Ένα ατόφιο «παιδί» της ανατολικής Γερμανίας 

Ποια είναι λοιπόν η Σάρα Βάγκενκνεχτ, που ακούγεται ολοένα και περισσότερο εντός και εκτός Γερμανίας; Η πολιτικός γεννήθηκε το 1969 στην πόλη Γιένα και μεγάλωσε στο ανατολικό Βερολίνο. Η μητέρα της ήταν Γερμανίδα, ενώ ο πατέρας της ένας Ιρανός φοιτητής, ο οποίος δηλώθηκε ως «αγνοούμενος» μετά από ένα ταξίδι στο Ιράν, απ’ όπου δεν επέστρεψε ποτέ.

Παρότι καλή μαθήτρια, η Βάγκενκνεχτ δεν μπόρεσε να σπουδάσει στην τότε Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής προ-στρατιωτικής εκπαίδευσης που λάμβαναν οι νέοι μετά το σχολείο, παρουσίασε ακραίο ψυχολογικό στρες και σταμάτησε να τρώει, με αποτέλεσμα να θεωρηθεί από το καθεστώς «απεργός πείνας» και, αντί για μία θέση στο Πανεπιστήμιο, να της προσφερθεί μία θέση γραμματέως. Μετά την πτώση του Τείχους, κατάφερε να σπουδάσει φιλοσοφία και γερμανική λογοτεχνία.

Παρά τις δυσκολίες που ύψωσε μπροστά της το ανατολικογερμανικό καθεστώς, η Βάγκενκνεχτ υπήρξε από μικρή ορκισμένη κομμουνίστρια. Πολιτικά ενεργή από την εφηβεία της, η Σάρα έγινε στα 22 της μέλος της εκτελεστικής επιτροπής του «Κόμματος του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού» (PSD), προδρόμου του Die Linke.

Η πολιτική άνοδος, οι ίντριγκες και η ρήξη με το Die Linke

Ήδη από την αρχή της πολιτικής της σταδιοδρομίας, η πολιτικός είχε θέσεις που διαφοροποιούνταν από αυτές του κόμματός της, με αποτέλεσμα να έρχεται συχνά σε ρήξη με τους συναδέλφους της. Εν μέρει λόγω του ρόλου της ως εκπροσώπου της Κομμουνιστικής Πλατφόρμας (KPF), η Βάγκενκνεχτ έχασε προσωρινά τη θέση της ως αρχηγός κόμματος του PSD το 1995, καθώς η KPF χαρακτηρίστηκε ως «εξτρεμιστική» από το Γραφείο Προστασίας του Συντάγματος. Έπειτα, και για  πέντε χρόνια, η Βάγκενκνεχτ χρειάστηκε να παραιτηθεί από το διοικητικό συμβούλιο του κόμματος, καθώς ο Γκρέγκορ Γκίζι – επίσης εμβληματική φυσιογνωμία του Die Linke – την έβρισκε «ανυπόφορη» και είχε απειλήσει να εγκαταλείψει ο ίδιος το κόμμα. Την άποψή του συμμερίζονταν αρκετοί ακόμα.

Από το 2015, η Σάρα Βάγκενκνεχτ είναι παντρεμένη με τον πρώην επικεφαλής του SPD, μετέπειτα βουλευτή του Die Linke και πρωθυπουργό του κρατιδίου του Σάαρλαντ, Όσκαρ Λαφοντέν.

Το 2007, η Βάγκενκνεχτ εντάχθηκε στο διοικητικό συμβούλιο του νεοσύστατου Die Linke, το οποίο σχηματίστηκε από το PDS και μια διάσπαση του SPD (Σοσιαλδημοκράτες). Μεταξύ 2010 και 2014, ανέλαβε την θέση της αναπληρώτριας αρχηγού της Κ.Ο. του Die Linke, ενώ το 2015 ανέλαβε την προεδρία από κοινού με τον Ντίτμαρ Μπαρτς. Λόγω ενός προβλήματος υγείας, δεν μπόρεσε να διεκδικήσει ξανά την ηγεσία το 2019, ωστόσο παρέμεινε στο Die Linke μέχρι και το 2023. Πριν την αποχώρησή της, είχε πολλές φορές αφήσει υπονοούμενα για την ίδρυση ενός νέου κόμματος, ανάμεσα σε αμφιλεγόμενες δηλώσεις που βάθαιναν τη ρήξη της με το Die Linke.

«Οικονομικά αριστερή και πολιτισμικά δεξιά», χαρακτηρίζουν την πολιτικό τα γερμανικά ΜΜΕ και οι «πολιτισμικά δεξιές» της θέσεις είναι αυτές που έχουν προκαλέσει το μεγαλύτερο χάσμα ανάμεσα στην ίδια και τους – πρώην – συντρόφους της. Οι απόψεις της Βάγκενκνεχτ γύρω από ζητήματα όπως η μεταναστευτική πολιτική ή η πολιτική για το κλίμα βρίσκονται πιο κοντά στις απόψεις των Χριστιανοδημοκρατών, παρά στων αριστερών κομμάτων – σύμφωνα με τις…ψύχραιμες εκτιμήσεις.

«Η Μέρκελ απέτυχε»

Η ίδια, πάντως, είχε  κατηγορήσει τη Γερμανίδα πρώην Καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, για «έλλειψη σχεδίου» σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό, η οποία είχε οδηγήσει σε «πλήρη κρατική αποτυχία» της Γερμανίας «στον κοινωνικό τομέα, καθώς και στον τομέα της εσωτερικής ασφάλειας».

Η δήλωση της Βάγκενκνεχτ ότι υπάρχουν όρια στο πόσους μετανάστες και πρόσφυγες μπορεί να δεχτεί η χώρα της, τόσο από την άποψη των διαθέσιμων πόρων και υποδομών, όσο και από την άποψη της «προθυμίας και ανοχής του κόσμου», προκάλεσε αντιδράσεις μέσα στο αριστερό κόμμα. Για την ίδια, η θέση που εξέφρασε δεν ήταν «ούτε αριστερή, ούτε δεξιά», αλλά μάλλον «κοινός τόπος».

Στο συνέδριο των Linke το 2016, μέλη μίας αυτοαποκαλούμενης «αντιφασιστικής πρωτοβουλίας» πέταξαν μία…τούρτα στο πρόσωπο της Βάγκενκνεχτ, διαμαρτυρόμενα για τις δηλώσεις της πολιτικού για το μεταναστευτικό.

Όσον αφορά τους πρόσφυγες από την Συρία, η Βάγκενκνεχτ είχε κατηγορήσει την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Μέρκελ και την υποστήριξή της στους «πετρελαϊκούς πολέμους των ΗΠΑ και των συμμάχων τους» ως συνυπεύθυνη για τη δημιουργία και τη δύναμη του Ισλαμικού Κράτους.

Πόλεμος στην Ουκρανία και εμβόλια: Όταν το AfD χειροκρότησε τη Βάγκενκνεχτ

Αλλά και οι θέσεις της πολιτικού για τον πρόσφατο πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν βοηθήσει, ώστε εκείνη να αναδειχθεί σε μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη φιγούρα. Στις 8 Σεπτεμβρίου 2022, η Βάγκενκνεχτ προκάλεσε οργή με μια ομιλία της στη Μπούντεσταγκ, όταν κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι «ξεκίνησε έναν άνευ προηγουμένου οικονομικό πόλεμο εναντίον του πιο σημαντικού μας προμηθευτή ενέργειας», ζητώντας να τερματιστούν οι κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας. Η πολιτικός χειροκροτήθηκε από ορισμένα μέλη του κόμματός της, αλλά και από το ακροδεξιό AfD.

«Αντί να αναρωτηθούν ποιες είναι οι ευθύνες τους, που το AfD διπλασίασε τα ποσοστά του, οι πολιτικοί [της κυβέρνησης] βγαίνουν στους δρόμους και διαδηλώνουν εναντίον του» – ομιλία της Βάγκενκνεχτ στην Μπούντεσταγκ για την αύξηση των τιμών της ενέργειας και τον εξοπλισμό της Ουκρανίας 

Πολλοί θεωρούν ότι οι θέσεις της Βάγκενκνεχτ, ιδίως για το μεταναστευτικό, συμβαδίζουν σε…ανησυχητικά μεγάλο βαθμό με αυτές του AfD, ενώ η ίδια δέχτηκε κάποτε πρόσκληση από τον Μπγιορν Χέκε για να ενταχθεί στις τάξεις του. Άλλοι, όπως ο δημοσιογράφος και ιστορικός Τομπίας Μπέκερ, δίνουν «ελαφρυντικά» στη Βάγκενκνεχτ λόγω του ότι ζητά περισσότερη οικονομική στήριξη για τους δήμους που φιλοξενούν πρόσφυγες, για το ότι αιτείται μία δικαιότερη εμπορική πολιτική και ζητά τον τερματισμό των δυτικών επεμβατικών πολέμων.

Σε κάθε περίπτωση, οι απόψεις της Βάγκενκνεχτ που συγκλίνουν με αυτές του AfD επεκτείνονται και σε άλλους τομείς. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, η αριστερή πολιτικός είχε ταχθεί κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού, χαρακτηρίζοντας τα εμβόλια «αναξιόπιστα» και υποστηρίζοντας ότι η υπερφόρτωση των νοσοκομείων οφειλόταν κυρίως στις κακές συνθήκες εργασίας, τις χαμηλές αμοιβές και την έλλειψη προσωπικού. Η ίδια είχε τονίσει επανειλλημένα πως παρέμενε ανεμβολίαστη.

Το…μίσος για το κόμμα των Πρασίνων: «Αποκομμένοι από την κοινωνία, υποκριτές»

Ως «χειρότερο κόμμα» της τωρινής γερμανικής βουλής, η Βάγκενκνεχτ έχει χαρακτηρίσει τους «Πράσινους» – και όχι το AfD. Σύμφωνα με την πολιτικό, δεν υπάρχει άλλο κόμμα που να είναι περισσότερο «υποκριτικό», «αποκομμένο από την κοινωνία», αλλά και «πολεμοχαρές», από  το γερμανικό οικολογικό κόμμα.

Όταν οι απεργοί αγρότες εμπόδισαν τον αντικαγκελάριο Ρόμπερτ Χάμπεκ, προερχόμενο από το κόμμα των Πρασίνων, να κατέβει από ένα πλοίο, οι περισσότεροι πολιτικοί καταδίκασαν την ενέργεια – αλλά όχι η Βάγκενκνεχτ. Η πολιτικός κατηγόρησε τον Χάμπεκ ότι «το παίζει θύμα» και διεμήνυσε στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ότι «αντί να κλαψουρίζει για τις διαμαρτυρίες των αγροτών, θα έπρεπε να είναι ευγνώμων που υπάρχουν ακόμα αγρότες στη χώρα».

Σάρα Βάγκενκνεχτ: Λαϊκίστικο «πυροτέχνημα» ή υπολογίσιμη δύναμη;

Αυτή την εβδομάδα, ο «Σύνδεσμος Σάρα Βάγκενκνεχτ για την Λογική και τη Δικαιοσύνη» πρόκειται να ιδρύσει το πρώτο του παράρτημα στην Σαξονία, κρατίδιο της πρώην ανατολικής Γερμανίας, ενώ θα ακολουθήσει η ίδρυση συνδέσμων στη Θουριγγία και το Βραδεμβούργο. Σε όλες αυτές τις περιοχές, τα ποσοστά του AfD είναι εξαιτερικά υψηλά και, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, αν κάποιος μπορεί να απειλήσει αυτή την στιγμή το κόμμα με απώλειες, αυτός είναι η Βάγκενκνεχτ.

Το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει το όραμα – και κυρίως το κόμμα – της Σάρα Βάγκενκνεχτ δεν μπορεί να το προβλέψει αυτή την στιγμή κανείς. Πρώτος της στόχος, πριν από τις εκλογές σε διάφορα ομοσπονδιακά κρατίδια, είναι το να μπει στην Ευρωβουλή, στις εκλογές της 9ης Ιουνίου – στόχος που πιθανότατα θα εκπληρώσει. Σε δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, το 5% των ερωτηθέντων Γερμανών πολιτών θα την ψήφιζε στις εθινικές εκλογές.

«Αν η Βάγκενκνεχτ κάνει το λάθος να φύγει από τους Linke, θα μπορέσει να μπει στο Ευρωκοινοβούλιο, θα τα πάει ίσως καλά σε κάποιες εκλογές στα ανατολικά κρατίδια, αλλά στις ομοσπονδιακές εκλογές του 2025, δεν θα τα καταφέρει», υποστήριζε ο Γκρέγκορ Γκύζι προτού η πολιτικός εγκαταλείψει το κόμμα.

Για να φτάσει λοιπόν Βάγκενκνεχτ να απειλεί πραγματικά το AfD – ή οποιοδήποτε άλλο κόμμα – έχει ακόμα καιρό, ενώ η συζήτηση για τα κοινά και τις διαφορές της με την λαϊκιστική ακροδεξιά είναι πολύ μεγάλη. Αυτό που σίγουρα έχουν κοινό Σάρα Βάγκενκνεχτ και AfD είναι, όπως αναφέρει μία ανάλυση του δικτύου rbb, τα πρώτα βήματα και η πολιτική εμπειρία.

«Το AfD ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80 σαν κίνημα, πολύ προτού φτάσει να γίνει κόμμα», αναφέρει η ανάλυση. Με την σειρά της, η Βάγκενκνεχτ και οι συνεργάτες της ξέρουν από τον δρόμο, τις διαμαρτυρίες, αλλά και από κόμματα και κοινοβούλια, ενώ αποτελούσαν ένα ξεχωριστό «κίνημα» εντός των Linke, πολύ προτού τους εγκαταλείψουν. «Έχουμε να κάνουμε με βετεράνους, όχι με… νεούδια», καταλήγει χαρακτηριστικά το άρθρο του rbb και θα έχει πράγματι ενδιαφέρον να δούμε αν οι βετεράνοι αυτοί, έχουν να φέρουν κάτι το πραγματικά καινούργιο.