Γράφει ο Γιώργος Κύρτσος*

Η χαμένη τετραετία

Ο βασικός λόγος για τον οποίο θα πληρώσουμε ακριβά την ιταλική κρίση είναι η τετραετία που χάθηκε για την ελληνική οικονομία με ευθύνη του κ. Τσίπρα και των συνεργατών του.

Η κυβέρνηση Σαμαρά θα έβγαζε την Ελλάδα από το πρόγραμμα-Μνημόνιο το 2015, ενώ, σύμφωνα με τις επίσημες προγνώσεις της Επιτροπής, είχε προετοιμάσει, στα τέλη του 2014, το έδαφος για δυναμική ανάπτυξη, με μέσο ετήσιο ρυθμό 2,5% έως 3%, για τα επόμενα χρόνια.

Ολα αυτά πήγαν χαμένα εξαιτίας των πολιτικών ελιγμών του κ. Τσίπρα και της ρήξης με την ευρωζώνη το 2015. Την περίοδο 2015 – 2018 όλες οι χώρες της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων των μνημονιακών, εμφάνισαν ικανοποιητικούς έως δυναμικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η βασική εξαίρεση του κανόνα της επιτυχίας ήταν η ελληνική οικονομία, η οποία έμεινε στάσιμη την περίοδο 2015 – 2017, ενώ τελευταία έχει αρχίσει να αναπτύσσεται με τη βοήθεια των τουριστικών ρεκόρ, τα οποία επιτυγχάνονται σε πείσμα της κυβερνητικής πολιτικής, η οποία στηρίζεται στην επιβολή νέων φορολογικών βαρών στον κλάδο.

Ο χαμένος χρόνος κοστίζει γιατί το ξέσπασμα της ιταλικής κρίσης βρίσκει την ελληνική οικονομία εξαιρετικά ευάλωτη και με μεγάλες εκκρεμότητες. Εάν είχαμε αυξήσει από το 2015 το ΑΕΠ κατά 9% – 10%, όπως για παράδειγμα η Κύπρος και η Πορτογαλία, και αν είχαμε βγει από το Μνημόνιο το 2015 κλείνοντας τις σχετικές εκκρεμότητες που συμπεριλαμβάνουν τη ρύθμιση του χρέους, η κρίση που εξελίσσεται στην Ιταλία θα μας επηρέαζε πολύ λιγότερο.

Κίνδυνος για ντόμινο

Το 2010 και το 2012 υπήρχε σοβαρός κίνδυνος να εκδηλωθεί ελληνικό ντόμινο, δηλαδή η πτώση της προβληματικής ελληνικής οικονομίας να παρασύρει άλλες οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου με ανάλογα προβλήματα. Από το 2013 – 2014 ο κίνδυνος του ελληνικού ντόμινο ξεπεράστηκε γιατί η ευρωζώνη άρχισε να πηγαίνει πολύ καλύτερα και οι χώρες που είχαν ενταχθεί σε πρόγραμμα – Μνημόνιο να βγαίνουν από αυτό σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα. Γι’ αυτό δεν πέτυχε η πολιτική μπλόφα Τσίπρα – Βαρουφάκη το πρώτο εξάμηνο του 2015, η οποία στηριζόταν στην εκτίμηση ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι και πιστωτές ήταν αναγκασμένοι να δεχτούν την πολιτική τους για να αποτρέψουν τα χειρότερα για την ευρωζώνη. Οι άλλες οικονομίες είχαν αρχίσει να βγαίνουν από την κρίση και να έχουν σταθερό αναπτυξιακό βηματισμό αλλά οι «εγκέφαλοι» της κυβέρνησης Τσίπρα δεν το κατάλαβαν έγκαιρα και επέμειναν σε μία μετωπική σύγκρουση το κόστος της οποίας θα πληρώνουμε για πολλά χρόνια.

Τώρα φτάνουμε σε μια αντιστροφή της πραγματικότητας του 2010 – 2012 με την ελληνική οικονομία να είναι το πρώτο υποψήφιο θύμα ενδεχόμενου ιταλικού ντόμινο. Σε περίπτωση που οι μεγάλοι νικητές των ιταλικών εκλογών, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λέγκα του Βορρά, επιμείνουν σε μία οικονομική πολιτική που δεν λαμβάνει υπόψη της τους κανόνες της ευρωζώνης, η Ιταλία θα κινδυνεύσει να βρεθεί εκτός ευρωζώνης, η ίδια η ευρωζώνη θα περάσει μεγάλη κρίση γιατί η Ιταλία έχει την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία σε αυτήν, ενώ η Ελλάδα θα υποχρεωθεί, πιθανότατα, να εγκαταλείψει το ευρώ, γιατί χωρίς την Ιταλία δεν θα αντέξει τους κανόνες, την πειθαρχία και τον ανταγωνισμό μιας ευρωζώνης που θα γίνει αναγκαστικά πιο απαιτητική για τα εναπομείναντα μέλη. Δεν υπάρχει ρεαλιστικό σενάριο με την Ελλάδα να παραμένει στην ευρωζώνη σε περίπτωση αποχώρησης της Ιταλίας και γενίκευσης της κρίσης.

Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα φτάσουμε στην κατάσταση που περιγράφω γιατί οι Βρυξέλλες και η Ρώμη είναι εκπαιδευμένες στην τέχνη του πολιτικού συμβιβασμού σε βαθμό που συχνά χάνουν την προοπτική μέσα από τους συμβιβασμούς. Το βασικό σενάριο είναι να παραμείνει η Ιταλία στην ευρωζώνη αλλά με σοβαρά προβλήματα σε ό,τι αφορά την αξιοπιστία της κυβέρνησης και την αποτελεσματικότητα της οικονομικής πολιτικής που θα εφαρμόσει. Η Ιταλία θα παίξει το γνωστό ρόλο του μεγάλου οικονομικού ασθενούς, η ευρωζώνη θα αποκτήσει πρόσθετα διαρθρωτικά προβλήματα – για παράδειγμα είναι πιθανό να ανακοπεί η διαδικασία εξυγίανσης του ιταλικού τραπεζικού συστήματος και έτσι να καθυστερήσει ακόμη περισσότερο η τραπεζική ένωση- και η ελληνική οικονομία θα πληρώσει έναν ακόμη μεγάλο λογαριασμό.

Ο νέος λογαριασμός

Σε πρώτη φάση βλέπουμε να αυξάνονται τα επιτόκια δανεισμού του ιταλικού Δημοσίου και να παρασύρουν στην άνοδό τους τα επιτόκια δανεισμού των κρατών της ευρωπεριφέρειας και ειδικά της Ελλάδας. Το επιτόκιο για το δεκαετές ομόλογο του ιταλικού Δημοσίου ξεπέρασε το 3%, ενώ το επιτόκιο για το δεκαετές ομόλογο του Ελληνικού Δημοσίου ξεπέρασε το 4,5% και φαίνεται, σε περιπτώσεις, να πλησιάζει προς το 5%. Η Ελλάδα και η Ιταλία είναι τα δύο πιο υπερχρεωμένα κράτη της ευρωζώνης και το ύψος των επιτοκίων έχει τεράστια σημασία για τον προσδιορισμό της οικονομικής επιβάρυνσης από την εξυπηρέτηση του χρέους. Η εκτίμηση του ΔΝΤ, σύμφωνα με την οποία το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο, βασίζεται στο ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να επιτύχει δυναμική οικονομική ανάπτυξη σε βάθος χρόνου, γι’ αυτό θα συνεχίσει να δανείζεται με «τσουχτερά» επιτόκια και σε κάποια φάση μετά από πέντε, δέκα ή δεκαπέντε χρόνια η οικονομία της δεν θα αντέξει το φορτίο των τοκοχρεολυσίων.

Ενας άλλος τρόπος με τον οποίο πλήττεται η ελληνική οικονομία είναι η σκλήρυνση της διαπραγματευτικής θέσης των κυβερνήσεων των πιο αναπτυγμένων κρατών της ευρωζώνης, χαρακτηριστικά τα παραδείγματα της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Ολλανδίας, οι οποίες αρνούνται να αναλάβουν πρόσθετες ευρωπαϊκές οικονομικές υποχρεώσεις και να διευκολύνουν ουσιαστικά την Ελλάδα όσο βρίσκεται σε εξέλιξη η ιταλική κρίση. Το σκεπτικό είναι ότι δεν μπορούν να εμφανιστούν χαλαρές σε ευρωπαϊκά και ελληνικά ζητήματα σε μια περίοδο κατά την οποία πρέπει να στείλουν μηνύματα αυστηρότητας και συνέπειας στη Ρώμη.

Η κρίση στην ιταλική οικονομία επηρεάζει αρνητικά το ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον. Η περίπου ειδυλλιακή οικονομική κατάσταση στην ευρωζώνη το 2015 – 2018 μπορεί να δώσει τη θέση της σε μια πιο σύνθετη πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να περιοριστούν αρκετά οι ευκαιρίες για τις ελληνικές εξαγωγές και τον ελληνικό τουρισμό.

Πάρα πολλές ευρωκρίσεις

Οι καλές επιδόσεις της ευρωπαϊκής οικονομίας τα τελευταία χρόνια είχαν οδηγήσει τους περισσότερους πολιτικούς και αναλυτές στο συμπέρασμα ότι η οικονομία μπορεί να πηγαίνει πολύ καλά ανεξάρτητα από τις πολιτικές κρίσεις, όπως είναι το Brexit, η ασυνεννοησία των Βρυξελλών με τη Βαρσοβία και τη Βουδαπέστη, η άνοδος της σκληρής και της άκρας Δεξιάς λόγω προσφυγικού – μεταναστευτικού.

Η ιταλική κρίση δείχνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει πλήρης αυτονομία της οικονομίας από τις πολιτικές εξελίξεις και πως η Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με διάφορες κρίσεις που εξελίσσονται παράλληλα και μπορούν η καθεμία ή σε συνδυασμό μεταξύ τους να προκαλέσουν μεγάλη αναστάτωση ή και ανατροπές.

*Ο Γιώργος Κύρτσος είναι Ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας  

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]