Μολονότι η φιλελεύθερη και δημοκρατική Ευρώπη στάθηκε πρωτοπόρος στην κατοχύρωση του δικαιώματος των γυναικών να διαχειρίζονται το σώμα τους, με νομοθεσίες που ανάγονται ακόμη και πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το διαφαινόμενο πισωγύρισμα στις ΗΠΑ έκανε τους συντηρητικούς κύκλους της Ευρώπης να αναθαρρήσουν.

Εκ πρώτης όψεως το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Πέρυσι οι κάτοικοι της μικρής Δημοκρατίας του Σαν Μαρίνο ενέκριναν με συντριπτική πλειοψηφία σε δημοψήφισμα τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων και στη χώρα τους, ενώ λίγο καιρό πριν, το 2018 και το 2019, είχαν πέσει με τον ίδιο τρόπο τα συντηρητικά καθολικά «κάστρα» της Ιρλανδικής Δημοκρατίας και της Βορείου Ιρλανδίας. Τους τελευταίους μήνες, εξάλλου, σε Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο ξεκίνησαν να λαμβάνονται μέτρα για την περαιτέρω διευκόλυνση της διακοπής της κύησης, με την άρση περισσότερων νομικών εμποδίων.

Από την άλλη πλευρά, η Μάλτα παραμένει η μοναδική χώρα της Ε.Ε. και της ηπείρου μας γενικότερα που εξακολουθεί να απαγορεύει πλήρως τις αμβλώσεις, με την Πολωνία να απειλεί να την ακολουθήσει κατά πόδας. Σύμφωνα με το Κέντρο Αναπαραγωγικών Δικαιωμάτων (Center for Reproductive Rights), από το 1994 μέχρι σήμερα οι νόμοι για τις αμβλώσεις στην Πολωνία αυστηροποιούνται διαρκώς, σε βαθμό που σήμερα να απειλείται ο πυρήνας του δικαιώματος. Στην πράξη, η Βαρσοβία έχει θέσει εκτός νόμου τις αμβλώσεις από το 2020, μετά την αμφιλεγόμενη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, που απαγορεύει τη διακοπή της κύησης ακόμη κι αν υπάρχουν ελαττώματα στο έμβρυο. Την επιτρέπει μόνο σε περίπτωση βιασμού, αιμομιξίας ή αν η κύηση απειλεί τη ζωή της εγκύου.

Αναλυτικά

Η πλειονότητα των χωρών της Ε.Ε. επιτρέπει την άμβλωση εντός του πρώτου τριμήνου της κύησης, με τις χώρες του Βορρά -τις πρώτες, άλλωστε, που θεσμοθέτησαν αυτό το δικαίωμα- να εφαρμόζουν την πιο φιλελεύθερη νομοθεσία.

» Η Σουηδία φιγουράρει Νο1 στη λίστα του European Abortion Policies Atlas -μιας κατάταξης που γίνεται με φροντίδα ακτιβιστικών οργανώσεων-καθώς επιτρέπει την άμβλωση έως τη 18η εβδομάδα την κύησης.

» Στον αντίποδα βρίσκεται η Πολωνία, όπου το ζήτημα είναι εξόχως πολιτικό. Στην πραγματικότητα, με την de facto απαγόρευση των ελεύθερων αμβλώσεων το Ανώτατο Δικαστήριο ευθυγραμμίστηκε με τις υπερσυντηρητικές θέσεις του κυβερνώντος κόμματος «Νόμου και Δικαιοσύνης», υποκύπτοντας ταυτόχρονα στις πιέσεις των πανίσχυρων καθολικών ομάδων. Ωστόσο, μεγάλο μέρος της πολωνικής κοινωνίας αντιστέκεται και είναι φανερή η διαίρεση ανάμεσα στις αγροτικές περιοχές και τα αστικά κέντρα. Πέρσι ο θάνατος μιας 30χρονης γυναίκας πυροδότησε κύμα διαδηλώσεων σε όλη την Πολωνία, προκαλώντας και την καταδίκη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αυτό έγινε από τη στιγμή που ο δικηγόρος της οικογένειάς της κατήγγειλε πως η γυναίκα έπεσε 100% ιατρικό θύμα της άτεγκτης νομοθεσίας.

Η τραγική ειρωνεία είναι πως η Πολωνία υπήρξε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που νομιμοποίησε τις αμβλώσεις, το 1932, για ιατρικούς λόγους ή αν η εγκυμοσύνη ήταν προϊόν εγκλήματος (βιασμού, αιμομιξίας κ.λπ.). Ακόμη και στην κομμουνιστική περίοδο οι Αρχές έδειχναν χαλαρότητα και συγκατάβαση στις γυναίκες που δεν επιθυμούσαν να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί. Τα τελευταία χρόνια όμως το κλίμα αντιστράφηκε, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση του «Νόμος και Τάξη» να μην περιορίσει μόνο τις αμβλώσεις, αλλά και τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

» Ανάλογες καταστάσεις επικρατούν στις γειτονικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Στην Ουγγαρία η κυβέρνηση του Βίκτορ Ορμπαν προσφέρει έξτρα χρηματοδοτικά κίνητρα στα νοσοκομεία που αρνούνται να πραγματοποιήσουν αμβλώσεις, ενώ οι γυναίκες υποχρεούνται να περάσουν δύο στάδια συμβουλευτικών συνεδριών προτού τους επιτραπεί να πάνε στο χειρουργικό τραπέζι. Αυτή η πρακτική, πάντως, συνάδει με την ιδεολογία του Fidesz για δημογραφική τόνωση της Ουγγαρίας και την οικογενειακή του πολιτική με στόχο τη στήριξη του «χριστιανικού πληθυσμού της Ευρώπης».

» Στη Σλοβακία, εξάλλου, η Βουλή της χώρας αποκρούει μέχρι στιγμής με… νύχια και με δόντια τις προτάσεις κυβερνητικών βουλευτών να τεθούν αυστηροί περιορισμοί στις ιατρικές υπηρεσίες διακοπής της κύησης στα νοσοκομεία.

» Η Μάλτα έχει τους αυστηρότερους νόμους στο μπλοκ των 27, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να αναγκάζονται να παραγγέλνουν ειδικά χάπια online ή να ταξιδεύουν στο εξωτερικό για να υποβληθούν σε άμβλωση. Η εκλογή της Ρομπέρτα Μετσόλα στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ελάχιστα βελτίωσε την κατάσταση, καθώς η Μαλτέζα κεντροδεξιά πολιτικός απέρριψε εκθέσεις και ψηφίσματα υπέρ της ασφαλούς πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες άμβλωσης στη χώρα της.

» Ακόμη όμως και σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπου το δικαίωμα είναι κατοχυρωμένο, οι συντηρητικές καταβολές δημιουργούν συχνά προσκόμματα. Στην Ιταλία π.χ., όπου οι αμβλώσεις καθιερώθηκαν με δημοψήφισμα το 1978, το 70% των μαιευτήρων-γυναικολόγων δηλώνουν «αντιρρησίες συνείδησης», που αρνούνται να πραγματοποιήσουν τέτοιες επεμβάσεις. Ετσι, η Human Rights Watch καταγγέλλει ότι ακόμη και σήμερα αρκετές Ιταλίδες αναγκάζονται να πάνε στο εξωτερικό για να τύχουν επαρκούς ιατρικής φροντίδας.

» Ανάλογα προβλήματα υπάρχουν και στην επίσης καθολική Ισπανία, όπου οι αμβλώσεις είναι νόμιμες, αλλά αρκετές γυναίκες χρειάζεται να ταξιδέψουν εκατοντάδες χιλιόμετρα για να βρουν πρόθυμο γιατρό.

» Μηχανισμοί παρακώλυσης της άμβλωσης υπάρχουν ακόμη και στο Βέλγιο, όπου απαιτείται να περάσουν έξι μέρες επαφών με ψυχολόγους και ειδικούς συμβούλους προτού μια γυναίκα οδηγηθεί στο χειρουργείο. Στην Ιταλία το αντίστοιχο «συμβουλευτικό διάστημα» είναι μία εβδομάδα.

» Στον αντίποδα η Βόρεια Ευρώπη παραμένει και σε αυτόν τον τομέα όαση των γυναικείων δικαιωμάτων. Το δημοψήφισμα του 2018 στην Ιρλανδία, που κατάργησε με μεγάλη πλειοψηφία την αναχρονιστική νομοθεσία, χαιρετίστηκε ως σταθμός σε όλη την Ευρώπη. Την ίδια χρονιά, εξάλλου, η Ολλανδία κατάργησε το υποχρεωτικό πενθήμερο αναμονής, επιτρέποντας στις γυναίκες να κάνουν άμβλωση χωρίς να συμβουλευτούν κανέναν και αμέσως όταν το θελήσουν. Σύμφωνα με τη δημοσκοπική Ipsos, ο ευρωπαϊκός Βορράς γίνεται όλο και πιο ανοιχτόμυαλος σε αυτό το τεράστιο κοινωνικό θέμα. Τοιουτοτρόπως το 75% των Γερμανών και το 64% των Ολλανδών δηλώνουν υπέρμαχοι του ελεύθερου δικαιώματος των γυναικών να αποφασίσουν τι θα κάνουν με την εγκυμοσύνη τους.

» Τα πράγματα αλλάζουν και στη Γερμανία, όπου ο διάλογος για τις αμβλώσεις επικεντρώθηκε στο αν πρέπει να απαγορευτεί η διαφήμισή τους. Τον Ιανουάριο ο υπουργός Δικαιοσύνης, Μάρκο Μπούσμαν, υποσχέθηκε ότι θα πάψουν σύντομα να διώκονται ποινικά όσοι γιατροί παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις αμβλώσεις στα ΜΜΕ και στο Διαδίκτυο. Το αξιοπερίεργο είναι ότι τεχνικά η άμβλωση παραμένει «παράνομη» στη Γερμανία, αλλά επιτρέπεται ρητά εντός των 12 πρώτων εβδομάδων της κύησης και κατόπιν συμβουλευτικής συνεδρίας.

» Η πανδημία του SARS-CoV-2 ανάγκασε κάποιες χώρες να αναπροσαρμόσουν την πολιτική τους για λόγους δημόσιας Υγείας. Στη Γαλλία π.χ. επιτράπηκε στις γυναίκες να διακόπτουν την εγκυμοσύνη στα πρώιμα στάδια με ειδικά χάπια, ύστερα από τηλεδιάσκεψη με ειδικό, ενώ στη Βρετανία το δικαίωμα χρήσης οικιακών χαπιών άμβλωσης επεκτάθηκε έως τις 29 Αυγούστου του 2022.

ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ

» Νίκολα Στέρζον (πρωθυπουργός της Σκωτίας): «Το δικαίωμα των γυναικών να αποφασίζουμε τι θα συμβεί με το σώμα μας είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα. Η εμπειρία μάς διδάσκει ότι η κατάργησή του δεν σταματά τις αμβλώσεις, αλλά τις καθιστά επισφαλείς για την υγεία των γυναικών και εκθέτει τη ζωή μας σε μεγάλο κίνδυνο».

» Σαντίκ Καν (δήμαρχος του Λονδίνου): «Το Λονδίνο συμπαρίσταται σε όλες τις γυναίκες των Ηνωμένων Πολιτειών. Η απόφαση Roe VS Wade του 1973 ενδυνάμωσε το θεμελιώδες δικαίωμα των γυναικών στο σώμα τους και στην υγειονομική περίθαλψη. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να εκθεμελιωθεί».

» Λούρντες Μέντες (Ισπανίδα δικηγόρος, βουλευτής του ακροδεξιού Vox): «Θα βρει, άραγε, και το ισπανικό Συνταγματικό Δικαστήριο την εντιμότητα να αποφανθεί ότι ο νόμος περί αμβλώσεων πάσχει νομικά εκ θεμελίων και να τον κηρύξει αντισυνταγματικό;».

» Μπέατριξ φον Στορχ (Γερμανίδα βουλευτής και αντιπρόεδρος της ακροδεξιάς AfD): «Η απόφαση Roe VS Wade έπρεπε να έχει αναθεωρηθεί από καιρό. Οταν εκδόθηκε, πριν από περίπου 50 χρόνια, πολλοί Αμερικανοί αναγκάστηκαν να αποδεχθούν με φρίκη ότι τις επόμενες δεκαετίες εκατομμύρια αγέννητα παιδιά θα δολοφονούνταν νόμιμα, προτού γεννηθούν».

Η υπόθεση «Roe κατά Wade»και η απόφαση του 1973

Οι αμβλώσεις νομιμοποιήθηκαν σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ με μια ιστορική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου το 1973 με ψήφους 7-2, γνωστή ως «Roe κατά Wade» (Jane Roe ήταν το ψευδώνυμο μιας 25χρονης Τεξανής που προσέφυγε ενάντια στην ποινικοποίηση των αμβλώσεων από την Πολιτεία της και Ηenry Wade το όνομα του τότε εισαγγελέα του Ντάλας).

Τώρα, όμως, βάσει μιας διαρροής στην ιστοσελίδα Politico, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, που διαθέτει συντηρητική πλειοψηφία δικαστών 6-3, θα κηρύξει εκείνη την απόφαση αντισυνταγματική, με μια νέα ετυμηγορία επί της προσφυγής της συντηρητικής Πολιτείας του Μισισιπί, που αναμένεται να εκδοθεί στο τέλος Ιουνίου. Υστερα από την κατακραυγή και τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν στις ΗΠΑ, κυρίως από οπαδούς αλλά και πολεμίους των αμβλώσεων, ο πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου διευκρίνισε πως η απόφαση που διέρρευσε «δεν είναι η τελική». Σε περίπτωση, πάντως, που ανατραπεί η νομολογία Roe κατά Wade, κάθε Πολιτεία θα αποφασίζει μόνη της για το καθεστώς των αμβλώσεων και 22 από αυτές ετοιμάζονται να τις κηρύξουν παράνομες, προκαλώντας απόγνωση σε εκατομμύρια Αμερικανίδες.

Ο πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, και οι Δημοκρατικοί έκαναν την υπόθεση προεκλογική σημαία, καλώντας τους πολίτες να εκλέξουν τον Νοέμβριο ένα προοδευτικό Κογκρέσο στις ενδιάμεσες εκλογές (midterm) που θα φρενάρει την απειλή κατά των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων και θα περιβάλει, επιτέλους, με ισχύ νόμου τη δικαστική απόφαση του 1973.

ΠΟΤΕ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΑΜΒΛΩΣΕΙΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΧΩΡΑ

Μάλτα (Οι αμβλώσεις παραμένουν παράνομες)

Βόρειος Ιρλανδία (2019)

Ιρλανδία (2018) – (ΠΡΟΣΟΧΗ: το 2013 είναι λάθος)

Βέλγιο (1990)

Ισπανία (1985)

Πορτογαλία (1984)

Ολλανδία (1984)

Ελλάδα (1979)

Λουξεμβούργο (1978)

Ιταλία (1978)

Γερμανία (1976)

Γαλλία (1975)

Αυστρία (1975)

Κύπρος (1974)

Σκωτία (1967)

Ουαλία (1967)

Αγγλία (1967)

Νορβηγία (1964)

Ρουμανία (1957)

Βουλγαρία (1956)

Εσθονία (1955)

Λετονία (1955)

Λιθουανία (1955)

Ουγγαρία (1953)

Σλοβενία (1952)

Κροατία (1952)

Φινλανδία (1950)

Σλοβακία (1950)

Τσεχία (1950)

Ελβετία (1942)

Σουηδία (1938)

Δανία (1937)

Ισλανδία (1935)

Πολωνία (1932)