Σύροι γνωρίζουν ότι αντιμετωπίζουν τώρα σοβαρές εσωτερικές, περιφερειακές και διεθνείς προκλήσεις για την ανοικοδόμηση της χώρας. Ενώ η Τουρκία, η Δύση και ορισμένες αραβικές χώρες υποστήριξαν την αντιπολίτευση, η υποστήριξη από τη Ρωσία και το Ιράν σήμαινε ότι το καθεστώς Ασαντ θα ανακτήσει μεγάλο μέρος της ισχύος του μέχρι το 2015. Η σύγκρουση κατέστρεψε την οικονομία και τις υποδομές της χώρας, με τον συριακό στρατό και τις ρωσικές αεροπορικές δυνάμεις να στοχεύουν προπύργια της αντιπολίτευσης, σχολεία, νοσοκομεία και κατοικημένες περιοχές.

Η Συρία απέχει πολύ από το να είναι ενωμένη. Στα βορειοανατολικά, οι αραβοκουρδικές εντάσεις, οι παραβιάσεις που διαπράχθηκαν από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), οι τουρκικές εισβολές σε Αφρίν, Ρας ε Λέιν και τα τζιχαντιστικά δίκτυα περιπλέκουν την κατάσταση. Παράλληλα, οι μεγάλες πόλεις, όπως η Δαμασκός, το Χαλέπι, η Χομς και η Χάμα, είχαν πάντα καλύτερες οικονομικές ευκαιρίες, αλλά αντιμετωπίζουν και προκλήσεις ανοικοδόμησης. Η ασφάλεια θα παραμείνει βασικότατη πρόκληση σε όλη τη χώρα. Ποιες είναι, όμως, οι οκτώ κύριες προκλήσεις στη Συρία του σήμερα;

1 Ενα σύνθετο τοπίο: Οι χώρες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην κρίση θα συνεχίσουν να το κάνουν στη Συρία μετά τον Ασαντ. Το Ιράν θέλει να διατηρήσει την πρόσβασή του μέσω της Συρίας για να παραδίδει όπλα και υποστήριξη στη Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Η Ρωσία, η οποία διατηρεί δύο στρατιωτικές βάσεις στη Δυτική Συρία, υποστήριξε τον Ασαντ σε όλη τη διάρκεια και είναι πιθανό να διαδραματίσει ρόλο στην υποστήριξη μελών του πρώην καθεστώτος. Η Τουρκία έχει το δικό της συμφέρον να υποτάξει τους Κούρδους, δεδομένων των προσδοκιών τους για κυριαρχία. Η Τουρκία φιλοξενεί πάνω από τρία εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, με την πολιτική και δημόσια πίεση να αυξάνεται για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Η Αγκυρα θα υποστηρίξει οποιαδήποτε νέα κυβέρνηση, ώστε οι Σύροι να μπορέσουν να επιστρέψουν. Η υποστήριξη του Κατάρ και άλλων κρατών του Κόλπου προς τις διάφορες φατρίες αντικατοπτρίζει τον δικό τους ανταγωνισμό και εντάσεις. Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε., των οποίων τα κύρια συμφέροντα είναι να αποφύγουν ένα άλλο κύμα προσφύγων και να περιορίσουν τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, θα εμπλακούν σε μεγάλο βαθμό, ενώ θα είναι επιφυλακτικές για ενδεχόμενη κάθοδο στην ισλαμιστική εξουσία.

2 Διαφθορά και κακές δημόσιες υπηρεσίες: Πριν ξεκινήσει η κρίση και ο πόλεμος το 2011, η Συρία κατατασσόταν στην 127η θέση μεταξύ 178 χωρών για διαφθορά από τη Διεθνή Διαφάνεια. Μέχρι το 2023 είχε πέσει στις 177 από τις 180 χώρες του ΟΗΕ. Οι δημόσιες υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η ενέργεια, οι μεταφορές και οι επικοινωνίες, ήταν πάντα φτωχές. Το υβριδικό μοντέλο δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών της Συρίας, πολλές από τις οποίες επιδοτούνται από το κράτος, έχει επίσης επηρεαστεί σοβαρά. Η προσωρινή κυβέρνηση που συστάθηκε από την HST, η θητεία της οποίας λήγει τον Μάρτιο, ισχυρίζεται ότι η Συρία θα έχει μια οικονομία ελεύθερης αγοράς.

3 Εξαντλημένη οικονομία και αγορά εργασίας: Η οικονομία της Συρίας συρρικνώθηκε κατά 85% στη διάρκεια σχεδόν 14 ετών εμφυλίου πολέμου, με το ΑΕΠ να μειώνεται από 67,5 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2011 σε μόλις 9 δισ. μέχρι το 2023. Το νόμισμα υποτιμήθηκε σημαντικά, οδηγώντας σε υπερπληθωρισμό. Πάνω από τους μισούς Σύρους ζουν σε συνθήκες φτώχειας.

4 Ο πόλεμος αποδεκάτισε τους οικονομικούς πυλώνες: Η παραγωγή πετρελαίου μειώθηκε σε λιγότερο από 9.000 βαρέλια την ημέρα σε περιοχές που ελέγχονται από το καθεστώς και η γεωργία επηρεάστηκε σοβαρά. Πάνω από 4,82 εκατομμύρια Σύροι εγκατέλειψαν τη χώρα και άλλα 7 εκατομμύρια παραμένουν εσωτερικά εκτοπισμένοι. Η ανοικοδόμηση της οικονομίας και των υποδομών εκτιμήθηκε ότι θα κοστίσει τουλάχιστον 270 δισ. δολάρια έως το 2023, αριθμός που πιθανότατα έχει αυξηθεί από τότε. Η οικονομική ανάκαμψη είναι ζωτικής σημασίας για τη σταθεροποίηση της Συρίας. Η ανοικοδόμηση της οικονομίας απαιτεί ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο, ένα περιβάλλον που θα προσελκύσει επενδύσεις, ανοικοδόμηση υποδομών και διατήρηση της ειρήνης και της δημόσιας τάξης.

5 Μεταβατική Δικαιοσύνη και ευθύνη: Το καθεστώς Ασαντ εκτιμάται ότι βρίσκεται πίσω από τις περισσότερες καταστροφές και τους θανάτους που σημειώθηκαν από το 2011, με τα στοιχεία αυτών των φρικαλεοτήτων να είναι καλά τεκμηριωμένα και οι προσπάθειες να λογοδοτήσουν ορισμένοι άνθρωποι σε εξέλιξη. Η ίδια η HTS εμπλέκεται σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μαζί με άλλες μαχητικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των SDF υπό την ηγεσία των Κούρδων. Πώς θα λειτουργήσει αυτό για τη μεταβατική Δικαιοσύνη; Πώς μπορεί να διασφαλιστεί η διαφάνεια των μηχανισμών που έχουν δημιουργηθεί για τη διερεύνηση και την ανάληψη ευθύνης των δραστών; Πώς θα επηρεάσει αυτό την εθνική συμφιλίωση, την πολιτική διαδικασία και τις προσπάθειες ανάκαμψης;

6 Περιφερειακές και διεθνείς σχέσεις: Μια σειρά από χώρες στοχεύουν τώρα να διατηρήσουν ή να επεκτείνουν την επιρροή τους, η οποία μπορεί να μην ευθυγραμμίζεται με τα συμφέροντα του συριακού λαού. Η μελλοντική σταθερότητα της Συρίας εξαρτάται από την πλοήγηση αυτής της δυναμικής. Η καθιέρωση μιας ισορροπημένης εξωτερικής πολιτικής, που θα συνεργάζεται τόσο με τις περιφερειακές όσο και με τις παγκόσμιες δυνάμεις, θα είναι ζωτικής σημασίας. Αυτό περιλαμβάνει την καλλιέργεια θετικών σχέσεων με γειτονικές χώρες, όπως η Τουρκία και τα αραβικά κράτη, ενώ ταυτόχρονα διαχειρίζεται τα συμφέροντα των συμμάχων του πρώην καθεστώτος, όπως η Ρωσία και το Ιράν.

7 Εθνική συμφιλίωση και οικοδόμηση ταυτότητας: Ιστορικά, η Συρία έχει βιώσει εντάσεις μεταξύ των κοινωνικών, εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων της από την κληρονομιά της γαλλικής αποικιοκρατίας μέχρι τη δίωξη θρησκευτικών ομάδων υπό μουσουλμανική κυριαρχία και τον αποκλεισμό των Κούρδων, της μεγαλύτερης εθνικής μειονότητας της Συρίας, από το καθεστώς Μπάαθ. Η σουνιτική πλειοψηφία καταπιέζεται εδώ και καιρό και οι πόλεις της γνώρισαν τις μεγαλύτερες καταστροφές. Δεν υπάρχει οικογένεια που να μην έχει χάσει κάποιο αγαπημένο της πρόσωπο σε βομβαρδισμούς του καθεστώτος ή στο σωφρονιστικό σύστημα του Ασαντ. Ο πόλεμος έχει βαθύνει αυτές τις διαφορές, ενώ η καχυποψία και η δυσπιστία επιδεινώνουν τώρα τον κοινωνικό κατακερματισμό. Οι προσπάθειες ανοικοδόμησης πρέπει να επικεντρωθούν στην προώθηση της συμμετοχικότητας και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

8 Το στοίχημα της διακυβέρνησης: Η ύπαρξη μιας υπεύθυνης κυβέρνησης που μπορεί να λογοδοτήσει είναι το «κλειδί» για τη σταθερότητα και την ανάκαμψη. Πώς θα ασχοληθούν διάφορες ιδεολογικές ομάδες, κάποιες που δεν πιστεύουν καν στη Δημοκρατία; Χρειάζεται ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο, αλλά πάνω από όλα πρέπει να ξεκινήσει αυτή η συζήτηση.