Σε δημοσκόπηση της Ipsos που πραγματοποιήθηκε στις 6-7 Ιουνίου σχετικά με τους καθοριστικούς παράγοντες της ψήφου στις ευρωεκλογές, τις οποίες κέρδισε με μεγάλη διαφορά το ακροδεξιό κόμμα Εθνικός Συναγερμός (RN), το μεταναστευτικό αποτελεί «το» κύριο θέμα για το 23% των Γάλλων που υπολόγιζαν να ψηφίσουν, μπροστά από την αγοραστική δύναμη (18%). Για το 43% είναι ένας από τους τρεις κύριους λόγους που ψηφίζουν αυτό που ψηφίζουν.

Ο RN το έχει καταστήσει ιστορικά ένα από τα ‘αγαπημένα’ θέματά του. Ο πρόεδρός του Ζορντάν Μπαρντελά, που θα είναι υποψήφιος πρωθυπουργός σε περίπτωση εξασφάλισης της απόλυτης πλειοψηφίας στην Εθνοσυνέλευση, εξαπολύει τακτικά μύδρους κατά της «ανεξέλεγκτης μαζικής μετανάστευσης» και θέλει κυρίως να καταστείλει το «δίκαιο του εδάφους».

Η Γαλλία έδωσε έναν αριθμό ρεκόρ πρώτων αδειών διαμονής το περασμένο έτος, 323.250, μια αύξηση 1,4% σε σύγκριση με το 2022, ενώ οι απελάσεις αυξήθηκαν πολύ (+10%, τουλάχιστον 17.000), σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών.

Η αντιμεταναστευτική ρητορική έχει τόσο μεγαλύτερη απήχηση, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Μισέλ Αζιέ, όσο εντάσσεται εδώ και μια εικοσαριά χρόνια σε ένα γενικότερο κλίμα ανησυχίας, που τροφοδοτείται από «το αίσθημα ότι ζούμε μόνιμα σε ανασφάλεια»: φυσικές καταστροφές, διάφορες μορφές τρομοκρατίας ή ο θάνατος ενός κράτους που προστατεύει, αναφέρει ο ερευνητής.

«Ο φόβος αυτός οδηγεί στη δημιουργία ενός αποδιοπομπαίου τράγου, όμως αυτό δεν είναι κάτι καινούριο», παρατηρεί ο διευθυντής ερευνών στην Σχολή Ανωτάτων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες (EHESS).

‘Μετα-αποικιακή κληρονομιά’

Αυτό που είναι καινούριο, αντίθετα, είναι, όπως λέει, «η μετα- αποικιακή κληρονομιά η οποία παράγει ένα είδος ρατσισμού που είναι πίσω από αυτήν την εμμονή της ακροδεξιάς για τα θέματα του μεταναστευτικού», υπογραμμίζει ο ανθρωπολόγος.

«Όταν κάποιος λέει πως υπάρχουν πολλοί μετανάστες, δεν μιλάει για τους Αμερικανούς, τους Άγγλους, τους Ολλανδούς, τους Ισπανούς, τους Ουκρανούς… Δεν μιλάει για λευκούς, ενώ οι τελευταίοι έρχονται σε πολύ μεγάλο αριθμό (…) αλλά δεν γίνονται δεκτοί με τον ίδιο τρόπο», λέει ο ειδικός στις σχέσεις της παγκοσμιοποίησης των ανθρώπων με την εξορία.

Σύμφωνα με το εθνικό ινστιτούτο στατιστικής (Insee), το 2022 επτά εκατομμύρια μετανάστες ζούσαν στη Γαλλία, δηλ. το 10,3% του συνολικού πληθυσμού και το 35% από αυτούς είχαν αποκτήσει τη γαλλική υπηκοότητα (2,5 εκατομμύρια).

Λιγότεροι από τους μισούς, το 48,2% των μεταναστών έχουν γεννηθεί στην Αφρική και το 32,3% έχουν γεννηθεί στην Ευρώπη. Από αυτούς οι περισσότεροι έχουν γεννηθεί στην Αλγερία (12,5%), στο Μαρόκο (11,9%), στην Πορτογαλία (8,2%), στην Τυνησία (4,7%), στην Ιταλία (4.0%), διαπιστώνει το Insee.

Εξάλλου, σύμφωνα με τον Αζιέ, η απώλεια των κοινοτικών σημείων αναφοράς μαζί με τον διασκορπισμό των οικογενειών και την ανάπτυξη του ατομισμού οδηγεί στην αναδίπλωση στον εαυτό. «Από τη δεκαετία του 1990, σχεδόν παντού στον κόσμο, το κράτος απο-δεσμεύεται σε μεγάλο βαθμό και δίνει την εντύπωση στους πολίτες ότι προστατεύονται λιγότερο από αυτό», παρατηρεί.

‘Αδύναμοι αντίπαλοι’

Μια διαπίστωση που συμμερίζεται η Σουανί Ποτό, ερευνήτρια στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (CNRS), που μιλάει για ένα αίσθημα κοινωνικοοικονομικής ευθραυστότητας. «Ο ξένος ενσαρκώνει την παγκοσμιοποίηση που συνδέεται με τις μετεγκαταστάσεις, τις μειώσεις μισθών και τη θέση σε ανταγωνισμό των εργαζομένων σε διεθνή κλίμακα».

«Ανίκανη να αντιμετωπίσει αυτήν την παγκοσμιοποίηση, η πολιτική σφαίρα, πολύ πέρα από την ακροδεξιά, αρπάζει τα θέματα του μεταναστευτικού επειδή δείχνει πως μπορεί να δράσει με συγκεκριμένα μέτρα, καθησυχάζοντας με αυτόν τον τρόπο για την ικανότητά της να λαμβάνει αποφάσεις», εκτιμά.

«Οι μετανάστες είναι οι αδύναμοι αντίπαλοι, αυτοί που δεν έχουν πολιτική φωνή (…), αντίθετα από την οικονομία», αναφέρει η κοινωνιολόγος ειδικευμένη σε θέματα μετανάστευσης.

Από το 1980, 29 νόμοι για το μεταναστευτικό έχουν καταγραφεί στη Γαλλία, ένας κάθε 17 μήνες, υπενθυμίζει το μουσείο Ιστορίας της Μετανάστευσης.

Όμως το να στιγματίζεται ένας πληθυσμός και να ωθείται στην παρανομία αυστηροποιώντας τα μέτρα για εγκατάστασή του στη Γαλλία, πιστεύοντας ότι έτσι θα αποτρέπονται οι μετανάστες από το να έρθουν στη χώρα, έχει το αντίθετο αποτέλεσμα και παρεμποδίζει την ενσωμάτωσή τους, τονίζουν τακτικά οι οργανώσεις βοήθειας προς τους μετανάστες.

«Οι άνθρωποι αυτοί δεν θα έχουν το δικαίωμα να εργάζονται νόμιμα, να διαμένουν, να λαμβάνουν ιατρική φροντίδα και αυτό αναπτύσσει μια ανεπίσημη οικονομία που ευνοεί την εγκληματική συμπεριφορά», παρατηρεί η Σουανί Ποτό.

«Θα αρκούσε να σταματήσει η τροφοδότηση του φόβου αυτού και να μεταφερθεί η πολιτική σε άλλα θέματα ώστε να εξαφανιστεί ο φόβος από μόνος του. Δεν είναι καθόλου αμετάβλητη η απόρριψη του ξένου», εκτιμά.