Οι απλοί πολίτες παγιδεύτηκαν για ακόμα μια φορά ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά, ενώ το Χαρτούμ, η πρωτεύουσα του Σουδάν, μοιάζει ήδη με πόλη-φάντασμα. Οι υποδομές της πόλης δεν αντέχουν, ενώ συμμορίες πλιατσικολογούν ανεξέλεγκτα. Ο Ντάγκαλο, πιο γνωστός ως Χεμέτι, δηλώνει ότι θα κυνηγήσει τον Μπουρχάν «σαν σκύλο». Ο Μπουρχάν ισχυρίζεται ότι «κάθε πόλεμος τελειώνει με διαπραγματεύσεις, ακόμα και αν ο αντίπαλος ηττηθεί», και προφανώς επιδιώκει την παράδοση του Χεμέτι.
ΕΠΟΧΗ ΜΠΑΣΙΡ
Συμφέροντα και βρόμικα παιχνίδια δικτατόρων
Σχεδόν πριν από 10 χρόνια, την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου 2013, ένα κύμα διαμαρτυριών σάρωσε το Σουδάν αφού ο τότε πρόεδρος της χώρας, ο ισλαμιστής και αυταρχικός Oμάρ αλ Μπασίρ (είχε σχέσεις με το τρομοκρατικό δίκτυο της Αλ Κάιντα) ανακοίνωσε το τέλος των επιδοτήσεων των καυσίμων και εισήγαγε σκληρά μέτρα λιτότητας, με τις δυνάμεις ασφαλείας να καταστέλλουν με βία τις αντιδράσεις. Περισσότεροι από 170 άνθρωποι, ανάμεσά τους και παιδιά, σκοτώθηκαν, ενώ εκατοντάδες άλλοι τραυματίστηκαν, συνελήφθησαν και κρατήθηκαν σε φυλακές όπου υποβλήθηκαν σε πρωτοφανή βασανιστήρια.
Η ίδρυση των RSF
Ο Μπασίρ για να ενισχύσει το πλέγμα προστασίας του, το 2013, ίδρυσε μια παραστρατιωτική ομάδα που ονομάζεται Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης του Σουδάν (RSF) υπό την αιγίδα των υπηρεσιών πληροφοριών. Οι RSF αποτελούνταν από μαχητές και ηγετικές προσωπικότητες της «Janjaweed», μιας ομάδας πολιτοφυλακής που έδρασε τη δεκαετία του 1980 στον μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο στο Τσαντ, πριν γίνει διαβόητη παγκοσμίως για όσα έκανε στο Νταρφούρ από το 2003 και μετά. Εκεί, ο Μπασίρ τούς χρησιμοποίησε για τη συντριβή του τοπικού αφρικανικού πληθυσμού, ο οποίος είχε ξεσηκωθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την ελιτίστικη, δικτατορική διακυβέρνησή του. Οι «Janjaweed» («διάβολοι στα άλογα») έχουν κατηγορηθεί για συστηματική εθνοκάθαρση και σειρά άλλων εγκλημάτων πολέμου (γενοκτονία, μαζικοί βιασμοί).
Επικεφαλής των RSF ήταν ο Χεμέτι, του οποίου η οικογένεια κατάγεται από το γειτονικό Τσαντ και από αγράμματος πολέμαρχος των Νταρφούρι έκανε τη βρόμικη δουλειά του Μπασίρ στα πορώδη σύνορα με το κέντρο της εξουσίας στο Χαρτούμ. Ο Μπασίρ πρόφερε το όνομά του έτσι ώστε να σήμαινε «η προστασία μου» στα αραβικά και ο Σουδανός πρόεδρος έφτασε να «χρησιμοποιήσει τις RSF ως ένα είδος πραιτοριανής φρουράς για να τον υποστηρίξει μαζί με το Εθνικό Κόμμα του Κογκρέσου».
Στο μεταξύ, ο Χεμέτι και τα αδέρφια του γίνονταν πολύ πλούσιοι, καθώς υπήρξε η στροφή του Σουδάν το 2011 από την οικονομία του πετρελαίου σε μια οικονομία χρυσού που ωφέλησε τον ηγέτη της πολιτοφυλακής, χρησιμοποιώντας τους RSF για να μεταφέρει λαθραία χρυσό από τα ορυχεία που έλεγχε στο Νταρφούρ (και από εκεί στο Αμπού Ντάμπι), ενώ αργότερα έστειλε στρατεύματα να πολεμήσουν σε συγκρούσεις σε όλη την περιοχή, κυρίως στο Μάλι, καθώς επίσης και για τον συνασπισμό υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας στον βρόμικο πόλεμο της Υεμένης. Στο Χαρτούμ, τότε, ο Χεμέτι θεωρούνταν ακόμα πολιτικό αουτσάιντερ. Αλλά οι RSF ήταν ένα βασικό μέρος του «σύμπαντος του Μπασίρ». Ο τελευταίος συνήθιζε να χρησιμοποιεί τους RSF εναντίον του στρατού ως μέρος της στρατηγικής του. Προσπαθούσε να βεβαιωθεί ότι ο στρατός, η υπηρεσία πληροφοριών, η αστυνομία και οι RSF θα μισούσαν ο ένας τον άλλον, αλλά θα ήταν όλοι πιστοί σε αυτόν.
Αυτό ήταν ένα πολύπλοκο παιχνίδι υψηλού στοιχήματος με έναν επιδιωκόμενο στόχο: να διατηρήσει τον Μπασίρ στην εξουσία.
ΠΤΩΣΗ ΜΠΑΣΙΡ
Η… άβολη συγκατοίκηση Μπουρχάν και Χεμέτι
Τα χρόνια της επαναστατικής αντίστασης στον Μπασίρ οδήγησαν τελικά σε ένα κύμα διαμαρτυριών που τον ανάγκασε να φύγει από την εξουσία το 2019, με τον Χεμέτι και τον Μπουρχάν να απαγκιστρώνονται από το πρώην αφεντικό και ευεργέτη τους. Ωστόσο, αυτή η αλλαγή στην αλυσίδα διοίκησης αύξησε τις διαφορές μεταξύ των δυο. Μετά την απομάκρυνση του Μπασίρ, ο Μπουρχάν ήταν ο αρχηγός των SAF, αλλά όχι ο αρχηγός του κράτους και έτσι οι RSF άρχισαν πραγματικά να αποκτούν δική τους οντότητα και λειτουργούσαν ως… παράλληλη δύναμη.
Για κάποιο χρονικό διάστημα ωστόσο, Μπουρχάν και Χέμετι διατηρήσαν μια «συμμαχία» στο όνομα της διατήρησης μιας κοινής στάσης έναντι ενός μεγαλύτερου εχθρού: της δημοκρατίας. Υποστηρικτές της δημοκρατίας ήσαν τεχνοκράτες πολιτικοί, όπως ο Aμπντάλα Χάμντοκ (φωτό πάνω), ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός του Σουδάν από το 2019 έως το 2021. Τον Οκτώβριο του 2021 πραγματοποιήθηκε το στρατιωτικό πραξικόπημα των Μπουρχάν και Χεμέτι, των δύο «άσπονδων» συμμάχων.
Οι δύο άντρες συνυπήρχαν για κάποιο διάστημα, με τον Χεμέτι, ηγέτη των RSF, να αποφασίζει το φθινόπωρο του 2022 να αυτοανακηρυχθεί «πρωταθλητής της δημοκρατίας». Τον Δεκέμβριο του 2022 η συμφωνία-πλαίσιο (με ξένη διαμεσολάβηση δυτικών κρατών) για την έναρξη της διαδικασίας μετάβασης του Σουδάν στην πολιτική κυριαρχία, υπογράφηκε και από τους δύο ηγέτες. Η συμφωνία θεωρήθηκε ότι ευνοούσε τον Χεμέτι, γι’ αυτό και την υποστήριζε δημόσια, αλλά η συμφωνία ζητούσε επίσης την ένταξη των RSF στις SAF.
Μια τελική συμφωνία επρόκειτο να υπογραφεί αυτόν τον Απρίλιο, σχεδόν μία δεκαετία μετά την ίδρυση των RSF, ενώ και οι δυο προσπαθούν να αποφύγουν τη λογοδοσία για τα πολλά εγκλήματά τους όλα αυτά τα χρόνια.
ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ
Μικρή η επιρροή των Αμερικανών στην περιοχή
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν πλέον την ικανότητα ή και τη βούληση να επιβάλουν σε μεγάλο βαθμό την ισχύ τους στην περιοχή. Υπάρχει μια έντονη αίσθηση των ορίων της δύναμης της Ουάσιγκτον στη συγκεκριμένη γεωγραφική ζώνη. Οι ΗΠΑ ενεργούν με τα τηλέφωνα των υπουργείων τους, προσπαθούν να εμποδίσουν την Αίγυπτο να επεκτείνει την εμπλοκή της στο Σουδάν, προσπαθούν να κρατήσουν το Ισραήλ έξω από τις εξελίξεις και να αρνηθούν στη συγκρουσιακή τάση των δυο αρχηγών την παροχή «περαιτέρω οξυγόνου».
Το ερώτημα είναι πόσο καιρό θα πάρει αυτό και πόσοι άμαχοι θα χάσουν τη ζωή τους προτού υπάρξει κάποια υπολογίσιμη πολιτική λύση. Στο Ισραήλ, αναλυτές με μακρά ιστορία μελετών στις ενδο-σουδανικές σχέσεις, τόνισαν στον υπογράφοντα ότι δεν είναι αλήθεια ότι το Ισραήλ υποστηρίζει τους RSF. Ο Χεμέτι είναι γνωστό ότι έχει αναπτύξει ισχυρές σχέσεις με τη Μοσάντ, την υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ, αλλά σε εξέλιξη είναι μία παράλληλη «εξωτερική πολιτική», με τον Μπουρχάν να έχει μια πιο «ανεπτυγμένη» σχέση με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου. Οι ισραηλινές επαφές είναι κατά κύριο λόγο με τον Μπουρχάν. Ο Χεμέτι ζητούσε στο παρελθόν πράγματα, αλλά δεν τα πήρε. «Τώρα έχει την πλάτη του στον τοίχο», μου έγραψε Σουδανός αναλυτής που ζει στο Λονδίνο.
Ενα μείζον θέμα που απασχολεί τις ΗΠΑ είναι η παρουσία της διαβόητης ρωσικής μισθοφορικής οργάνωσης «Wagner» στο Σουδάν. Οι Ρώσοι μισθοφόροι έχουν ήδη συνεργαστεί με τις RSF και η Ουάσιγκτον πιστεύει ότι οι επαφές συνεχίζονται. Υπάρχει παρουσία Ρώσων μισθοφόρων σε απομακρυσμένες περιοχές της ακτής της Ερυθράς Θάλασσας του Σουδάν, όπου η Μόσχα προσπαθεί να δημιουργήσει ναυτική βάση.
Μεγαλύτερη επιρροή, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, στη χώρα έχουν η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που πιστεύεται ότι είναι πιο κοντά στον Χεμέτι και «έχουν αναδειχθεί ως οι μεγαλύτεροι διπλωματικοί παίκτες στο Σουδάν ως και αντίπαλοι της Ουάσιγκτον εκεί. Ο Χεμέτι είναι κοντά στον ηγεμόνα του Αμπου Ντάμπι, Μοχάμεντ μπιν Ζάγιεντ, και το Σουδάν φέρεται να εξάγει 16 δισ. δολ. σε χρυσό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κάθε χρόνο. Τα Εμιράτα είναι πιο αξιόπιστα με τον Χεμέτι, ενώ σταδιακά το Ριάντ εμφανίζεται να συμφωνεί οριακά με τους Αμερικανούς ότι «κανένας εκ των δυο δεν πρέπει να είναι επικεφαλής».
Η φθίνουσα επιρροή της πρώην αποικιακής δύναμης του Σουδάν, δηλαδή της Μ. Βρετανίας, φαίνεται και από το ότι ο Βρετανός πρέσβης βρισκόταν σε διακοπές εκτός Σουδάν όταν άρχισαν οι τελευταίες μάχες και δεν μπορεί τώρα να επιστρέψει στη χώρα.
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Κατάσκοποι σε δράση
Μυστικοί πράκτορες από την εποχή του Μπασίρ διαδραματίζουν κρίσιμους ρόλους στην Αίγυπτο, στη Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ο Σαλάχ Γκος, ο πρώην αρχηγός κατασκοπείας του Σουδάν, ζει στο Κάιρο και «άνοιξε» τον δρόμο για τους πράκτορες των σουδανικών μυστικών υπηρεσιών να επισκεφθούν την Ουάσιγκτον τον περασμένο Ιανουάριο. Παράλληλα, με τη συμφωνία-πλαίσιο του Δεκεμβρίου, η Αίγυπτος επιδιώκει τη δική της διαπραγματευτική οδό στο Σουδάν, με τον ρόλο του Γκος να είναι καθοριστικός σε αυτό (για τα νερά του Νείλου). Ο Tαχά Οσμάν αλ Χουσεΐν, ο πρώην διευθυντής του γραφείου του δικτάτορα Μπασίρ που απολύθηκε από τον τότε Σουδανό πρόεδρο όταν πρότεινε τη χρήση των RSF για την υποκίνηση πραξικοπήματος στο Κατάρ, διορίστηκε σύμβουλος αφρικανικών υποθέσεων στη Σαουδική Αραβία το 2017 και πιστεύεται ότι εξακολουθεί να διατηρεί αυτόν τον ρόλο όσο ζούσε και στα ΗΑΕ.
ΕΚΤΙΜΗΣΗ
Θα αργήσει να… ανατείλει η δημοκρατία
Οπως όλα δείχνουν, το Σουδάν θα βρίσκεται για καιρό σε αναταραχή.
Ο υπογράφων εκτιμά ότι η διεθνής κοινότητα και ειδικά οι ΗΠΑ πρέπει πραγματικά να έχουν μια ολιστική προσέγγιση για την όποια πολιτική μετάβαση του Σουδάν, αντί να την αναθέτουν σε περιφερειακούς εταίρους. Οι περιφερειακοί και διεθνείς παράγοντες, με τις δικές τους αντιδημοκρατικές ατζέντες, την έχουν επιδεινώσει.
Τον Απρίλιο του περασμένου έτους, η Σάρα Αμπντλγκαλίλ, γιατρός και μακροχρόνιο μέλος της αντιπολίτευσης του Σουδάν που ζει εξόριστη στο Λονδίνο, ανέφερε ότι «στο τέλος, η δημοκρατία θα έρθει στη χώρα της. Γιατί η επανάσταση είναι σε κάθε σπίτι… Θα μπορούσε να πάρει χρόνια και το τίμημα, δυστυχώς, θα είναι πολύ υψηλό. Είμαι γιατρός και βλέπω παιδιά να σκοτώνονται. Αλλά υπάρχει υψηλό επίπεδο συνειδητοποίησης μεταξύ των νέων ως προς το τι θέλουν» και επισημαίνει ότι η δημοκρατία θα επικρατήσει. Οψόμεθα…
Ροή Ειδήσεων 
