Βάσει των εντυπωσιακών εξελίξεων και μιας σοκαριστικής ανταρτικής επέλασης, διαφαίνονται ερωτήματα για το πώς θα μοιάζει η μελλοντική διακυβέρνηση της Συρίας. Καθώς η σκόνη κατακάθεται, οι Σύροι αντιμετωπίζουν μια νέα εποχή. Πρέπει να καθορίσουν πώς να κυβερνούν χωρίς να πέφτουν σε εσωτερικές διαμάχες ή να καταπιέζουν τις ευάλωτες κοινότητες. Πρέπει να ξαναχτίσουν πόλεις, όπως το Χαλέπι, η Χομς και η Χάμα, που κάποτε ήταν ακμάζοντα κέντρα εμπορίου και πολιτισμού, όμως τώρα βρίθουν από ερείπια.

1 Το ισλαμιστικό μέτωπο HTS, αν και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή του Μπασάρ αλ Ασαντ, παραμένει χαρακτηρισμένο ως τρομοκρατική οργάνωση. Η κυριαρχία του στον συνασπισμό προβληματίζει πολλούς Σύρους και διεθνείς παρατηρητές που φοβούνται μια κατασταλτική ισλαμιστική εξουσία. Ωστόσο, άλλες ομάδες -μετριοπαθείς αντάρτες, τοπικά συμβούλια, ακόμη και τεχνοκράτες- μπορούν να πιέσουν για μια πιο περιεκτική διακυβέρνηση. Ο υπογράφων γνωρίζει πολλά τέτοια στελέχη και οργανώσεις στο εξωτερικό.

2 Η παρουσία των κουρδικών SDF, που υποστηρίζουν ένα αποκεντρωμένο μοντέλο το οποίο θα σέβεται τα δικαιώματα των Κούρδων και των μειονοτήτων ευρύτερα, θα μπορούσε επίσης να συνδράμει στο πολιτικό μέλλον της χώρας. Βραχυπρόθεσμα, οι βασικές υπηρεσίες και οι θεσμοί παραμένουν άθικτοι. Για να αποφευχθεί το χάος, οι αντάρτες επέτρεψαν στον πρωθυπουργό Τζαλάλι να παραμείνει και να εποπτεύει προσωρινά τη γραφειοκρατία. Η δήλωσή του -ελπίζοντας ότι η Συρία «θα μπορούσε να είναι μια κανονική χώρα που οικοδομεί καλές σχέσεις με τους γείτονές της και τον κόσμο- είναι κατ’ αρχήν θετική.

3 Το αν θα ακολουθήσει διεθνής αναγνώριση εξαρτάται από το πώς θα συμπεριφερθούν οι νικήτριες φατρίες. Θα ενωθούν κάτω από ένα μεταβατικό σώμα αποδεκτό από Σύρους διαφορετικών εθνοτήτων, αιρέσεων και πολιτικών προσανατολισμών; Για τους καθημερινούς Σύρους, το τέλος του πολέμου υπόσχεται ανακούφιση από τους συνεχείς βομβαρδισμούς, τις πολιορκίες και τον εκτοπισμό. Ωστόσο, οι οικογένειες παραμένουν σημαδεμένες από την απώλεια. Επικρατεί αβεβαιότητα σχετικά με την τύχη των μειονοτήτων, τον ρόλο των κοινοτήτων σιιτών και αλαουιτών που υποστήριζαν από καιρό το καθεστώς και πώς να αντιμετωπίσουν τις καταχρήσεις που διαπράχθηκαν από όλες τις πλευρές.

4 Το ζήτημα της λογοδοσίας φαίνεται μεγάλο. Πολλοί Σύροι θέλουν δίκες ή επιτροπές αλήθειας για εγκλήματα πολέμου. Αλλοι απλώς θέλουν να ξαναχτίσουν σπίτια, να βρουν συγγενείς που λείπουν και να αποκαταστήσουν την κανονικότητα. Η κατάρρευση της κυβέρνησης Ασαντ τελειώνει ένα κεφάλαιο, αλλά η θεραπεία της χώρας έπειτα από πάνω από μια δεκαετία αιματοχυσίας είναι ένα μνημειώδες έργο.

5 Τα διεθνή συμφέροντα και οι μελλοντικές ευθυγραμμίσεις. Η ναυτική βάση της Ρωσίας στην Ταρτούς και η αεροπορική βάση κοντά στη Λαττάκεια ήταν ζωτικής σημασίας για τις φιλοδοξίες της στη Μέση Ανατολή. Με τους αντάρτες να μπλοκάρουν τις οδούς πρόσβασης, η Μόσχα ενδέχεται να αντιμετωπίσει σκληρές διαπραγματεύσεις για να διατηρήσει (και αν) την παρουσία της. Μια αποδυναμωμένη Ρωσία, επικεντρωμένη στην Ουκρανία και επιφυλακτική για υπερβολική επέκταση, μπορεί να συνάψει συμφωνίες με ηγέτες της αντιπολίτευσης ή να αποσύρει το προσωπικό για να αποφύγει τη διαπλοκή (η Μόσχα είναι η κύρια ηττημένη).

6 Το Ιράν πρέπει να αποφασίσει αν θα εγκαταλείψει την επιρροή του ή θα προσπαθήσει να επανασυνδεθεί με τοπικούς πληρεξούσιους από το εξωτερικό. Η Χεζμπολάχ δεν έχει πλέον το ανθρώπινο δυναμικό ή τη λαϊκή υποστήριξη για να προβάλει την εξουσία στη Συρία. Για την περιοχή, ο μετασχηματισμός της Συρίας αλλάζει τον στρατηγικό χάρτη και η σιιτική εξτρεμιστική οργάνωση είναι από τους ηττημένους.

7 Η Τουρκία θα επιδιώξει δεσμούς με τις νέες αρχές για να περιορίσει την κουρδική αυτονομία και να διαχειριστεί το εμπόριο και προφανώς είναι αναβαθμισμένη. Η Ιορδανία και ο Λίβανος, που φιλοξενούν και οι δύο μεγάλους πληθυσμούς Σύρων προσφύγων, μπορεί να αναζητήσουν τρόπους για να διευκολύνουν τις επιστροφές τους, εφόσον επικρατήσει σταθερότητα. Τα κράτη του Κόλπου ενδέχεται να προσφέρουν κεφάλαια για την ανοικοδόμηση, ελπίζοντας ότι θα αποκτήσουν επιρροή. Η Ευρωπαϊκή Ενωση και οι ΗΠΑ ενδέχεται να συνδέσουν τη βοήθεια για την ανοικοδόμηση με πολιτικές μεταρρυθμίσεις και τη συμπερίληψη διαφορετικών κοινοτήτων στη διακυβέρνηση.

8 Φόβοι εξτρεμιστικής αναζωπύρωσης. Μια άλλη πιεστική ανησυχία είναι αν η ταχεία αναταραχή αφήνει χώρο σε εξτρεμιστικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των υπολειμμάτων του Ισλαμικού Κράτους, να επανεμφανιστούν. Ο αντιπολιτευόμενος συνασπισμός περιλάμβανε διάφορους ισλαμιστές, αλλά η ευρεία φύση του μπορεί να περιορίσει την επιρροή των πιο σκληροπυρηνικών στοιχείων. Οι διεθνείς παράγοντες έχουν ήδη προειδοποιήσει ότι θα χτυπήσουν τους ηγέτες των τζιχαντιστών αν χρησιμοποιήσουν τη Συρία ως βάση για επιθέσεις στο εξωτερικό. Οι αντάρτες, έχοντας πλήρη επίγνωση του κινδύνου της διεθνούς απομόνωσης, μπορεί να προσπαθήσουν να περιθωριοποιήσουν εξτρεμιστικές φατρίες για να αποκτήσουν σχετική νομιμότητα.

9 Τα γεγονότα από τα τέλη Νοεμβρίου μέχρι σήμερα θα μείνουν στη μνήμη μας ως η τελική πράξη σε μια μακρά, βάναυση σύγκρουση. Η ταχύτητα της κατάρρευσης κατέπληξε τους αναλυτές. Επειτα από χρόνια φθοράς, μεταβαλλόμενες συμμαχίες και ξένες επεμβάσεις, η μοίρα της Συρίας άλλαξε σε χρονικό διάστημα μικρότερο των δύο εβδομάδων. Το ανατραπέν καθεστώς, που κάποτε θεωρείτο αμετάβλητο, έπεσε θύμα ενός συνδυασμού εσωτερικής παρακμής, τρισάθλιας διαφθοράς και εξωτερικής παραμέλησης.

10 Εύλογη ανησυχία προκαλεί το ζήτημα της διαμεθοριακής μετανάστευσης στην περίπτωση νέας υποτροπής, κάτι που λόγω γειτνίασης θα πιέσει την Τουρκία και αυτή με τη σειρά της γειτονικά κράτη, όπως η Ελλάδα και η Βουλγαρία. Σε πρώτη φάση δεν διαφαίνεται κάτι, εντούτοις δεν μπορεί να αποκλειστεί… Πάντως, δεκάδες χιλιάδες Σύροι θα επιστρέψουν από κράτη του εξωτερικού, όπου είχαν καταφύγει στα χρόνια της άθλιας δικτατορίας του Ασαντ και της μειονότητας των αλαουιτών…