Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Μέσα στις επόμενες ημέρες και εβδομάδες η τουρκική λεκτική προκλητικότητα θα ενδυναμωθεί, αφού σε δύο ημέρες συμπληρώνονται 4 χρόνια από την προσπάθεια των Γκιουλενιστών στρατιωτικών και αστυνομικών να ανατρέψουν τον Ερντογάν, ενώ σε μία εβδομάδα θα γίνουν επετειακές εκδηλώσεις για τη συμπλήρωση 46 χρόνων από την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο και την έκτοτε κατοχή του εδάφους του 36% της Μεγαλονήσου.

Οι αναμενόμενες σε λίγες εβδομάδες κρίσεις στους ανώτατους βαθμούς της ιεραρχίας των ενόπλων δυνάμεων – σύμφωνα με πληροφορίες του υπογράφοντα – θα περιθωριοποιήσουν ακόμα περισσότερους κεμαλικής επιρροής και βιογραφικού αξιωματικούς, ενώ θα ενισχυθούν περαιτέρω οι λεγόμενοι ευρασιανιστές ως και εκείνοι της πολύ προσωπικής κάλυψης και υποστήριξης από τον πανίσχυρο υπουργό άμυνας στρατηγό ε.α. Χουλουσί Ακάρ.

Ισλαμοποίηση

Η μεταφορά του θέματος της Αγιάς Σοφιάς στο αρμόδιο όργανο για την εποπτεία αναφορικά με τα θρησκευτικά ζητήματα (DIYANET)  αποδεικνύει τη διευρυμένη αλλά και επιταχυνόμενη ισλαμοποίηση της Τουρκίας (πιο εμφανής μετά την αποτυχημένη απόπειρα των γκιουλενικών της 15ης Ιουλίου 2016), ενώ μέσα στο σουνιτικό Ισλάμ η Τουρκία επιδιώκει να εμφανιστεί ότι έχει επικυρίαρχο θέση και ως εκ τούτου στον Οργανισμό Ισλαμικής Διάσκεψης η παρουσία της θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως καθοριστική σε μείζονα ζητήματα του Ισλάμ και της γεωθρησκευτικής του θεώρησης.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ερντογάν είχε τα τελευταία δύο χρόνια συζητήσει το θέμα της μετατροπής σε τέμενος του Ορθόδοξου ναού με ηγέτες υπολογίσιμων μουσουλμανικών κρατών – όπως της Μαλαισίας, του Κατάρ, της Νιγηρίας, του Πακιστάν, της Ινδονησίας, του Αζερμπαϊτζάν κ.ά.- ενώ παράλληλα αναφερόταν στα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας του.

Επίσης δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής ότι και η σύζυγός του Εμινέ τοποθετήθηκε επί της μετατροπής της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί, ενώ στην ανακοίνωσή της έκανε λόγο στο κληροδότημα του Μωάμεθ του Πορθητή και στο ότι «ικανοποιούνται πάγιες και σεβαστές θέσεις του ιδρύματος» (προφανώς σε καθοδήγηση από τον σύζυγό της και σε γραμμή νεο-οθωμανικής νοσταλγίας). Την καλύτερη απάντηση σε αυτή την προκλητική απόφαση της μετατροπής σε τέμενος έδωσε ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος που στην ανακοίνωση της Εκκλησίας στα Τίρανα χαρακτήρισε την απόφαση Ερντογάν, ότι «επιστρέφει σε σκοτεινές πτυχές της Ιστορίας».

Χλιαρές αντιδράσεις

Αναφορικά με την απόφαση Ερντογάν δεν είδαμε -πέραν κάποιων ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών στη γειτονική μας χώρα, όπως ο νομπελίστας Ορχάν Παμούκ– σοβαρές αντιδράσεις από τους κεμαλικούς του CHP, ούτε βεβαίως και από όλους εκείνους τους κύκλους των στρατηγών και ναυάρχων ε.α., των πρώην συνεργατών του και επικεφαλής τώρα μικρών κομμάτων όπως του Αλί Μπαμπατζάν και του Αχμέτ Νταβούτογλου, ούτε από επιφανείς πολιτικο-διπλωμάτες που είχαν εμπλοκή και παρουσία στα Γκιουλενικά και μη -αποσταθεροποιητικά σχέδια προηγούμενων χρόνων.

Η τυχόν επιβολή ουσιαστικών κυρώσεων στην Τουρκία είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Πέραν τυχόν συνεργασιακών ελληνο-γαλλικών συμφωνιών, η Ε.Ε. συνολικά και συγκλισιακά δεν είναι στο ίδιο μήκος κύματος με εμάς σχετικά με την Τουρκία (εμμένει σε άχαρες, θεωρητικολογικές και ανεδαφικές κυρώσεις).

Η εξήγηση

Το μεταναστευτικό, οι δραματικές εξελίξεις στη βορειοαφρικανική ακτή/Λιβύη, ο CORONAVIRUS, η προβληματικά μειωμένη τουριστική κίνηση με επιπτώσεις στους οικονομικούς δείκτες, η έντονη ανησυχία για πιθανή νέα εκβιαστική μετατόπιση των θέσεων της Αγκυρας προς ανατολάς δεν αποτελούν σημεία αισιοδοξίας ότι κάποιες υπολογίσιμες κυρώσεις μπορεί να υιοθετηθούν.

Η προεκλογική περίοδος στις ΗΠΑ, οι ρωσικές αποσταθεροποιητικές κινήσεις κατά του ΝΑΤΟ από την Αρκτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα σε αυτή τη χρονική στιγμή δεν προδιαθέτουν για υπολογίσιμες κυρώσεις.

Πέραν τούτων, οι Τούρκοι ετοιμάζουν νέες προκλητικές ενέργειες σε βάρος μας στο δεύτερο εξάμηνο της τρέχουσας χρονιάς, και θα ήταν θετικό να προσανατολιστούμε σε μία συνολική αντιμετώπιση των προσεχών επικείμενων κινήσεων της Αγκυρας.

Επιλεκτική σιωπή

Παρά τις λεκτικά καταδικαστικές θέσεις αρκετών διεθνών πολιτικών και θρησκευτικών παραγόντων, η απόφαση του Τούρκου προέδρου να προχωρήσει στη μετατροπή σε τέμενος του διαχρονικού, διαθρησκευτικού και διαπολιτιστικού μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς της Αγιάς Σοφιάς, μια προσεκτική ματιά σε ολόκληρο το φάσμα των αντιδράσεων αποκαλύπτει ορισμένες υψηλόβαθμες απουσίες που κρύβονται πίσω από γενικόλογες, χλιαρές ως και αναιμικές θέσεις διαφόρων ανακοινώσεων υπουργείων Εξωτερικών διαφόρων κρατών.

Ενδεικτικά αναφέρω τη σχετική σιωπή της Αγίας Εδρας (αργά χθες το μεσημέρι μίλησε τελικά περί «βαθειάς λύπης» για την απόφαση Ερντογάν), λαμβάνοντας υπόψη τον συνήθως λαλίστατο αργεντίνικης καταγωγής Πάπα Φραγκίσκο τον Β’ που άμεσα τοποθετείται για διεθνή πολιτιστικά και ανθρώπινα ζητήματα, την παντελή (μέχρι σήμερα) αποφυγή έκδοσης ανακοίνωσης ή ψηφίσματος των Ρωμαιοκαθολικών επισκόπων της Τουρκίας, το ότι η Αγγλικανική Εκκλησία και ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι αποφεύγουν να τοποθετηθούν πάνω σε ένα τόσο σημαντικό θέμα της Χριστιανοσύνης και όχι μόνο, την ουσιαστικά ανύπαρκτη θέση των Εβραίων της διασποράς και των πανίσχυρων σωματείων τους (συμπεριλαμβανομένου του κράτους του Ισραήλ, που ασφαλώς θα είχε τη δική της βαρύτητα μία ευθεία τοποθέτηση του υπουργού Εξωτερικών Γκάμπι Ασκενάζι ή του αρμοδίου υπουργού Θρησκευτικών Υποθέσεων), ως και των διαφόρων εκπροσώπων θρησκευτικών και άλλων δογμάτων της Απω Ανατολής (που εμφανίζονται πολύ «ευαίσθητοι» σε ζητήματα παραβίασης θρησκευτικών ελευθεριών σε Κίνα, ΝΑ Ασία, Θιβέτ κ.α.).

Ανακοίνωση με καθυστέρηση

Επίσης το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών εξέδωσε με καθυστέρηση ανακοίνωση που επικρίνει τη συγκεκριμένη ενέργεια, τη στιγμή που στις τάξεις του συμπεριλαμβάνονται πάνω από 500 Εκκλησίες/δόγματα και θα έπρεπε να είχε ενεργήσει τουλάχιστον προληπτικά και αποτρεπτικά, όσον και αν ο Τούρκος ηγέτης εκ χαρακτήρος, ιδεοληψίας και προσωπικών εμμονικών θέσεων και πολιτικο-θρησκευτικών απόψεων δεν αποτρέπεται εύκολα από αυτό που έχει αποφασίσει.

Οι ΗΠΑ

Επίσης, παρά την επιστολή του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, θα ανέμενε κάποιος μία έστω οριακή τοποθέτηση από τον πρόεδρο Τραμπ τις πρώτες ώρες της υπογραφής του σχετικού διατάγματος (για να έχει και βαρύτητα). Οπως είναι γνωστό, οι ΗΠΑ επί χρόνια έχουν σοβαρά προβλήματα με την UNESCO και ως εκ τούτου έχουν μειωμένη επιρροή σε τέτοια θέματα. Ομως για τους ευαγγελιστές/υποστηρικτές του Τραμπ η Αγιά Σοφιά δεν κατέχει την πρωτεύουσα θέση, αφού πιο πολύ τους ενδιαφέρουν οι ναοί στα Ιεροσόλυμα και γενικότερα στους Αγίους Τόπους.

Πολλοί Αμερικανοί θεωρούν επίσης ότι το θέμα της Αγιάς Σοφιάς αφορά την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και ότι στις ΗΠΑ θα υπάρξουν αντιδράσεις από τα μέλη του Κογκρέσου που είναι Ελληνοαμερικανοί και Αρμενιοαμερικανοί και οι οποίοι θα αποστείλουν τις σχετικές επιστολές στους αρμόδιους φορείς…

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση