Από την Ουάσινγκτον, Πέτρος Κασφίκης

Για τον λόγο αυτό η συνάντηση που θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στα μέσα του Δεκεμβρίου ανάμεσα στον ειδικό απεσταλμένο του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς και τους διαπραγματευτές των δύο χωρών κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντική.

Το γεγονός ότι υπάρχει πλέον μια ημερομηνία ορόσημο σε συνδυασμό με την κινητικότητα, το θετικό μομέντουμ αλλά και την εκφρασμένη βούληση όλων των βασικών παικτών για την ένταξη των Σκοπίων φέρνει πλέον την Αθήνα αντιμέτωπη με ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό, το οποίο μπορεί να κρύβει παγίδες αλλά και να παρουσιάζει ευκαιρίες.

Όλο το παρασκήνιο στο νέο τεύχος του ET Magazine του EleftherosTypos.gr.

Επίθεση Γοητείας Δημητρόφ στην Ουάσινγκτον

Είναι άνετος, χαμογελαστός και επικοινωνιακός. Αν και έχει ξένη προφορά, μιλάει σωστά και κυρίως κατανοητά τα αγγλικά. Αλλά αυτό που ίσως πρέπει να μας προβληματίζει περισσότερο είναι ότι ο Νίκολα Δημητρόφ είναι ένας ικανός διπλωμάτης που εμφανίζεται διαβασμένος και για αυτό ακριβώς μπορεί να προσαρμόσει καταλλήλως το μηνύμα που θέλει να περάσει ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Άλλωστε είναι άριστος γνώστης και της αμερικανικής πολιτικής σκηνής, καθώς έχει διατελέσει στο παρελθόν πρέσβης των Σκοπίων στην Ουάσινγκτον.

Υπό αυτό το πρίσμα δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη ότι η πρώτη επίσκεψη του στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ (η τελευταία Σκοπιανού ΥΠΕΞ ήταν το 2008) αλλά και η ομιλία που πραγματοποίησε στη δεξαμενή σκέψης «Atlantic Council» είχε θετικό πρόσημο. Μάλιστα ελληνικής καταγωγής λομπίστας χαρακτήρισε την εμφάνιση του στο Atlantic ως «εξαιρετική», ενώ δεν παρέλειψε να τονίσει ότι οι περισσότεροι Έλληνες πολιτικοί όταν έρχονται στην Ουάσινγκτον μιλούν για να τους ακούσουν πίσω στο σπίτι και όχι για να τραβήξουν το ενδιαφέρον του αμερικανικού κοινού.

Από την πλευρά του, ο Δημητρόφ ήταν πολύ προσεχτικός. Παρουσίασε τις θέσεις της χώρας του, χωρίς, όμως, να κατηγορήσει ευθέως κανέναν (αν και οι έμμεσες αναφορές ήταν εμφανείς) και κυρίως προσπάθησε να δώσει την εικόνα ενός μετριοπαθούς πολιτικού που σκέφτεται και ενεργεί ευρωπαϊκά. Ένα ίσως από τα πιο πονηρά σημεία της ομιλίας του ήταν η αναφορά ότι ο εθνικισμός και η ιστορία δεν πρέπει να αποτελούν τροχοπέδη στην εμπέδωση της συνεργασίας και της ευημερίας στα Βαλκάνια, κάτι το οποίο συμμερίζονται απολύτως οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι. Το επιχείρημα της ιστορίας μπορεί να είναι σημαντικό για την Ελλάδα, αλλά για αυτόν ακριβώς τον λόγο στη διαπραγμάτευση δεν πρέπει να είναι το μόνο χαρτί πάνω στο οποίο η χώρα θα ποντάρει τις ελπίδες της.

«Πιστεύω ότι ο ρηχός εθνικισμός μπορεί να σε κάνει τον ήρωα του σήμερα ενάντια όμως στο εθνικό συμφέρον. Και για αυτό πιστεύω ότι έχει έρθει ο καιρός για έναν ιδεαλιστικό πατριωτισμό στην περιοχή μας. Είναι καιρός να σταματήσουμε να ανταγωνιζόμαστε για το ποιος έχει πιο μεγαλειώδες ιστορικές νίκες, και να αρχίσουμε να συναγωνιζόμαστε για το ποιος έχει το καλύτερο σύστημα υγείας και παιδείας καθώς και ένα υγιές δημοκρατικό πολιτικό σύστημα και οικονομική ανάπτυξη» ανέφερε ο Δημητρόφ προς το τέλος της ομιλίας του.

Το Νέο Αφήγημα των Σκοπίων

Η νέα κυβέρνηση της ΠΓΔΜ έχει κάνει σημαντικές κινήσεις για να βελτιώσει τη διαπραγματευτική της θέση και να τοποθετηθεί όσο καλύτερα γίνεται στο τραπέζι της ενταξιακής διαπραγμάτευσης για το ΝΑΤΟ.

Στην ομιλία του ο κ. Δημητρόφ προσπάθησε να δώσει την εικόνα στους Αμερικανούς πως αυτή η κυβέρνηση στα Σκόπια μπορεί να κάνει «deliver» τις απαραίτητες θεσμικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να διασφαλιστεί η δημοκρατική σταθερότητα και η ασφάλεια που θα επιτρέψει να προχωρήσει η ευρωατλαντική πορεία της χώρας. Με απλά λόγια ο Δημητρόφ εξέπεμψε το μήνυμα ότι οι ΗΠΑ πρέπει να στηρίξουν τη νέα κυβέρνηση γιατί είναι αυτή που προωθεί την ευρωπαϊκή προοπτική και έτσι εξυπηρετεί τα συμφέροντα τους. Μάλιστα, ο Αμερικανός αναπληρωτής υφυπουργός εξωτερικών Χόιτ Γι που βρισκόταν στο πάνελ φάνηκε να συμφωνεί λέγοντας ότι πλέον έχουμε μια «φιλοευρωπαϊκή και φιλοδυτική κυβέρνηση» στη ΠΓΔΜ.

«Δεν θέλουμε απλώς να δώσουμε την εντύπωση ότι κάνουμε μεταρρυθμίσεις, αλλά μας ενδιαφέρει περισσότερο να γίνουμε μια πραγματική ευρωπαϊκή δημοκρατία από το να γίνουμε απλώς ένα μέλος της ΕΕ. Οι ενταξιακές συζητήσεις έχουν χρησιμεύσει ως ένα εργαλείο για να εκπαιδευτούμε» είπε ο κ. Δημητρόφ προσπαθώντας να υποστηρίξει πως η χώρα του κατάφερε να μετατρέψει τη πρόσφατη κρίση σε ευκαιρία αλλαγής.

Το δεύτερο σημείο στο οποίο φάνηκε ταύτιση απόψεων μεταξύ Δημητρόφ και Χόιτ είναι ότι ο χρόνος δεν λειτουργεί υπέρ των Βαλκανίων και για αυτόν ακριβώς τον λόγο χρειάζονται άμεσες και δραστικές πρωτοβουλίες για να λυθούν τα διάφορα προβλήματα της περιοχής.

«Ζούμε σε μια περίοδο αβεβαιότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, Οπότε για να τα καταφέρουμε ως γεωγραφική περιφέρεια (τα Βαλκάνια) πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την προσοχή που μας δύνεται όπως σήμερα σε αυτή την εκδήλωση ή στις συναντήσεις στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η Ευρώπη έχει ενεργοποιηθεί γύρω από τα Βαλκάνια, οπότε έχουμε ένα παράθυρο ευκαιρίας το οποίο πρέπει να χρησιμοποιήσουμε» είπε ο κ. Δημητρόφ.

«Η δική μας οπτική στις ΗΠΑ είναι ότι υπάρχουν σοβαρές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως. Αυτά δεν είναι προβλήματα που θα γίνουν πιο εύκολο να λυθούν με την πάροδο του χρόνου» ανέφερε από την πλευρά του ο κ. Χόιτ. Φυσικά το ονοματολογικό είναι ένα από τα πολλά προβλήματα που εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα Βαλκάνια.

Ο κ. Δημητρόφ προσπάθησε να πατήσει πάνω στην ταύτιση ΗΠΑ-ΠΓΔΜ ότι πρέπει να υπάρξει άμεση κινητικότητα για να απαγκιστρωθεί η περιοχή από τις δυσκολίες του παρελθόντος και να προχωρήσει στο μέλλον. Για τον λόγο αυτό υποστήριξε πως τα Σκόπια έχουν περιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα στην «αίθουσα αναμονής».

«Υπάρχει, όμως, και ένα άλλο μάθημα (από την πρόσφατη κρίση) το οποίο αφορά μερικώς εμάς και μερικώς τους γείτονες μας και τη διεθνή κοινότητα. Και αυτό είναι ότι δεν συνιστά μια βιώσιμη στρατηγική το να κρατάς μια χώρα κλειδωμένη στο δωμάτιο της αναμονής για πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα».

Σε μια νέα εκδοχή του δόγματος «μηδέν προβλήματα με τους γείτονες», ο Σκοπιανός ΥΠΕΞ περιέγραψε πως ξεκίνησε από την Αθήνα ένα διπλωματικό μαραθώνιο με σκοπό να κλείσε όλα τα ανοιχτά θέματα με τα γειτονικά κράτη. Παρόλο που όπως είπε επιθυμεί να διαπραγματευτεί με «καλή πίστη» απέφυγε να δώσει την παραμικρή λεπτομέρεια για το ποια θα είναι η αφετηρία ή οι κόκκινες γραμμές των διαπραγματευτικών του θέσεων.

«Και γιατί πήρα αυτό το μάθημα πήγα την δεύτερη εβδομάδα από όταν ανέλαβα τα καθήκοντα μου στην Αθήνα για να πω ότι έχουμε ένα πρόβλημα και νομίζω ότι η δουλεία των διπλωματών είναι να λύνουν τα προβλήματα. Έχουμε μια σημαντική στιγμή και θα ήθελα να σας ζητήσω να σκεφτείτε τι είδους γείτονα θα θέλετε να έχετε».
Όσον αφορά, όμως, την ενταξιακή στρατηγική των Σκοπίων, ο κ. Δημητρόφ προσπάθησε να καλυφθεί για κάθε ενδεχόμενο και έτσι υποστήριξε πως η διαφορά με την Ελλάδα για το θέμα της ονομασίας δεν πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Μάλιστα επικαλέστηκε και τη σχετική απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου που όπως είπε επιβεβαιώνει ότι η ενδιάμεση συμφωνία επιτρέπει στη χώρα του να ενταχθεί στους διεθνείς οργανισμούς με τη προσωρινή ονομασία ΠΓΔΜ.

«Υπάρχει η ενδιάμεση συμφωνία που έχουμε με τους Έλληνες φίλους μας και έχουμε μια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου που λέει ότι αυτό το θέμα δεν πρέπει να αποτελέσει εμπόδιο στην ενταξιακή μας πορεία. Αυτό είναι σημαντικό αλλά δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσω για να ξεκινήσουμε ένα νέο παιχνίδι αλληλοκατηγοριών για να δούμε ποιος είναι ένοχος και ποιος όχι γιατί μόλις περάσουμε την γραμμή της ένταξης θα πρέπει να δουλέψουμε μαζί ως σύμμαχοι».

Κρατάει Κλειστά τα Χαρτιά του ο Δημητρόφ

«Το ζητούμενο για μια βιώσιμη λύση στο πρόβλημα του ονόματος είναι να προσεγγίσουμε τους φόβους που έχουν και οι δύο πλευρές. Πρέπει να αλλάξουμε την εξίσωση έτσι ώστε στο τέλος της (διαπραγματευτικής) διαδικασίας δεν θα υπάρχει ένας νικητής και ένας ηττημένος. Γιατί δεν πιστεύω ότι η Ελλάδα θα έχει νικήσει αν η «Μακεδονία» αισθάνεται ότι έχει χάσει και αντιστοίχως δεν πιστεύω ότι η «Μακεδονία» μπορεί να νικήσει αν η Ελλάδα αισθάνεται ότι έχει χάσει».

Παρόλο που η συγκεκριμένη τοποθέτηση του Σκοπιανού ΥΠΕΞ υποδηλώνει μια διάθεση συμβιβασμού και κινείται σε εντελώς άλλο μήκος κύματος από την εθνικιστική κυβέρνηση του Γκρούεφσκι, δεν παύει να είναι μια γενικόλογη και θεωρητική διατύπωση που αποσκοπεί στο να δημιουργήσει ένα θετικό ψυχολογικό μομέντουμ ενόψει της συνάντησης των διαπραγματευτών στις Βρυξέλλες.

Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό πως όταν ρωτήθηκε για το ποίες είναι οι κόκκινες γραμμές της κυβέρνησης του, δεδομένου ότι η ελληνική πλευρά έχει ήδη εκφράσει τις δικές της, ο κ. Δημητρόφ κράτησε κλειστά τα χαρτιά του αποφεύγοντας να εκφράσει οτιδήποτε το συγκεκριμένο. Μάλιστα υποστήριξε πως δεν θα ήταν σώφρων να εκφράσει τις θέσεις του πριν από την έναρξη του νέου κύκλου των διαπραγματεύσεων.

Το Πυρηνικό Όπλο του Βέτο

Από την πλευρά της η Αθήνα πρέπει να προσέξει τις παγίδες και να μην χάσει τον βηματισμό της εν όψει του ξαφνικού σπριντ που επιχειρείται. Το πυρηνικό όπλο του βέτο δεν πρέπει να δημιουργεί εφησυχασμό αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί μόνο ως λύσης εσχάτης ανάγκης, δεδομένου ότι η χρήση του συνεπάγεται ένα διπλωματικό και πολιτικό κόστος για την χώρα.

Η Αθήνα, λοιπόν, πρέπει να αρπάξει το μομέντουμ και να επιδιώξει ειλικρινώς μια καλή και συμβιβαστική λύση. Διαφορετικά αν δώσει την εντύπωση ότι πετάει την μπάλα στην εξέδρα κινδυνεύει να απομονωθεί και να ενισχύσει το αφήγημα των Σκοπίων που θέλει την Ελλάδα να εκμεταλλεύεται την ισχυρή της θέσης για να κάνει «μπουλινγκ» στη μικρή και αδύναμη ΠΓΔΜ. Τέλος, η ύπαρξη του κ. Καμμένου στη κυβέρνηση αλλά και τα διπλωματικά διαπιστευτήρια του κ. Κοτζιά που απέδειξε στην Γενεύη ότι δεν είναι «οπαδός της όποιας λύσης» δημιουργούν την απαραίτητα αποτρεπτική ισχύ ενάντια σε αθέμιτες πιέσεις που ενδέχεται να χρησιμοποιήσει ο ξένος παράγοντας. Άλλωστε το τελευταίο πράγμα που θα ήθελαν η ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι να ανοίξουν μια νέα κυβερνητική κρίση στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της προσπάθειας τους να σταθεροποιήσουν τα Δυτικά Βαλκάνια.