Η ιατρική ευθανασία είναι νόμιμη στο Βέλγιο και η αθλήτρια είχε ανακοινώσει την πρόθεσή της να καταφύγει σε αυτή, μετά τους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο ντε Τζανέιρο το 2016, εφόσον η πορεία της εκφυλιστικής της πάθησης επιδείνωνε τους πόνους της.

Η Βερβόορτ έπασχε από μια εκφυλιστική ασθένεια των μυών που προκαλούσε αδιάκοπους πόνους και παράλυση στα πόδια της. Μην μπορώντας ούτε και να κοιμηθεί πολλά βράδια από τον πόνο, η ζωή της σταδιακά έγινε βασανιστήριο.

Η αθλήτρια είχε ετοιμάσει τα χαρτιά της για την ευθανασία ήδη από το 2008. Στο Ρίο ντε Τζανέιρο, το 2016, η 37χρονη τότε γυναίκα είχε δηλώσει ότι η δυνατότητα της νόμιμη υποβοηθούμενη αυτοκτονία της είχε δώσει το κουράγιο να συνεχίσει να ζει για τόσα πολλά χρόνια, επιμένοντας ότι η εν λόγω πρακτική δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χαρακτηρίζεται ως «φόνος».

Η υπόθεση του Αλέξανδρου Βέλιου

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 4ης Σεπτεμβρίου του 2016 ο δημοσιογράφος Αλέξανδρος Βέλιος χτυπημένος από τον καρκίνο αλλά και αγέρωχος μπροστά στον θάνατο αποφάσισε  ο ίδιος να δώσει τέλος στο μαρτύριο του.

Με υποβοηθούμενη ευθανασία ή απλά με αυτοκτονία (σ.σ. κανείς δεν θα μάθει) έφυγε από την ζωή με ένα μεγάλο παράπονο: γιατί του αρνήθηκαν να αποχωρήσει όπως ο ίδιος θα ήθελε: Με ειρηνικό και γαλήνιο τρόπο μέσα σε ένα νοσοκομείο.

Με μία ιατρική συνταγή που δεν θα του γιάτρευε την αρρώστια του αλλά θα του έδινε το λυτρωτικό τέλος που επιζητούσε. Το EleftherosTypos.gr ανοίγει τον φάκελο «Ιατρική Ευθανασία»!

Η μάχη για την λύτρωση

Ο πρόλογος του άρθρου θα είναι η συγκλονιστική περιγραφή από τον δημοσιογράφο Δημήτρη Αλικάκο των τελευταίων ημερών του Αλέξανδρου Βέλιου που οδήγησαν στο τέλος του δημοσιογράφου μετά από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο.

Στο  κείμενο που δημοσίευσε στο protagon.gr περιγράφονται τα τελευταία 24ωρα του Αλέξανδρου Βέλιου και η αγωνιώδης προσπάθεια ενός ανθρώπου να φύγει από την ζωή όπως ήθελε. Ουσιαστικά είναι τα τελευταία του λόγια και σε αυτά βρίσκει κανείς την αγωνία όλων όσων έχουν βρεθεί στην ίδια θέση.

Μεταξύ άλλων ο Δημήτρης Αλικάκος έγραψε στο protagon.gr 

Το απόγευμα της 29ης Αυγούστου μου τηλεφώνησε για να μου πει πότε είναι η κηδεία του. «Την Τετάρτη είναι η κηδεία μου». «Έχεις καταλάβει τι μου λες;» του είπα σοκαρισμένος. Έβαλε τα γέλια. Ναι ρε φίλε, τα γέλια. Στις 31 μού ζήτησε να το γράψω σε μια κάμερα. «Γράψτο γιατί κανείς δεν θα σε πιστέψει. Άσε που θέλω και κόσμο στην κηδεία μου και έχει άλλη βαρύτητα να τους καλέσω εγώ». Πάλι γέλια.

Η κηδεία έγινε την Τρίτη (έτσι «έπρεπε» να γίνει). Επεσε μια μέρα έξω…

Μετά την πρώτη του τηλεοπτική εμφάνιση, στην οποία ανακοίνωσε πως έχει καρκίνο και θα προβεί σε ευθανασία, ανακάλυψα πραγματικά τον άνθρωπο και το ανάστημά του. Λόγος στιβαρός, τετράγωνος, μετρημένος, χωρίς μελό, με γνώση και απόφαση. Πήρα αμέσως το βιβλίο του και –όπως παραδέχθηκε- ήμουν ο πρώτος που το διάβασε. Ο Βέλιος αποφάσισε να γράψει ιστορία. Αυτό του είπα, μεταξύ άλλων, ως κριτική. Αλλά κάτι δεν μου κόλλαγε…

Το σχέδιο του Βέλιου ήταν απλό: αφού θα πεθάνω που θα πεθάνω, ας κάνω τον θάνατό μου σημαία στο δικαίωμα ενός αξιοπρεπούς τέλους. Εγώ θα πω το πότε θα πεθάνω, όχι ο καρκίνος.

Στην αρχή το σχέδιο του Βέλιου είχε Ελβετία, ένα ειδικό κέντρο που πας και πεθαίνεις («υποβοηθούμενη ευθανασία»). Λόγοι οικονομικοί, αλλά και άλλοι που δεν έχει νόημα να αναφερθούν, η Ελβετία βγήκε από το σχέδιο.

Και τώρα τι θα κάνεις; «Είμαι τυχερός, με βρήκε ένας γιατρός. Αυτός προσφέρθηκε να κάνει τη “δουλειά”».

Τον Ιούλιο, αλλά και περίπου μέχρι τα μέσα Αυγούστου, ο Αλέξανδρος αισθανόταν καλά. Ο όγκος μεγάλωνε, όπως μου έλεγε, αλλά δεν είχε επηρεάσει σημαντικά τις δυνάμεις του. Και κυρίως δεν πονούσε. Λες να γίνει το θαύμα, αναρωτιόμουν (και ευχόμουν). «Δεν θα γίνει κανένα θαύμα Δημήτρη. Θα πεθάνω τον Σεπτέμβριο». Αυτή η κουβέντα λέχθηκε αρχές Αυγούστου. Λίγες μέρες αργότερα περιέγραψε την κατάστασή του ως εξής: «πέφτω, αλλά πρέπει να κρατήσω. Στις 30 του μηνός γιορτάζω, θέλω να αποχαιρετήσω τους φίλους μου. Στις 31 θα μπω νοσοκομείο, και στις 4 Σεπτεμβρίου θα κλείσω το μάτι στο γιατρό. Όρμα!».

«Βρε ποιον γιατρό και ποιο νοσοκομείο; Είναι αδύνατον να γίνει εκεί» αντέδρασα. «Σσσσ… μη μιλάς, μη φωνάζεις, πρέπει να τους προστατέψουμε. Κι εγώ πρέπει να λυτρωθώ από το μαρτύριο»…

To xρονικό του τέλους

Στις 30 Αυγούστου το κινητό του «άναψε» για τα «χρόνια πολλά». «Με ρωτούσαν οι φίλοι τι να μου ευχηθούν, κι εγώ τους απαντούσα “καλά στέφανα”».

Στις 31 Αυγούστου μπήκε στο νοσοκομείο, όπως το είχε (είχαν) σχεδιάσει. Δωμάτιο 308. Μια νοσοκόμα προσπάθησε να τον βοηθήσει να ξαπλώσει στο κρεβάτι. «Δεν είμαι ανήμπορος καλή μου κοπέλα, ετοιμοθάνατος είμαι». Μόλις τελείωσαν τα πέρα δώθε του προσωπικού μείναμε για λίγο μόνοι. «Θέλω κόσμο στην κηδεία μου την Τετάρτη».

Αργά το βράδυ με πήρε στο τηλέφωνο. Ξαφνιάστηκα. «Συμβαίνει κάτι;». «Ο γιατρός δείχνει φοβισμένος. Θα σου πω οριστικά αύριο».

Την επόμενη μέρα, πρώτη του μήνα, η (πρώτη) εμπλοκή επιβεβαιώθηκε επίσημα. Ο γιατρός «το ξανασκέφτηκε» και ανακοίνωσε στον Αλέξανδρο ότι στο νοσοκομείο δεν μπορεί να γίνει αυτό που θέλει… (Λογικό, αλλά τότε γιατί του είπε να πάει εκεί;)

Το μεσημέρι με πήρε τηλέφωνο. «Θα πάρω εξιτήριο το Σάββατο και την Κυριακή τελειώνουν όλα». «Πώς; Με ποιον τρόπο;». Μου περιέγραψε τα πάντα.

Στις 2 του μηνός, είχε πολλές επισκέψεις στο δωμάτιό του. Τρεις γνωστοί του δημοσιογράφοι είχαν ραντεβού μαζί του στις 12 το μεσημέρι. «Ελα πιο νωρίς εσύ». Τον είδα για δέκα λεπτά λίγο μετά τις 11. Μπαίνοντας στο δωμάτιο, έβγαινε ο γιατρός. Δεν με είδε. «Α καλώς τον! Για σένα μιλούσαμε». «Για μένα;». Μπήκε στην τουαλέτα για να πλυθεί. Από εκεί τον άκουσα να μου λέει: «Τελικά εσύ θα το κάνεις». Γέλασα. «Και γιατί να μην το κάνω, αλλά ποιο;». «Την ένεση». Σιωπή. «Ξέρεις να κάνεις ένεση;».

Σιωπή. Βγήκε από το λουτρό και με αργές κινήσεις κάθισε σε μια αναπαυτική πολυθρόνα. Εκεί ξεκίνησε ο μονόλογος: «Αύριο παίρνω εξιτήριο. Την Κυριακή θα έρθει ο γιατρός να μου φέρει τη σύριγγα. Θα έρθεις κι εσύ. Δεν χρειάζεται να μου κάνεις ένεση, πλάκα έκανα, θα σου δείξει απλώς πώς να την κουμπώσεις στην “πεταλούδα” που έχω στο στήθος μου. Μετά θα πατήσεις την ένεση. Και φύγε αμέσως. Δικός μου άνθρωπος θα ειδοποιήσει το γιατρό να έρθει για να πιστοποιήσει το θάνατο, και βέβαια το γραφείο τελετών».

Δεν μπορεί, δεν το ζω αυτό, σκέφτηκα. Κατάλαβα αμέσως ότι βρίσκεται σε τεράστιο αδιέξοδο. Άλλαξα κουβέντα. Τον ρώτησα πως αισθάνεται και αν πονάει. Μου είπε πως δεν πονούσε και πως ο χώρος του νοσοκομείου έκανε καλό στην ψυχολογία του. «Καλώς, θα τα πούμε το απόγευμα».

Στις 8.01 με πήρε τηλέφωνο. «Συμφωνήσαμε με τα παιδιά (τους τρεις δημοσιογράφους) να κάνω μια δήλωση για την ευθανασία, αλλά σε ένα άλλο επίπεδο. Πώς βλέπεις την ιδέα;». «Πολύ καλή!». «Δεν φέρνεις εκείνη την καμερούλα να τα πω εκεί την Κυριακή;». «Και βέβαια, αλλά γιατί την Κυριακή; Καλύτερα Σάββατο». «Εντάξει Σάββατο, αλλά αργά, κατά τις εννιάμισι, γιατί θα βγω από το νοσοκομείο και μετά θα έχω κάποιες συναντήσεις». «Έγινε, εννιάμισι».

Αργά το απόγευμα του Σαββάτου πήρε εξιτήριο. Πριν, τον επισκέφτηκαν κάμποσοι φίλοι και τον αποχαιρέτησαν. Πολλοί από αυτούς κλαίγοντας. «Δεν μπορώ να το καταλάβω αυτό». Στις 9.30 χτύπησα το κουδούνι. Μου άνοιξε ένα γλυκύτατο πλάσμα. Η εξάχρονη κορούλα του. Εκείνος καθόταν στο γραφείο του. «Έλα να σου δείξω τι θέλω να πω». Μου διάβασε λίγες γραμμές από ένα χειρόγραφο κείμενο. «Δεν έχει νόημα Αλέξανδρε, τα έχεις πει όλα, επαναλαμβάνεσαι». «Συμφωνώ, απλώς ήθελα να μου το επιβεβαιώσεις». Σηκώθηκε, με μεγαλύτερη δυσκολία από κάθε άλλη φορά, και κάθισε απέναντί μου. «Είσαι ένας από τους λίγους ανθρώπους που σε λίγο θα γνωρίζουν τα πάντα. Το τελικό πια σχέδιο. Είναι δικαίωμά σου να παραδεχθείς ότι γνώριζες ή όχι. Αύριο θα πεθάνω. Όχι ακριβώς όπως θα ήθελα, δηλαδή με ευθανασία, αλλά με ΜΗ υποβοηθούμενη ευθανασία. Δηλαδή –για να μην μασάω τα λόγια μου- θα αυτοκτονήσω. Θες να σου διαβάσω την στερνή ανακοίνωσή μου; Άνοιξε την καμερούλα σου».

Τα παραπάνω λόγια συνιστούν ένα σπαρακτικό αντίο και μια σκληρή καταγγελία. Δεν έδωσε την ευκαιρία στους δικούς του ανθρώπους να του κλείσουν τα μάτια για να τους προστατέψει. Δεν τους έδωσε την ευκαιρία γιατί «ο μουχλιασμένος συντηρητισμός –έως σκοταδισμός- θεσμών και αντιλήψεων με αναγκάζει να διαπράξω μόνος την “ευθανασία” μου. Μόνο που αυτό δεν είναι ευθανασία, είναι αυτοκτονία». Αυτό ακριβώς μου είπε. «Μα τότε μιλάμε για ανθρώπινη τραγωδία, όχι για “καλό θάνατο”», αντέτεινα. «Έτσι ακριβώς είναι. Νιώθω απογοήτευση και απόγνωση, αλλά δεν έχω άλλη λύση τούτη την ώρα»…

Λίγο μετά τις 12 τα μεσάνυχτα τον αποχαιρέτησα. Προσπάθησα να μην δακρύσω. Τα κατάφερα. Μπροστά από την ανοιχτή πόρτα του ασανσέρ πλησίασε κοντά μου και χαμηλόφωνα μου είπε:«στην κηδεία μου, θέλω να κοιτάξεις στα μάτια τον […] και να του πεις από μένα: “φάνηκες λιοντάρι στην αρχή, και αποδείχθηκες κότα στο τέλος. Ντροπή σου”».

Το τέλος       

Εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα. Φυσιολογικά, από αρρώστιες, δυστυχήματα, βία. Ξέρεις πόσο δύσκολο είναι να πεθάνεις με ραντεβού; Ο πόθος για ζωή κατακλύζει την ύπαρξη ακόμα και στις δύσκολες στιγμές μιας ανίατης ασθένειας. «Κάτι φίλοι μού είπαν για ένα μοναστήρι και κάποια εικόνα σε αυτό που έβγαζε θαυματουργά δάκρυα που είχαν γιάνει αρρώστους με ανίατες ασθένειες. Μου είπαν να με πάνε. Είπα “δεν θέλω γιατί δεν πιστεύω”. “Κι αν γίνει το θαύμα και με σένα τι έχεις να χάσεις;” μου είπαν. Απάντησα αυθόρμητα: “και αν υπάρξει θαύμα τι θα λέω; Πώς θα το δικαιολογήσω με τα πιστεύω μιας ολόκληρης ζωής;”». Γέλια. «Βρε αυτό είναι ωραίο. Κάτσε να το γράψουμε. Ξαναπέστο».

Ναι, ο Βέλιος εξοικειώθηκε πλήρως με την ιδέα του θανάτου τις τελευταίες μέρες. Δεν υπήρχαν υποσημειώσεις, δεν τον φοβόταν. Η συγκίνηση να τον βλέπεις να μιλάει ατάραχος για το θάνατό του ήταν μεγάλη. Δεν επικοινωνούσε τον θάνατό του με τη δεινότητα του δημοσιογράφου, όπως στην τηλεόραση, στην αρχή. Είχε πια περάσει «απέναντι». Είχε καταφέρει το (σχεδόν) αδύνατο: να πεθάνει πριν πεθάνει.

Το μεσημέρι της Κυριακής, 4 Σεπτεμβρίου, έκατσε για τελευταία φορά στο οικογενειακό τραπέζι. Το απόγευμα απομακρύνθηκε από το σπίτι η κορούλα του.

Αργά το απόγευμα υπήρξε και άλλη εμπλοκή. Η συνταγή (δηλαδή το φάρμακο-φαρμάκι και η δοσολογία του) της «μη υποβοηθούμενης ευθανασίας» που του έδωσε (ποιος;), κάθε άλλο παρά αξιόπιστη ήταν. Τα λόγια του ήταν ακριβώς τα εξής: «Ρώτησα τρεις γιατρούς και μου είπαν ότι κινδυνεύω να βασανιστώ και στο τέλος να καταλήξω στην εντατική, αντί στο νεκροθάλαμο. Είμαι σε απόλυτο αδιέξοδο». «Μην προχωρήσεις, κάτι μπορεί να πάει στραβά, ξανασκέψου το. Φεύγουμε μαζί για Ελβετία την Τρίτη», του είπα στο τηλέφωνο.

Στη συνέχεια πήρα κι εγώ έναν φίλο γιατρό και, χωρίς να του πω ονόματα και λεπτομέρειες, μου είπε ακριβώς το ίδιο: «Καμία εγγύηση για τέλος ανώδυνο και ειρηνικό». Κόντευα να τρελαθώ. Ωστόσο, αφού είχε πειστεί για το ανασφαλές της «συνταγής» πίστεψα ότι θα το αναβάλει. Ο Βέλιος ήταν «τετράγωνος», ήμουν βέβαιος ότι δεν θα έπαιζε στα ζάρια τον εφιάλτη. Λάθεψα.

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η «διαδικασία» πρέπει να ξεκίνησε λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Μόνος.Ούτε σύριγγα υπήρξε του γιατρού, ούτε γιατρός, ούτε βοηθός. Από το πρωί της Κυριακής, τα τηλέφωνα που πίστευε ότι θα ήταν ανοιχτά, ήταν όλα απενεργοποιημένα. Κρατήστε το αυτό. Αλλιώς τα σχεδίασε και αλλιώς του ήρθαν. Το σχέδιο του φόβου, της ανευθυνότητας και της ανηθικότητας κάποιων ανθρώπων ήταν πιο ισχυρό από το δικό του.

Κανείς δεν θα μάθει πόσο ακριβώς κράτησε, πώς ένιωσε, τι συναισθήματα βίωσε εκείνα τα δραματικά τελευταία λεπτά. Μόνο εκ των υστέρων η ευχή και η πίστη να μην βασανίστηκε. Μόνο αυτό απαλύνει τον πόνο των δικών του ανθρώπων. Αυτό και η ελπίδα κάποιοι Άνθρωποι (ή έστω ένας) να αποφάσισαν την τελευταία στιγμή να παίξουν με τη φωτιά, προσφέροντάς του ασφαλή τρόπο και καλό-γαλήνιο θάνατο. Ελπίδα και ευχή ότι έγινε τελικά υποβοηθούμενη ευθανασία με όλη τη σημασία της λέξης –όσο γίνεται σε συνθήκες παρανομίας. Ποτέ, ίσως, δεν θα μάθουμε.

Μάθαμε όμως όλοι ότι ο Αλέξανδρος Βέλιος έφτυσε στο πρόσωπο ένα σύστημα απάνθρωπο και υποκριτικό. Ήταν ο πρώτος που διεκδίκησε το δικαίωμα του αξιοπρεπούς τέλους. Ο πρώτος που ύψωσε ανάστημα στις αγκυλώσεις και στο σκοτάδι. Ο πρώτος που έγραψε ιστορία σε ένα θέμα που –αργά ή γρήγορα- θα πάρει το δρόμο του. Ο Βέλιος δείχνει το δρόμο…

Τι είναι όμως η ιατρική ευθανασία

Ευθανασία ορίζεται κυρίως η προσφυγή σε διαδικασίες που επιτρέπουν να προκληθεί ανώδυνος θάνατος σε μία ανθρώπινη ύπαρξη που το επιθυμεί ή υποτίθεται ότι το επιθυμεί. Για πρώτη φορά ο συγκεκριμένος όρος  χρησιμοποιήθηκε στο πλαίσιο της ιατρικής από το Francis Bacon το 17ο αιώνα.

Γίνεται αναφορά σε έναν εύκολο, ανώδυνο, ευτυχή θάνατο, όπου ήταν ευθύνη του γιατρού να απαλύνει τους «φυσικούς πόνους» του σώματος. Ο Bacon αναφέρεται σε μια «εξωτερική ευθανασία» σε αντιδιαστολή προς την «πνευματική» ευθανασία, η οποία απαιτεί την προετοιμασία της ψυχής.

Για να καταλάβετε πόσο σύνθετο πράγμα είναι η ευθανασία θα πρέπει να ξέρετε ότι διακρίνεται ανάλογα με το πως ο άνθρωπος που θα την επιλέξει δίνει την συγκατάθεσή του. Ετσι υπάρχει η εκούσια, η ακούσια και η μη εθελοντική. Υπάρχει ακόμη η μη εθελοντική ενεργός, η παθητική, η έμμεση και η ιατροϋποβοηθούμενη αυτοκτονία.

Ας αναλύσουμε κάθε μία

Εκούσια ενεργός: Είναι η σκόπιμη χορήγηση από το γιατρό φαρμακευτικών ουσιών ή η εφαρμογή άλλων ιατρικών πράξεων που οδηγούν στο θάνατο του ασθενούς. Για την πράξη αυτή απαιτείται ρητή απαίτηση και πλήρης θετική συγκατάθεση του ασθενούς.

Ακούσια ενεργός: Είναι η σκόπιμη χορήγηση από το γιατρό φαρμάκων ή η εφαρμογή άλλων ιατρικών πράξεων που οδηγούν στο θάνατο του ασθενούς. Ο ασθενής είναι διανοητικά ικανός, αλλά δεν υπάρχει εκ μέρους του ρητή απαίτηση και πλήρης συγκατάθεση. Ο ασθενής δε ρωτήθηκε αν θέλει να τερματίσει τη ζωή του.

Μη εθελοντική ενεργός: Στο πρώτο σκέλος είναι παρόμοια με τις δύο προηγούμενες. Όμως, ο ασθενής παρουσιάζει διανοητική έκπτωση (διανοητική αναπηρία) και κατά συνέπεια αδυνατεί ρητά να απαιτήσει το θάνατό του. Παράδειγμα είναι ο κωματώδης ασθενής.

Παθητική: Ορίζεται ως η διακοπή ή η απόσυρση μιας υποστηρικτικής για τη ζωή του ασθενούς θεραπευτικής αγωγής (π.χ. αναπνευστήρας) με αποτέλεσμα το θάνατό του.

Έμμεση: Ορίζεται ως η χορήγηση ναρκωτικών ή άλλων φαρμακευτικών ουσιών για την ανακούφιση της συμπτωματολογίας του ασθενούς (π.χ. πόνου), που έχει όμως ως έμμεσο επακόλουθο τη βαθμιαία πρόκληση σοβαρού βαθμού καταστολής του αναπνευστικού του συστήματος και τελικά το θάνατό του.

Ιατροϋποβοηθούμενη αυτοκτονία: Ο γιατρός, προβαίνοντας σε φαρμακευτικές ή άλλες παρεμβάσεις στον ασθενή, γνωρίζει συνειδητά ότι αυτός θα τις χρησιμοποιήσει για να τερματίσει τη ζωή του.

Η ευθανασία στο πέρασμα των αιώνων

Η ευθανασία φαίνεται ότι απασχολεί τον άνθρωπο από τα πρώτα του βήματα στην Γη. Ο Ιπποκράτης δεν ήθελε να ακούει γι αυτήν σε αντίθεση με τον Σενέκα τον Πρεσβύτερο. Αισχύλος, Σοφοκλής, Ιπποκράτης, Πλάτων, Στωικοί, Σαίξπηρ και άλλοι επίσης αναγνωρίζουν το δικαίωμα της αυτονομίας του ανθρώπου απέναντι στο θάνατο.

Το 1935 ιδρύθηκε στη Βρετανία η Εταιρεία Νομιμοποίησης της Εθελοντικής Ευθανασίας (σήμερα αποκαλείται Αξιοπρέπεια στο Θάνατο). Το 1936 δόθηκε στο θνήσκοντα βασιλέα της Αγγλίας, Γεώργιο Ε΄, μια θανατηφόρος δόση μορφίνης και κοκαΐνης με σκοπό την επίσπευση του θανάτου του. Ο βασιλεύς έπασχε από καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια και η απόφαση για τερματισμό της ζωής ελήφθη από το γιατρό του, λόρδο Dawson.

Η ευθανασία με μία διαφορετική μορφή και αιμοβόρα κίνητρα  αναβίωσε στη Γερμανία το 1920, με την έκδοση του συγγράμματος των Hoch και Βinding, καθηγητών της ψυχιατρικής και νομικής αντίστοιχα, με τίτλο «Άδεια για καταστροφή της ανώφελης ζωής». Σύμφωνα με τους συγγραφείς αυτούς, ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων διανοητικά αναπήρων, με ανίατες ασθένειες ή παραμορφωμένα παιδιά, βιώνουν μια ανώφελη και ανάξια ζωή.

Σας θυμίζουν κάτι τα παραπάνω; Αν όχι αυτή η θεωρία των Hoch και Binding έγινε αναπόσπαστο τμήμα της προπαγάνδας των Ναζί για την κάθαρση της Άριας Φυλής και ενθάρρυνε γιατρούς να υιοθετήσουν τη θανάτωση ασθενών με κίνητρο τη φιλευσπλαχνία. Με την τακτική αυτή εκτελέστηκαν συνολικά 8.000 παιδιά και 300.000 ενήλικοι. Μάλιστα πολλοί είναι αυτοί που λένε ότι η παραπάνω θηριωδία των ναζί ήταν η αιτία για να εγκλωβιστεί ο περισσότερος κόσμος στην απόρριψη της ευθανασίας.

Τι ισχύει στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα για την ακούσια ευθανασία ισχύει το Άρθρο 300 του Ποινικού Κώδικα περί ανθρωποκτονίας με συναίνεση: «Όποιος αποφάσισε και εκτέλεσε ανθρωποκτονία ύστερα από σπουδαία και επίμονη απαίτηση του θύματος και από οίκτο για αυτόν που έπασχε από ανίατη ασθένεια, τιμωρείται με φυλάκιση».

Με τη διατύπωση αυτή αναγνωρίζεται κατά κάποιον τρόπο η ύπαρξη ελαφρυντικού, το οποίο μπορεί να ληφθεί υπόψη στην επιμέτρηση της ποινής.

Το διάλογο γύρω από το αμφιλεγόμενο θέμα «ευθανασία» αναμόχλευσε ο Αλέξανδρος Βέλιος. Μάλιστα αρχικά υπήρξε η διάθεση να συζητηθεί το θέμα στις αλλαγές που θα γίνονταν στον νέο ποινικό κώδικά. Το είχε εξαγγείλει ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής μετά από ερώτηση που του είχε κάνει ο τότε βουλευτής του Ποταμιού ΦΓώργος Αμυράς αλλά τελικά κάτι τέτοιο δεν συνέβη.

Τι ισχύει στον υπόλοιπο κόσμο

Στις περισσότερες χώρες ο όρος ευθανασία περιορίζεται στην ενεργό ευθανασία. Η υποβοηθούμενη αυτοκτονία δεν υπάγεται στην ευθανασία. Στη Πολιτεία του Όρεγκον των ΗΠΑ θεωρείται νόμιμη και, παρά το όνομά της, δεν συγκαταλέγεται νομικά στις αυτοκτονίες. Η ενεργός ευθανασία με τη διακοπή θεραπείας που συντηρούν τη ζωή, θεωρείται καθολικά στις ΗΠΑ νόμιμη. Η χορήγηση αναλγητικών προς ανακούφιση του πόνου, ακόμα και αν επιταχύνει το θάνατο, έχει κριθεί νόμιμη από αρκετά δικαστήρια.

Μερικές χώρες έχουν νομιμοποιήσει την εκούσια ευθανασία, αλλά αυτή γενικά θεωρείται εγκληματική ανθρωποκτονία. Στην Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο, όπου έχει νομιμοποιηθεί η ευθανασία, ακόμα θεωρείται ανθρωποκτονία, αλλά δεν διώκεται αν ο γιατρός πληροί ορισμένες νομικές εξαιρέσεις.

Στη βελγική γερουσία έχει υποβληθεί νομοσχέδιο που επεκτείνει τη νομιμοποίηση της ευθανασίας σε περιπτώσεις παιδιών που βρίσκονται στο τελικό στάδιο ανίατης νόσου και υποφέρουν από αφόρητο πόνο που δεν είναι δυνατόν να καταπραϋνθεί. Τα παιδιά αυτά πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίσουν για τη ζωή τους.

Στην Ολλανδία  η ευθανασία έχει νομιμοποιηθεί υπό ορισμένες συνθήκες. Ο γιατρός προβαίνει στην ευθανασία μόνο όταν υπάρχει αξίωση του ασθενούς για θάνατο, οπότε τη διενεργεί ως μια επιπρόσθετη θεραπεία. Ο «φιλεύσπλαχνος» γιατρός δε χάνει την ηθική του υποχρέωση για φροντίδα του ασθενούς, ακόμα κι όταν επιτρέπεται η ευθανασία.

Κατά τη διενέργεια αυτών των θεραπευτικών προσεγγίσεων, για να αποφευχθούν ανεπιθύμητα ιατρικά συμβάματα ή λάθη γιατρών, απαραίτητη είναι η τήρηση των ακόλουθων εγγυήσεων νομιμοποίησης της ευθανασίας:

I. Ο ασθενής που πάσχει από σοβαρή ασθένεια, πρέπει να απαιτεί το θάνατό του επανειλημμένα και πιθανώς εγγράφως.

II. Ο ασθενής να μην πάσχει από κατάθλιψη ή άλλες ψυχολογικές διαταραχές.

III. Η ευθανασία να διενεργείται από εξειδικευμένο προσωπικό που δεν πρέπει να αμείβεται για την παρέμβασή του αυτή.

IV. Το περιστατικό ευθανασίας να καταγράφεται στο ιστορικό αρχείο λεπτομερώς.

V. Τα περιστατικά ευθανασίας να αναφέρονται σε επίσημο ιατρικό φορέα ώστε να εντοπίζονται πιθανές καταχρήσεις.

To 293 άρθρο του Ολλανδικού Κώδικα καθορίζει τους ακόλουθους 3 όρους που επιτρέπουν την ευθανασία:

I. Ο ασθενής να λαμβάνει ο ίδιος την πρωτοβουλία απαιτώντας την ευθανασία κατ? επανάληψη, συνειδητά και ελεύθερα.

II. Ο ασθενής να υποφέρει, η δε μόνη ενδεδειγμένη λύση και ανακούφιση να είναι ο θάνατος,

III. Ο γιατρός που θα προβεί στην ευθανασία να ζητήσει και τη γνώμη δεύτερου γιατρού και από κοινού να συμφωνήσουν ότι η ευθανασία είναι η κατάλληλη αγωγή στη συγκεκριμένη περίπτωση. Επιπλέον, για το θάνατο απαιτείται ενημέρωση των αρχών.

ν μέσω μίας πολιτικής απραξίας και ελλείψει κυβερνήσεως, οι πολίτες αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για τα κοινωνικά προβλήματά τους, καταθέτοντας σήμερα στο Ισπανικό Κοινοβούλιο ένα εκατομμύριο υπογραφές υπέρ της ευθανασίας.

Η «μάχη« στην Ισπανία

Το περασμένο Ιούλιο ισπανικό δικαστήριο της χώρας διέταξε νοσοκομείο να προχωρήσει σε ανάνηψη μίας ασθενούς, που η περίπτωσή της έγινε σύμβολο στην αντιπαράθεση για το δικαίωμα στην ευθανασία.

Ο γιατρός Μάρκος Ουρμάν συγκέντρωσε 600.000 υπογραφές μέσω της πλατφόρμας Change.org, προκειμένου η εισαγγελία να μη διώξει ποινικά τον Άνχελ Ερνάνδεθ, τον άνθρωπο που βοήθησε τη σύζυγό του Μαρία Χοσέ Καράσκο, η οποία έπασχε από πολλαπλή σκλήρυνση να φύγει αξιοπρεπώς από τη ζωή, όπως του είχε ζητήσει η ίδια.

Ο Τσέμα Λορέντε είδε την σύζυγό του που έπασχε από Αλτσχάιμερ να πεθαίνει χωρίς να μπορέσει να της προσφέρει ένα λυτρωτικό τέλος. Μέσω της ίδιας πλατφόρμας, οι υπογραφές που συγκεντρώθηκαν από την πρωτοβουλία που είχε ξεκινήσει η οικογένειά του ξεπέρασαν τις 374.000, ενώ άλλες 99.000 υπογραφές καταθέτει η Μαρία Ασουνθιόν Γκόμεθ, χήρα του Λουΐς ντε Μάρκος, που δεν κατάφερε να φύγει από τη ζωή όπως ήθελε.

Τα επιχειρήματα των φίλων και των πολέμιων της ευθανασίας

Εδώ και πάρα πολλά χρόνια λοιπόν η ευθανασία αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και διαμάχης ανάμεσα σε γιατρούς, φιλοσόφους, ιστορικούς, θεολόγους και κοινωνιολόγους.

Όσοι είναι υπέρ τονίζουν:

α) Το δικαίωμα του ανθρώπου να επιλέγει το τέλος της ζωής του όταν αυτή έχει αλλοιωθεί από μία αρρώστια ή από μία κατάσταση που του στερεί την δυνατότητα να ζήσει όπως θέλει.

β) Σε ορισμένες περιπτώσεις η συνέχιση της ζωής του ατόμου προκαλεί περισσότερο πόνο απ? ό,τι ο θάνατος (βασανιστικές, ανίατες, επώδυνες παθήσεις). Στις περιπτώσεις αυτές ο τερματισμός της ανθρώπινης ζωής από το γιατρό είναι όχι μόνο ηθικά σωστός, αλλά και πράξη αλτρουισμού.

γ) Η ευθανασία δε διαφέρει κατά πολύ από τη διακοπή ή την αφαίρεση μιας υποστηρικτικής για τη ζωή του ασθενούς θεραπευτικής αγωγής.

Οσοι είναι κατά τονίζουν:

α)  Ο άνθρωπος έχει δικαίωμα να αρνηθεί τη θεραπεία, δεν έχει δικαίωμα να αναμίξει στην πράξη αυτή τους γιατρούς.

β) Η επιστήμη προχωρά, οργανώνει εξειδικευμένα κέντρα νοσηλείας, ανακαλύπτει νέες ανακουφιστικές μεθόδους και αναλγητικά.

γ). Στην ενεργό ευθανασία, ο γιατρός χορηγεί φάρμακο στον ασθενή για να τον θανατώσει, ενώ στη διακοπή ή απόσυρση της ιατρικής αγωγής, ο γιατρός απέχει, δε χορηγεί θανατηφόρο φάρμακο, αλλά αποσύρει μόνο τη φορτική, οδυνηρή και ανυπόφορη για τον άρρωστο θεραπευτική αγωγή.

δ) Η νομιμοποίηση της ευθανασίας είναι επικίνδυνη δημόσια πολιτική, που δυναμιτίζει τη σχέση ασθενούς-γιατρού και την άσκηση της ιατρικής. Ένας άλλος κίνδυνος που ελλοχεύει, είναι να εμφανίζεται η ευθανασία πιο προσοδοφόρα για το γιατρό και τους συγγενείς.

ε) Ένας άλλος κίνδυνος είναι ο εξαναγκασμός του ασθενούς να επιζητεί την ευθανασία με τη σκέψη ότι η οικογένειά του υποφέρει μαζί του.

στ) Ελοχεύει ο κίνδυνος νομιμοποίησης της ευθανασίας είναι η επέκτασή της στους διανοητικά ασθενείς, στους ασθενείς σε κωματώδη κατάσταση, σε ανάπηρα παιδιά και σε ψυχοπαθείς.