Οι πτώσεις των ηλικιωμένων, σε συνδυασμό με την οστεοπόρωση, φαίνεται πως αποτελούν ένα επικίνδυνο «κοκτέιλ» με δυσμενή, πολλές φορές, έκβαση. Μόνιμες αναπηρίες και θάνατοι απ’ τη μια, τεράστια οικονομική επιβάρυνση για το σύστημα Υγείας απ’ την άλλη. Σύμφωνα με διεθνή στοιχεία, κάθε χρόνο περίπου το 13% ανδρών και γυναικών άνω των 65 ετών πέφτουν και τραυματίζονται. Υπολογίζεται, μάλιστα. ότι το 2050 το ποσοστό αυτό θα φτάσει το 24%.

Οι συνέπειες των πτώσεων: κατάγματα, αναπηρίες και αυξημένη θνησιμότητα

• Τα 2/3 των ηλικιωμένων που υφίστανται κάταγμα μετά από πτώση αντιμετωπίζουν 6πλάσιο κίνδυνο να αποβιώνουν μέσα στους 3 πρώτους μήνες, συγκριτικά με όσους δεν παθαίνουν κάταγμα.
• 1 στις 5 πτώσεις προκαλεί κάποιο κάταγμα, συνηθέστερα στο ισχίο, ή και χτύπημα στο κεφάλι.
• Καρδιακές παθήσεις, πνευμονία, σηψαιμία, πνευμονική εμβολή, διαβήτης και εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελούν σημαντικές αιτίες θνησιμότητας μετά από μια πτώση που επιφέρει κάταγμα.
• Περισσότερο από το 95% των καταγμάτων ισχίου προκαλείται από πτώσεις στα πεζοδρόμια.

Μειωμένη βάδιση-φόβος πτώσης: φαύλος κύκλος

Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας συνήθως δεν έχουν μεγάλες μετακινήσεις. Αυτό οφείλεται – εκτός των μειωμένων κοινωνικών-επαγγελματικών υποχρεώσεων – και στο ότι, λόγω ηλικίας, οι ιστοί βραχύνονται και ταυτόχρονα συρρικνώνονται. Έτσι παρουσιάζουν δυσκαμψία στις αρθρώσεις, με αποτέλεσμα να έχουν δυσκολία κίνησης.

Πολλοί ηλικιωμένοι που πέφτουν, ακόμη και αν δεν τραυματιστούν, φοβούνται μήπως ξαναπέσουν. Αυτός ο φόβος μπορεί να αναγκάσει κάποιον να μειώσει τις καθημερινές του δραστηριότητες. Κάτι τέτοιο έχει ως αποτέλεσμα, όταν ένα άτομο είναι λιγότερο δραστήριο, να γίνεται πιο αδύναμο, κάτι που αυξάνει τις πιθανότητες των πτώσεων.

Συνήθως μία πτώση σε ηλικιωμένα άτομα συνοδεύεται και από κάποιο κάταγμα οστού (λεκάνης, μηριαίου, βραχίονα, καρπού, σπονδύλου). Αυτά συμβαίνουν λόγω των μεταβολών στην οστική πυκνότητα των οστών, στη φάση της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης.

Καταστάσεις που αυξάνουν τις πιθανότητες πτώσεων

• Αδυναμία των κάτω άκρων με ή χωρίς πόνο στη βάδιση και ταυτόχρονα δυσκολία ισορροπίας.
• Έλλειψη βιταμίνης D.
• Χρήση φαρμάκων, όπως ηρεμιστικά, αντικαταθλιπτικά, ακόμη και από ορισμένα μη συνταγογραφούμενα.
• Προβλήματα όρασης και ακοής.
• Κίνδυνοι πτώσης στο σπίτι λόγω σπασμένων ή ανομοιόμορφων σκαλιών ή ανισόπεδων δαπέδων, ακατάλληλων υποδημάτων, χαλιών ή μοκετών, καθώς και κακής διαρρύθμισης του χώρου.
• Προβλήματα στη σπονδυλική στήλη (γεροντική κύφωση, σκολίωση και άλλα).

Οι περισσότερες πτώσεις συμβαίνουν από συνδυασμό παραγόντων. Όσο περισσότερους παράγοντες εμφανίζει ένα άτομο, τόσο πιο πιθανό είναι να πέσει.

Γιατί καθυστερεί η επούλωση των τραυμάτων στους ηλικιωμένους

Στο ανθρώπινο σώμα υπάρχουν τα λεγόμενα αιμοποιητικά (μακρά) οστά (βραχιόνιο, μηριαίο, κνήμη κτλ). Στον μυελό των οστών αυτών υπάρχουν αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα τα οποία συμβάλλουν στην παραγωγή κυττάρων του αίματος. Ένα κάταγμα σε ένα τέτοιο οστό αλλάζει την ομοιόσταση, μειώνοντας την επούλωση. Ο οργανισμός δεν μπορεί να ανταπεξέλθει άμεσα σε όλες τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται το ανοσοποιητικό σύστημα και να επέρχεται γρηγορότερα γήρανση των ιστών και φυσικά του ίδιου του ατόμου. Ταυτόχρονα με τις μυοσκελετικές προσαρμογές επηρεάζεται αρκετά και το καρδιοαναπνευστικό σύστημα, καθώς μειώνεται η οξυγόνωση των μυών και του εγκεφάλου.

Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας

Υπάρχουν πολλά τεκμηριωμένα δεδομένα φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης, που, με την εφαρμογή τους, μειώνουν τις πιθανότητες των πτώσεων. Οι φυσικοθεραπευτές επιστρατεύουν στρατηγικές και μεθόδους για να παροτρύνουν τους ηλικιωμένους να συμμετέχουν ενεργά σε προγράμματα αποκατάστασης.

Για την αποφυγή της πτώσης, τα άτομα λ.χ. με προβλήματα όρασης πρέπει να έχουν ένα επαρκές οπτικό πεδίο, για να μπορούν να ξεχωρίζουν τις περιβαλλοντικές αλλαγές (π.χ. ανομοιόμορφες ή ολισθηρές επιφάνειες).

Επίσης σημαντικός παράγοντας, που μειώνεται με την έλλειψη κίνησης, είναι η ιδιοδεκτικότητα (συνειδητοποίηση του πού βρίσκονται τα μέρη του σώματος στον χώρο).          Μεγάλο ρόλο παίζουν και τα μειωμένα – λόγω ηλικίας – αντανακλαστικά (μυϊκή συναρμογή) ως προς τον χρόνο αντίδρασης για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων διαταραχών, ενώ η μυϊκή δύναμη είναι σημαντική για την συγκράτηση του βάρους ενάντια στην βαρύτητα.

Επιπλέον ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να ελέγξει και να διορθώσει τη στάση του σώματός σας, σε συνδυασμό και με την βελτίωση της ισορροπίας, επιτυγχάνοντας τον συντονισμό αυτών των λειτουργιών.

Η χρήση βακτηρίας (μπαστουνιού) μπορεί να προλάβει πολλές πτώσεις και τραυματισμούς.

Η φυσικοθεραπεία, εξελισσόμενη αλματωδώς μέσα από εξειδικευμένες τεχνικές και μεθόδους, επιτυγχάνει την πρόληψη, την αποκατάσταση και την επαναφορά των τραυματολογικών ασθενών, στην αντιμετώπιση των δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής στην εργασία, στην κοινωνία και στην προσωπική τους ζωή.