Τα χρόνια του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού (482-565) αντίστοιχο ρόλο με τους σημερινούς χούλιγκαν έχουν ομάδες του ιπποδρόμου (Βένετοι, Πράσινοι, Λευκοί και Ρούσσοι). Τότε, ιδίως οι δύο πρώτες φατρίες αποκτούν τεράστια δύναμη, αποτελώντας, εκτός από καθαρά αθλητικά σωματεία, παράπλευρα όργανα εκδήλωσης διαμαρτυρίας. Στους κόλπους τους οι Δήμοι αυτοί, όπως αποκαλούνται, συμπεριλαμβάνουν μια ευρεία ποικιλία κοινωνικών ομάδων, από συγκλητικούς μέχρι συμμορίτες και λαϊκούς.

Οταν ο Ιουστινιανός στέφεται αυτοκράτορας το 527, μη θέλοντας να προκαλέσει, δεν δηλώνει την προτίμησή του στους ορθόδοξους Βένετους, αλλά απαγορεύει με διάταγμα την «αταξίαν» από τα χρώματα του ιπποδρόμου. Τα πράγματα αρχίζουν να παίρνουν άσχημη τροπή το 531, όταν μέλη Βένετων και Πράσινων συλλαμβάνονται με την κατηγορία του φόνου. Ο αυτοκράτορας, δείχνοντας μεγάλη ανοχή, αποφεύγει να επιβάλει την προβλεπόμενη από τον νόμο θανατική ποινή, αλλά τους φυλακίζει, κάτι που λαμβάνεται ως αδυναμία από τους συνδέσμους, που πλέον, ενωμένοι, απαιτούν την πλήρη απαλλαγή από τις κατηγορίες, κάτι που είναι αδύνατο να δεχθεί ο Ιουστινιανός.

Ετσι, φτάνουμε στον Ιανουάριο του 532, όπου Πράσινοι και Βένετοι αιφνιδιάζουν τον αυτοκράτορα αποδοκιμάζοντάς τον στον ιππόδρομο, κάτι πρωτοφανές για την εποχή. Ο Ιουστινιανός αρχικά αδυνατεί να δει ότι η διαμαρτυρία αποτελεί την αφορμή και όχι την ουσία, που είναι οι κοινωνικές ανισότητες της Κωνσταντινούπολης. Οπως μας ενημερώνει ο συγγραφέας και μελετητής του Βυζαντίου Τηλέμαχος Λούγγης, «ο κόσμος που έρχεται για ποικίλους λόγους στην Κωνσταντινούπολη δεν έχει συνήθως χρήματα για να στεγαστεί», λέει ο πανηγυριστής των κτισμάτων του Ιουστινιανού, Προκόπιος, ενώ, αντίθετα, οι πλούσιοι χτίζουν αληθινά ανάκτορα, όχι από ανάγκη, «άλλες ύβριν και τρυφήν όρον ουκ έχουσαν». Οι Βένετοι και οι Πράσινοι έχουν γίνει άτυποι φορείς συγκέντρωσης αυτής της κοινωνικής πίεσης, δεχόμενοι στις τάξεις τους δυσαρεστημένους και αδικημένους.

Ετσι, η άρνηση του Ιουστινιανού για χάρη εξοργίζει Βένετους και Πράσινους, που εξεγείρονται πλέον κατά πάντων. Πυρπολούν περιοχές της Βασιλεύουσας, κτίρια όπως το Μέγαρο της Συγκλήτου, επαύλεις ευγενών, ακόμα και την ίδια την παλαιά Αγία Σοφία, ενώ εισβάλλουν στις φυλακές φωνάζοντας το σύνθημα που ακούγεται στις αρματοδρομίες: «Νίκα». Παράλληλα, απαιτούν την απομάκρυνση του έπαρχου Ιωάννη του Καππαδόκη, που είναι υπεύθυνος για τη φορολογία, και του Τριβωνιανού, που έχει την ευθύνη αναθεώρησης του Ποινικού Κώδικα. Ο Ιουστινιανός, «σερνόμενος» από τα γεγονότα, αποδέχεται τις απαιτήσεις, αλλά πλέον οι στασιαστές, συνειδητοποιώντας τη δύναμή τους, προχωρούν παρακάτω, ονομάζοντας νέο αυτοκράτορα τον Υπάτιο, ανιψιό του αυτοκράτορα Αναστασίου του Α’. Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα και ο στρατηγός Βελισάριος είναι αυτοί που συγκρατούν τον Ιουστινιανό από το να εγκαταλείψει κρυφά την Κωνσταντινούπολη, με την πρώτη να του λέει χαρακτηριστικά: «Καλόν εντάφιον η βασιλεία».

Η εξέγερση πνίγεται στο αίμα

Ο στρατηγός Βελισάριος αναλαμβάνει τη διοίκηση της αυτοκρατορικής αντεπίθεσης και, συνεργαζόμενος με τον στρατηγό Μούνδο, εισβάλλουν με μόλις 400 οπλισμένους στρατιώτες έναντι δεκάδων χιλιάδων που έχουν μαζευτεί στον Ιππόδρομο να ορκίσουν τον νέο αυτοκράτορα. Παρότι η αναλογία είναι συντριπτική υπέρ του πλήθους, το μόνο που ζητούν οι άοπλοι και ανοργάνωτοι συγκεντρωμένοι είναι απλώς να διαφύγουν της σφαγής. Πάνω από 30.000 από αυτούς δεν τα καταφέρνουν, με την εξέγερση να πνίγεται στο αίμα. Ο Υπάτιος και ένας αριθμός αριστοκρατών και συγκλητικών εκτελούνται και οι περιουσίες τους δημεύονται.

Για τον Ιουστινιανό δεν μπορεί να υπάρξει πιο ταιριαστός χώρος για τη συντριβή των στασιαστών από το ίδιο τους το άντρο, τον Ιππόδρομο, έναν χώρο όπου συγκεντρώνεται η αφρόκρεμα της πόλης για να θαυμάσει τις αρματοδρομίες. Αν αποτύγχανε να καταστείλει την εξέγερση, τότε οι τολμηρές μεταρρυθμίσεις του δεν θα εφαρμόζονταν ποτέ, και θα επικρατούσαν παρωχημένες πολιτικές. «Μια εξουσία την οποία εγκαταλείπουν όλοι συνήθως καταρρέει, καθώς η δύναμή της λιγοστεύει μέρα με τη μέρα», σχολιάζει ο Ωριγένης, μέλος και ο ίδιος της παλιάς αριστοκρατίας που έφθινε. Με την κατάργηση της δουλείας η τάξη αυτή χάνει το μεγαλύτερο μέρος της δύναμής της, και οι προσκείμενοι σε αυτήν επιζητούν να αποτρέψουν τις μεταρρυθμιστές κινήσεις.

Οι Τριβωνιανός και Καππαδόκης επανέρχονται στις θέσεις τους, ενώ εκτελείται το νομοθετικό έργο που συνοψίζεται στον Ιουστινιάνειο Κώδικα, που αποτελεί, συνολικά, ένα γιγάντιο βήμα προς τη δημιουργία ενός κράτους δικαίου. Επίσης, ο παντοδύναμος πλέον αυτοκράτορας ξεκινά την ανοικοδόμηση της Πόλης εφαρμόζοντας ένα φιλόδοξο σχέδιο που συμπεριλαμβάνει υδραγωγεία, γέφυρες, οχυρωματικά έργα και, φυσικά, την ανέγερση της Αγίας Σοφίας, σε σχέδια των Ανθέμιου και Ισίδωρου.

Από την έντυπη έκδοση