Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Οι πραξικοπηματίες απέτυχαν στην προσπάθειά τους, αλλά πολλά επιμέρους γεγονότα δεν έχουν γίνει έκτοτε επαρκώς γνωστά, και από ιστορικής πολιτικής ως και κοινωνικής οπτικής γωνίας απαιτούν ευρύτερη ενδοσκόπηση.

Μεταξύ αυτών επισημαίνω το τι ακριβώς συνέβη εκείνες τις ώρες στη Μαρμαρίδα όταν δεν έφθασαν ή άργησαν οι κομάντος για να δολοφονήσουν τον Ερντογάν, γιατί δεν κατερρίφθη το αεροπλάνο που τον μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη (αν πράγματι είχε εντοπιστεί), ποιες πραγματικά ήσαν οι έντονες και διφορούμενες σχέσεις εκείνων των ημερών και εβδομάδων μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ, γιατί οι πραξικοπηματίες ήσαν τόσο ασυντόνιστοι και χαοτικοί, γιατί ως επί το πλείστον οι εμπλεκόμενοι αξιωματικοί στη συνωμοσία ήσαν από την Πολεμική αεροπορία.

Αν πράγματι υπήρξε ανησυχία για την ασφάλεια των 52 τακτικών πυρηνικών όπλων B-61 που είναι επί χρόνια αποθηκευμένα στη βάση των Αδάνων/Ιντσιρλίκ (όπου ο διοικητής ταξίαρχος Μπεκίρ Ερσάν ήταν από τους κινηματίες), αν κάποιοι Κεμαλιστές ή όχι συμμετείχαν στο κίνημα, αν η Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών (GRU) της Ρωσίας ενημέρωσε τον Ερντογάν ότι κινδυνεύει άμεσα ως και ποια λάθη έγιναν και τα οποία εκ των πραγμάτων έδωσαν τη δυνατότητα στον Τούρκο πρόεδρο να επιβιώσει και να θέσει έκτοτε την κατάσταση υπό τον έλεγχό του με ασφυκτικά και λίαν κατασταλτικά μέτρα.

Οπως εξελίχθησαν τα πράγματα, οι κύριοι λόγοι που συνετέλεσαν στο να διατηρηθεί στην εξουσία ο Ερντογάν ήσαν:

*Η συγκεκριμένη απόπειρα πραξικοπήματος «δεν είχε στο τρένο» τους αρχηγούς των επιτελείων. Οι στρατηγοί Ακάρ, Τσολάκ και Γκιουρέλ, ο ναύαρχος Μποστάνογλου, ο πτέραρχος Ουνάλ δεν θα υποστήριζαν ποτέ ενέργεια κατά του Τούρκου προέδρου. Μάλιστα οι τρεις πρώτοι κρατήθηκαν ως όμηροι από τους πραξικοπηματίες στην τότε βάση Ακιντζί, μετονομασθείσα σε Μουρντέντ ( ο Ακάρ είναι υπουργός Αμυνας τώρα και ο Γκιουρέλ που τότε ήταν επικεφαλής της Στρατοχωροφυλακής, τώρα είναι ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων). Στην Τουρκία τα πραξικοπήματα έχουν επιτυχία μόνο αν ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων υποστηρίζει τη συγκεκριμένη κίνηση (όπως το1960 ο στρατηγός Κεμάλ Γκιουρσέλ υποστήριξε τον γνωστό συνταγματάρχη Αλπαρσλάν Τουρκές) ή το 1980 όταν ηγήθηκε του πραξικοπήματος ο ίδιος ο στρατηγός Κενάν Εβρέν.

*Η 1η Στρατιά της Κωνσταντινούπολης και ειδικά ο τότε διοικητής στρατηγός Ουμίτ Ντουμτάρ (τώρα αρχηγός των χερσαίων δυνάμεων) τάχθηκε υπέρ του Ερντογάν (όταν ο τελευταίος έφθασε εκεί αεροπορικώς από τη Μαρμαρίδα).

*Η μυστική υπηρεσία MIT μπλόκαρε ενέργειες των πραξικοπηματιών σε εξέλιξη. Επειδή εντόπισε τις κινήσεις τους, αναγκάστηκαν να κινηθούν πιο γρήγορα και εκτέθηκαν (όπως η περίπτωση του πραξικοπηματία ταξίαρχου Σεμίχ Τερζί που ενήργησε βεβιασμένα στο υπουργείο Αμυνας).

*Οι πραξικοπηματίες απέτυχαν να θέσουν υπό έλεγχο τα ΜΜΕ ως και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα ο Ερντογάν να έχει πρόσβαση σε αυτά και να στέλνει μηνύματα. Δεν μπόρεσαν να ελέγξουν τον στρατηγικής ασφάλειας σε επικοινωνίες και όχι μόνο δορυφόρο TURKSAT.

*Δεν κινήθηκαν στη Μαρμαρίδα οι επίλεκτες δυνάμεις γρήγορα για τη φυσική εξόντωση του Ερντογάν και της οικογένειάς του.

*Οι κινηματίες δεν είχαν λαϊκή υποστήριξη. Ο Ερντογάν ενεργοποίησε τα πολύ ισχυρά αντανακλαστικά του κυβερνώντος κόμματος AKP, τους Γκρίζους Λύκους του συμμάχου Μπαχτσελί , την ιδιωτική μισθοφορική εταιρία SADAΤ, τη Στρατοχωροφυλακή καθώς και τους θρησκευτικούς παράγοντες ανά τη χώρα του αρμόδιου τομέα των θρησκευτικών υποθέσεων (Diyanet) συνολικά (ιμάμηδες κ.ά.).

Ολα άλλαξαν

Από την ημέρα της απόπειρας του πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν έχουν υποχωρήσει ακόμα πιο πολύ στην Τουρκία οι τομείς των δημοκρατικών ελευθεριών, η όποια κοσμική παρουσία είναι σε πτωτική τάση, έχει ενισχυθεί πολύ και δυναμικά ο ισλαμο-εθνικισμός, ενώ τα τελευταία τέσσερα χρόνια ο Ερντογάν κινείται σε αχαρτογράφητα νερά, εμφανίζοντας διμερώς κατά καιρούς σκληρή στάση απέναντι στις ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας τη Ρωσία ως αντίρροπη παρουσία σε ορισμένα από τα περιφερειακά και υποπεριφερειακά σχέδια (π.χ. στη Συρία), εκβιάζοντας τους Ευρωπαίους για το μεταναστευτικό, συνεχίζοντας την αρνητική στάση κατά του Ισραήλ (ειδικά στα ζητήματα της Γάζας και των μουσουλμανικών χώρων στην Ιερουσαλήμ) και της Αιγύπτου, αναπτύσσοντας εκστρατευτικό στρατιωτικό σώμα στις ακτές της Τριπολιτάνας, παρεμβαίνοντας σε διάφορα ζητήματα του ισλαμικού κόσμου, ενώ αποκτά και στελεχώνει στρατιωτικές βάσεις σε διάφορες περιοχές όπως στο πλούσιο Εμιράτο του Κατάρ και στην αδύναμη Σομαλία. Εμφανίζεται από την Κριμαία μέχρι τη Μιανμάρ ως υποστηρικτής των κατατρεγμένων μουσουλμάνων (Τατάροι-Ροχίνγκιας κ.ά.), ενώ απέναντι στην Ελλάδα έχει αποθρασυνθεί, με έμφαση στα νησιά, στην υφαλοκρηπίδα μας και στην ΑΟΖ της Κύπρου.

Η σταθερή ατζέντα

Πάντως συστηματικά -και παρά τα αναμφισβήτητα εσωτερικά προβλήματά του- σε τρεις τομείς δεν έχει αλλάξει στάση μετά την Γκιουλενική πραξικοπηματική ενέργεια. Αυτοί είναι η διεύρυνση της ισλαμικής ατζέντας με στόχο να κυριαρχήσει στον πολυπληθή μουσουλμανικό κόσμο, ο έλεγχος και η χρήση των Ενόπλων Δυνάμεων στην υπηρεσία των αντικειμενικών του στόχων σε όλες τις γεωγραφικές ζώνες, καθώς και η μη κριτική από πλευράς Αγκυρας σε διεθνείς διακυβερνητικούς οργανισμούς. Χαρακτηριστικά -παρά την ένταση με τις ΗΠΑ λόγω S400/F-35- δεν έχει προκαλέσει προβλήματα στο ΝΑΤΟ, σε βαθμό που οι νατοϊκοί να υποστηρίζουν κατά κανόνα την Αγκυρα σε πολλά διασυμμαχικά ζητήματα. Περίτεχνα επικαλείται στα νατοϊκά όργανα ότι στη Συρία και στη Λιβύη «ελέγχει και εξισορροπεί τη ρωσική παρουσία και απειλή».

Συμπερασματικά το πραξικόπημα της 15ης/16ης Ιουλίου του 2016 είχε και έχει καταλυτικές επιπτώσεις στην Τουρκία, στη στρατηγική και στις τακτικές του Ερντογάν, ενώ θα πρέπει να αναμένονται προσεχώς επιπρόσθετες προκλητικές κινήσεις στα πολύ ενεργά μέτωπα της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr