Της πτυχιούχου Γεωπόνου Α.Π.Θ., Δρ.Μελισσοκομίας και εκπαιδεύτριας μελισσοκομίας της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, Νικολία Αργενά

Η προσφορά της μέλισσας στην επικονίαση χιλιάδων ειδών αυτοφυών φυτών, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του φυσικού περιβάλλοντος είναι ανυπολόγιστης αξίας. Ο άνθρωπος εκμεταλλεύτηκε τις δυνατότητες των μελισσών από αρχαιοτάτων χρόνων, τις πολλαπλασίασε και τις μετάφερε από την Ευρασία στις άλλες ηπείρους. Έτσι εκτός από το μέλι χρησιμοποιήθηκαν και τα υπόλοιπα προϊόντα της κυψέλης τόσο για την κάλυψη διατροφικών αναγκών, όσο για ιατρική και καλλυντική χρήση.

ΜΕΛΙ

Το μέλι είναι η φυσική γλυκιά ουσία που παράγουν οι μέλισσες του είδους Apis mellifera από το νέκταρ των φυτών ή από εκκρίσεις των φυτών ή εντόμων που παρασιτούν στα φυτά. Αποτελείται από πολλά συστατικά που στο σύνολο τους ξεπερνούν τα 180. Τα απλά σάκχαρα του μελιού το καθιστούν μία γρήγορη πηγή ενέργειας. Έχει ανόργανα στοιχεία που παίζουν ρόλο στο μεταβολισμό και τη θρέψη. Έχει αντισηπτικές ιδιότητες, είναι τονωτικό, αυξάνει το ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς και μειώνει τα προβλήματα έλκους του στομάχου. Η κατανάλωση μελιού συμβάλλει στη γρηγορότερη αποκατάσταση της υγείας σε περιπτώσεις αναιμίας. Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε χολίνη που βοηθά σε προβλήματα δυσκοιλιότητας. Η αντιμικροβιακή του δράση εμποδίζει την ανάπτυξη παθογόνων και χρησιμοποιείται για την επούλωση, τον καθαρισμό και την απολύμανση πληγών. Το μέλι διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες σύμφωνα με την βοτανική του προέλευση. Στη μία, εντάσσεται το μέλι από άνθη το όποιο έχει προέλθει ως επί το πλείστων από το νέκταρ διαφόρων φυτών (ανθόμελο). Στη άλλη κατηγορία εμπίπτει κάθε μέλι το οποίο για την παρασκευή του οι μέλισσες έχουν συλλέξει εκκρίσεις φυτών ή εντόμων που παρασιτούν σε φυτά (μέλι μελιτώματος). Και στις δύο κατηγορίες θα συναντήσει κανείς μικρότερες, ανάλογα με το φυτό το οποίο κυριαρχεί στη σύσταση του τελικού προϊόντος. Στην Ελλάδα έχουν ταυτοποιηθεί έξι μέλια ανθέων και δύο μέλια μελιτώματος. Στα μέλια ανθέων συναντάμε εκείνο του θυμαριού, της καστανιάς, της ερείκης, της πορτοκαλιάς, του βαμβακιού και του ηλίανθου ενώ στα μέλια μελιτώματος του πεύκου και του ελάτου.

Για τη συλλογή του μελιού, ο μελισσοκόμος θα πρέπει να έχει προετοιμάσει κατάλληλα τα μελίσσια του ώστε να είναι υγιή, παραγωγικά με καλές βασίλισσες και διαθέσιμο χώρο για την αποθήκευση αυτού από τις μέλισσες, ενώ 30 με 40 ημέρες πριν την έναρξη της ανθοφορίας σταματά οποιαδήποτε επέμβαση (τάισμα, θεραπείες). Για καλύτερες αποδόσεις, οι μέλισσες θα πρέπει να δέχονται τη μικρότερη ενόχληση κατά τη διάρκεια της συλλογής. Όταν τα πλαίσια σφραγιστούν από τις μέλισσες κατά τα 2/3 τότε μπορούν οδηγηθούν στον τρύγο. Κατά τη διαδικασία αυτή, ο μελισσοκόμος αφαιρεί τα κέρινα καλύμματα των κελιών που έχουν σφραγίσει οι μέλισσες και τοποθετεί τα πλαίσια σε ειδική συσκευή, το μελιτοεξαγωγέα. Με τη βοήθεια της φυγόκεντρου δύναμης που αναπτύσσεται στο μελιτοεξαγωγέα, το μέλι εξάγεται από τα κελιά της κηρήθρας. Στη συνέχεια διηθείται διαμέσου δύο φίλτρων και παραμένει σε καζάνι ωρίμανσης για τέσσερις έως 15 ημέρες ανάλογα με τη βοτανική προέλευση, ώστε να γίνει η διαύγαση. Τέλος, συσκευάζεται σε γυάλινα ή πλαστικά βάζα και αποθηκεύεται μακριά από υψηλή θερμοκρασία και ηλιακή ακτινοβολία.

 ΓΥΡΗ

Η γύρη την οποία οι μέλισσες συλλέγουν από τα άνθη των φυτών, αποτελεί πλούσια πηγή πρωτεϊνών, βιταμινών, αμινοξέων, ενζύμων και μεταλλικών στοιχείων. Οι μέλισσες τη χρησιμοποιούν για ταΐσουν το γόνο τους καθώς και για την ανάπτυξη των μικρών εργατριών. Στον άνθρωπο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπλήρωμα διατροφής καθώς βοηθά στη διανοητική λειτουργία, ενισχύει τη συστολή της καρδιάς, έχει διουρητική δράση, βελτιώνει την όρεξη, βελτιώνει την κατάσταση ατόμων που έχουν ήπιες αλλεργικές εκδηλώσεις, έχει ευεργετική επίδραση στον προστάτη, περιορίζει σημαντικά τα προβλήματα της εμμηνόπαυσης, χαρίζει ευεξία και βελτιώνει τη σεξουαλική κατάσταση, και γενικά προάγει  την καλή φυσική κατάσταση του σώματος.

Για τη συλλογή της ο μελισσοκόμος επιλέγει δυνατά μελίσσια με προδιάθεση να συλλέγουν μεγάλες ποσότητες γύρης και τοποθετεί γυρεοπαγίδες στην είσοδο των κυψελών.

Η σχάρα που περνούν οι μέλισσες παραμένει ανοιχτή για τις πρώτες τρεις ημέρες ώστε να μάθουν οι μέλισσες τη νέα τους είσοδο. Μετά από αυτό το χρονικό διάστημα η σχάρα κλείνει και ξεκινά η συλλογή της γύρης καθώς οι εργάτριες που μεταφέρουν τη γύρη δυσκολεύονται να εισέλθουν στην κυψέλη και οι σβώλοι που μεταφέρουν στα πόδια τους συλλέγονται στο συρτάρι της παγίδας. Κάθε ημέρα ο μελισσοκόμος αδειάζει το συρτάρι της παγίδας, μεταφέρει τη γύρη και την απλώνει σε ρηχά πιάτα, σε σκιερό μέρος για μερικές ώρες, ώστε να μειωθεί η υγρασία και να καθαριστεί από ξένα υλικά. Τέλος αποθηκεύεται σε θερμοκρασία κατάψυξης.

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΠΟΛΤΟΣ

Ο βασιλικός πολτός είναι η κρεμμώδεις ουσία που εκκρίνεται από τους υποφαρυγγικούς αδένες των εργατριών μελισσών. Προορίζεται για την διατροφή όλων των ατελών σταδίων της μέλισσας γι’ αυτό και ονομάζεται το «γάλα των μελισσών». Οι προνύμφες που προορίζονται να γίνουν βασίλισσες, καθώς και οι ενήλικες βασίλισσες τρέφονται αποκλειστικά με μεγάλη ποσότητα από την τροφή αυτή. Στο βασιλικό πολτό βρίσκεται ο καθοριστικός εκείνος παράγοντας που μετατρέπει τη μέλισσα από εργάτρια σε βασίλισσα. Ο βασιλικός πολτός στον άνθρωπο βοηθά στην αντιμετώπιση των ρευματικών αρθρίτιδων, στη ρύθμιση της πίεσης, γενικά προσφέρει αίσθημα ευφορίας, αυξάνει την ικανότητα για εργασία, τη γενικότερη διάθεση και βοηθά τα άτομα να αποκτήσουν μεγαλύτερη διανοητική και σωματική δύναμη. Έχει αποδειχθεί η μεγάλη ωφελιμότητα του στη γηριατρική, καθώς βοηθά στη βελτίωση της υγείας ηλικιωμένων ατόμων αλλά και γενικότερα το γηρασμένο και ταλαιπωρημένο οργανισμό. Προλαμβάνει τη γήρανση του δέρματος, βελτιώνει τη φυσική κατάσταση και δυναμώνει την άμυνα του οργανισμού, αυξάνει την πνευματική δραστηριότητα ενώ έχει αντισηπτικές και μικροβιοκτόνες ιδιότητες. Μεγάλη εφαρμογή βρίσκει και στην παιδιατρική, καθώς σε πρόωρα μωρά παρατηρήθηκε αύξηση του βάρους και βελτίωση της υγείας τους.

Για τη συλλογή του υπάρχουν διάφορες μέθοδοι αλλά η κλασική μέθοδος περιγράφεται παρακάτω: ο μελισσοκόμος επιλέγει ένα δυνατό μελίσσι δυναμικής δέκα πλαισίων από το οποίο απομακρύνεται η βασίλισσα, ενώ φροντίζει ώστε να παραμείνουν ένα με δύο πλαίσια ανοιχτού γόνου, ένα με δύο πλαίσια κλειστού γόνου, γύρη και μέλι (μελίσσι εκτροφής). Την επόμενη ημέρα αναζητούνται από τα υπόλοιπα μελίσσια, πλαίσια με κατάλληλης ηλικίας προνύμφες (τριών ημερών), τα οποία μεταφέρονται σκεπασμένα με βρεγμένο κομμάτι υφάσματος στο χώρο που θα πραγματοποιηθεί ο εμβολιασμός. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται τεχνητά βασιλικά κελιά τοποθετημένα πάνω σε ειδική ράβδο, όπου εφόσον μεταφερθεί μία σταγόνα διαλύματος βασιλικού πολτού και νερού (αναλογία 1:1), εναποτίθεται με τη βοήθεια βελόνας εμβολιασμού (εμβολιαστήρι) μία προνύμφη από το πλαίσιο γόνου, σε κάθε τεχνητό κελί. Οι ράβδοι με τα τεχνητά κελιά προσαρμόζονται σε πλαίσιο το οποίο τοποθετείται στο μελίσσι εκτροφής, περίπου στη μέση ανάμεσα σε πλαίσια με ανοιχτό γόνο και πλαίσια με γύρη. Μετά την τοποθέτηση του πλαισίου ακολουθεί τροφοδοσία του μελισσιού με σιρόπι (αναλογία 1:1). Τρεις ημέρες μετά οι ράβδοι αφαιρούνται και μεταφέρονται τυλιγμένες με βρεγμένο κομμάτι υφάσματος στο χώρο συλλογής του βασιλικού πολτού. Πριν τη συλλογή, αφαιρείται το κέρινο τμήμα που έχουν χτίσει οι μέλισσες στα τεχνητά κελία, καθώς και η εμβολιασμένη προνύμφη. Η συλλογή μπορεί να πραγματοποιηθεί με ξύλινη σπάτουλα ή με ειδική αντλία. Στη συνέχεια ο βασιλικός πολτός φιλτράρεται και αποθηκεύεται γρήγορα, σε σκοτεινόχρωμα βάζα στην κατάψυξη.

ΠΡΟΠΟΛΗ

Η πρόπολη είναι ρητινώδης κολλητική ουσία που συλλέγουν οι μέλισσες από διάφορά φυτά και την εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες και τη χρησιμοποιούν για να στεγανοποιήσουν και να απολυμάνουν τη φωλιά τους. Η συλλογή της γίνεται σε ζεστό καιρό. Ο μελισσοκόμος μεταξύ των μελισσιών, επιλέγει για τη συλλογή της πρόπολης μελίσσια με αυξημένη προδιάθεση, στα οποία και τοποθετεί ειδικές σίτες-παγίδες.

Με την τοποθέτηση των παγίδων κάτω από το καπάκι της κυψέλης δημιουργείται κενό από το οποίο εισέρχεται φως και αέρας. Οι μέλισσες στην προσπάθεια τους να περιορίσουν την είσοδο του αέρα και του φωτός, αποθέτουν πρόπολη στην παγίδα. Όταν σφραγιστεί το μεγαλύτερο μέρος της παγίδας με πρόπολη, ο μελισσοκόμος την αφαιρεί και την μεταφέρει στην κατάψυξη. Μόλις παγώσει η πρόπολη, η παγίδα μεταφέρεται πάνω από μία λαδόκολλα και με γρήγορο τύλιγμα και ξετύλιγμα αυτής, πέφτει η πρόπολη σε στερεή μορφή.

Στη συνέχεια γίνεται ο καθαρισμός από ξένα σώματα και από κομμάτια κεριού, και αποθηκεύεται στη κατάψυξη σε σκοτεινόχρωμα βάζα.

ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ

Το δηλητήριο της μέλισσας είναι ένα πολύπλοκο μίγμα χημικών ουσιών, με φαρμακευτική δράση γνωστή από την αρχαιότητα. Η συλλογή του προκαλεί μεγάλη επιθετικότητα στις μέλισσες. Για το λόγο αυτό καλό είναι τα μελίσσια που θα χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή, να τοποθετούνται αρκετά μακριά από ανθρώπινες δραστηριότητες.

Για τη συλλογή του δηλητηρίου ο μελισσοκόμος επιλέγει μελίσσια δυνατά και παραγωγικά, στα οποία τοποθετεί είτε στην είσοδο της κυψέλης, είτε εσωτερικά, ειδική συσκευή για την ηλεκτρική διέγερση των μελισσών.

Η συσκευή αποτελείται από διάταξη χαλύβδινων συρμάτων από τα οποία διέρχεται χαμηλής τάσης ρεύμα, που διεγείρει τις μέλισσες. Κάτω από τη διάταξη αυτή είναι προσαρμοσμένη μία επιφάνεια γυαλιού, την οποία «κεντρίζουν» οι μέλισσες καθώς διεγείρονται από το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο που αναπτύσσεται και αφήνουν σταγόνες δηλητηρίου χωρίς να αποχωρίζονται το κεντριοφόρο σύστημα. Με αυτό τον τρόπο συλλέγεται δηλητήριο χωρίς ταυτόχρονη θανάτωση των μελισσών. Μετά από 30 λεπτά η συσκευή απενεργοποιείται και το γυαλί μεταφέρεται άμεσα σε κλειστό και καθαρό χώρο, όπου ξύνεται με ξυράφι και το δηλητήριο συλλέγεται σε μορφή άσπρης σκόνης.

Στη συνέχεια αποθηκεύεται σε αδιαφάνεις περιέκτες, αεροστεγώς κλεισμένους και μεταφέρεται γρήγορα σε κατάψυξη.

Στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή πραγματοποιούνται εκπαιδεύσεις σε κάθε ενδιαφερόμενο που θέλει να γνωρίσει τη μέλισσα ή να ασχοληθεί με τη μελισσοκομία, τόσο ερασιτεχνικά όσο και επαγγελματικά. Μέσω των μαθημάτων οι εκπαιδευόμενοι έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν διεξοδικά τα προϊόντα της μέλισσας και να μάθουν πως θα τα εξάγουν από τη κυψέλη με σεβασμό απέναντι στις μέλισσες, αλλά και πως θα τα αξιοποιήσουν.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις

Ειδήσεις σήμερα

• Αργυρούπολη: Στην ανακρίτρια ο 46χρονος που κατηγορείται για τον άγριο ξυλοδαρμό της συντρόφου του
• Νέα φορολοταρία: Αλλάζουν όλα – Θα μοιράζονται από 1.000 έως 50.000 ευρώ το μήνα και 100.000 τα Χριστούγεννα
• Βιασμός στη Θεσσαλονίκη: Καταθέτει ξανά την Παρασκευή η 24χρονη Γεωργία – Στην Ελβετία οι τοξικολογικές της εξετάσεις, έρευνα και στην Κύπρο [βίντεο]
• Καιρός: Έρχεται η κακοκαιρία «Ελπίδα» – Χιόνια από την Αττική μέχρι και τα νησιά του Αιγαίου το Σαββατοκύριακο [βίντεο]

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr