«Σε ποιον, όμως, ανήκει το πρόσωπο του Αϊνστάιν;», διερωτάται η εφημερίδα «Guardian» σε αφιέρωμά της που καταγράφει τη «μάχη» που δίνεται για τα πνευματικά δικαιώματα δημοσιότητας του επιστήμονα. Αλλωστε, η φιγούρα και το όνομα του Γερμανού φυσικού εβραϊκής καταγωγής έχει κοσμήσει κούπες, πόστερ, πίνακες, κοστούμια, καφέδες, σουβενίρ και έχει «πρωταγωνιστήσει» σε ταινίες, κόμικ κ.ά.

Με ένα συντηρητικό υπολογισμό εκτιμάται ότι το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ έχει έσοδα 250 εκατ. δολάρια (από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα) από τη διαχείριση των δικαιωμάτων που κληρονόμησε από τη διαθήκη του Αϊνστάιν, ενώ «κυνηγάει» όποιον δεν παίρνει συγκατάθεση και δεν πληρώνει για τη χρήση της εικόνας του.

Τα φριζαρισμένα, ανακατεμένα μαλλιά του, το ατημέλητο μουστάκι, τα ζυγωματικά του, που από νωρίς κέρδισε η βαρύτητα, και τα μελαγχολικά μάτια του ήταν τα χαρακτηριστικά που έδωσαν το στίγμα της εκκεντρικής ιδιοφυΐας του Αϊνστάιν. Ο ίδιος, παρ’ ότι πολύ δραστήριος στα Μέσα της εποχής, δεν επεδίωκε να σκηνοθετήσει την παρουσία του. Αλλωστε, η φιγούρα του υποδήλωνε ότι ήταν πολύ απασχολημένος με τα «σημαντικά ζητήματα» και δεν είχε χρόνο για μια… τσατσάρα. Χαρακτηριστική είναι η ασπρόμαυρη φωτογραφία του Αϊνστάιν το 1951, όταν, μετά το πάρτι γενεθλίων του, απαθανατίστηκε από φωτογράφους έξω από ξενοδοχείο να βγάζει τη γλώσσα του, ένα ενσταντανέ που επιβεβαίωνε τον ανατρεπτικό χαρακτήρα του.

Ο Αϊνστάιν απεβίωσε το 1955 και στο άρθρο 13 της τελευταίας διαθήκης του ξεκαθάρισε ότι τα χειρόγραφα, τα πνευματικά δικαιώματα, τα δικαιώματα δημοσίευσης και όλα τα άλλα λογοτεχνικά περιουσιακά στοιχεία του θα περνούσαν -μετά το θάνατο της γραμματέως του, Ελένης Δούκα, και της θετής κόρης του, Μάργκο Αϊνστάιν- στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, ένα Ιδρυμα που συνίδρυσε ο ίδιος το 1918. Ωστόσο, δεν έκανε καμία αναφορά στα δικαιώματα δημοσιότητας, καθώς τότε δεν υπήρχε τέτοια νομική έννοια.

Το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο ανέλαβε τον έλεγχο της περιουσίας του Αϊνστάιν το 1982 και τα δικαιώματα δημοσιότητας έγιναν σκληρό νομικό πεδίο μάχης, αξίας εκατομμυρίων δολαρίων. Το πανεπιστήμιο ξεκίνησε να διεκδικεί τον έλεγχο της εικόνας και του ονόματος του Αϊνστάιν από οποιονδήποτε θέλει να τα χρησιμοποιήσει. Οσοι επιθυμούσαν να πάρουν άδεια χρήσης θα έπρεπε να αξιολογούνται από επιτροπή του πανεπιστημίου, ενώ όποιος δεν ακολουθούσε τη διαδικασία ή δεν τηρούσε την απόφαση θα μπορούσε να βρεθεί απέναντι στη νομική ομάδα του Ιδρύματος.

Η Walt Disney Company πλήρωσε 2,66 εκατομμύρια δολάρια για 50ετή άδεια της χρήσης του ονόματος «Baby Einstein» για σειρά παιδικών παιχνιδιών της. Πέρυσι, η βρετανική κυβέρνηση πλήρωσε (άγνωστο ποσό) για να χρησιμοποιήσει τη φιγούρα του Αϊνστάιν σε διαδικτυακή διαφημιστική εκστρατεία για «έξυπνους» μετρητές ενέργειας.

Από το 2006 έως το 2017, ο Αϊνστάιν εμφανιζόταν κάθε χρόνο στη λίστα του «Forbes» με τις «δέκα ιστορικές προσωπικότητες με τα υψηλότερα κέρδη» -φέρνοντας κατά μέσο όρο 12,5 εκατομμύρια δολάρια ετησίως στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο, το οποίο είναι το κορυφαίο στο Ισραήλ. Ο Αμερικανός δικηγόρος του πανεπιστημίου, Ρότζερ Ρίτσμαν, ανέλαβε να γίνει ο «μάνατζερ» της εικόνας του Αϊνστάιν και έθεσε τις κατευθυντήριες γραμμές για την εμπορική χρήση της – μεταξύ άλλων δεν επιτρέπεται να συνδεθεί ο φυσικός επιστήμονας με τον καπνό, το αλκοόλ ή τον τζόγο.

Οπως σημειώνει ο «Guardian», η επιτυχία του πανεπιστημίου να εξαργυρώνει το εκτόπισμα του Αϊνστάιν δέχεται σφοδρές επικρίσεις, καθώς ιστορικοί και νομικοί υποστηρίζουν ότι ο Γερμανός φυσικός όσο ήταν εν ζωή είχε αντισταθεί στις προσπάθειες εμπορευματοποίησης της ταυτότητάς του. Αλλοι σημειώνουν ότι είναι ανήθικο και άνομο να «κληρονομούνται» δικαιώματα που δεν ήταν υπαρκτά κατά τη συγγραφή της διαθήκης. Τα εβραϊκά «trade marks» Αϊνστάιν ενόχλησαν ακόμη και τη θετή εγγονή του, την Εβελιν. Είχε ανακοινώσει ότι το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο υπερέβη το ρόλο του, ωστόσο πέθανε, και η αντιδικία τους δεν έφθασε στα δικαστήρια.

Ο δημοσιογράφος της βρετανικής εφημερίδας Σίμον Πάρκιν αναφέρεται και στο νομοθετικό χάος που επικρατεί σε ΗΠΑ και Ε.Ε., καθώς κάθε Πολιτεία και κράτος έχει διαφορετικά δικαιώματα δημοσίευσης. Η Βραζιλία, ο Καναδάς, η Γαλλία, η Γερμανία και το Μεξικό έχουν ξεκάθαρη νομοθεσία με ορισμό και διάρκεια των μεταθανάτιων δικαιωμάτων δημοσίευσης. Στο Ιλινόι, το πανεπιστήμιο έχει καταθέσει αγωγή εναντίον 100 φερόμενων παραβατών του «trade mark» του Αϊνστάιν, μια Πολιτεία που προστατεύει τα δικαιώματα μιας διασημότητας (τρόπους, χειρονομία, φιγούρα) για 100 χρόνια.

Ειδήσεις σήμερα

O Μητσοτάκης απάντησε στον Ερντογάν: Κάνει λάθος αν πιστεύει ότι δεν θα υπερασπιστώ την κυριαρχία μας

Πάτρα: «Εγκληματική ενέργεια ο θάνατος της Μαλένας» [βίντεο]

Μακελειό στο Τέξας: Σοκάρουν τα μηνύματα του 18χρονου λίγο πριν σκοτώσει 19 παιδιά και δύο δασκάλους

Σύνταξη έως 7 χρόνια νωρίτερα με πλασματικά έτη – Τι μπορεί να αναγνωρίσει κάθε ασφαλισμένος και πόσο πρέπει να πληρώσει [πίνακες]