Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Columbia και μέλος του πειράματος ATLAS του CERN Michael Tuts έρχεται στην Ελλάδα να μιλήσει για το σωματίδιο Χιγκς και μοιάζει να είναι ιδανικός να εξηγήσει αφηρημένες και θεωρητικές έννοιες, σε ένα κοινό χωρίς εξοικείωση στη Φυσική.

Λίγες ώρες πριν από την αποψινή του ομιλία στο Ιδρυμα Ευγενίδου για την ανακάλυψη και τα επόμενα βήματα στον CERN, περιγράφει στον «Ε.Τ.» την ιστορία της ανακάλυψης ενός σωματιδίου από 6.000 επιστήμονες και εύχεται η Ελλάδα κάποια στιγμή να επενδύσει στην έρευνα.

Το 2012 το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στράφηκε προς το CERN, όταν ανακοινώθηκε η ανακάλυψη του μποζόνιου Χιγκς. Τα μέσα ενημέρωσης έκαναν λόγο για το «σωματίδιο του Θεού». Πόσο κοντά στην αλήθεια είναι μια τέτοια ονομασία;

Είναι λίγο ατυχές το γεγονός ότι το μποζόνιο Χιγκς είναι διάσημο ως το σωματίδιο του Θεού, γιατί προκαλεί θρησκευτικούς συσχετισμούς που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Επομένως, σ’ εμάς τους φυσικούς δεν αρέσει αυτή η ονομασία, αν και είναι «πιασάρικη». Η ονομασία αυτή προέρχεται από το βιβλίο του φυσικού, βραβευμένου με Νόμπελ, Λέον Λέντερμαν, με τίτλο «Το σωματίδιο του Θεού» που το έγραψε πριν από περίπου 20 χρόνια. Πρέπει να καταλάβετε ότι οι φυσικοί αναζητούν το σωματίδιο από την ημέρα που προβλέφθηκε, πριν από 50 χρόνια. Επομένως, όταν ο Λέντερμαν έγραψε το βιβλίο του, είχε ήδη ψάξει μάταια γι’ αυτό. Ηθελε λοιπόν να δώσει τίτλο το «Καταραμένο σωματίδιο» (σ.σ. the god damned particle). Ο εκδότης του τον απέτρεψε από αυτό επομένως προέκυψε ο τίτλος «Το σωματίδιο του Θεού» (σ.σ. the God particle).

Ενας λόγος πάντως γι’ αυτή την ονομασία είναι το γεγονός ότι το πεδίο Χιγκς εξηγεί πώς όλα τα θεμελιώδη σωματίδια αποκτούν τη μάζα τους. Κατά μία έννοια, αν δεν υπήρχε το πεδίο Χιγκς, θα ήταν σαν να μην υπήρχαμε! Γι’ αυτό και λέγεται το σωματίδιο του Θεού, γιατί είναι υπεύθυνο για την ύπαρξή μας.

Γιατί το μποζόνιο Χιγκς είναι σημαντικό και πώς επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο;

Τα σωματίδια ανάλογα με τις ιδιότητές τους έχουν διαφορετική μάζα. Σκεφτείτε τη μάζα ως βάρος, το οποίο κυμαίνεται από 0 έως το άπειρο. Η ερώτηση-κλειδί σε αυτό είναι πώς απέκτησαν το βάρος τους. Η ιδέα-κλειδί είναι ότι το Σύμπαν είναι γεμάτο από κάτι που λέγεται «το πεδίο Χίγκς» και πως αυτός ο μηχανισμός εξηγεί πώς τα σωματίδια απέκτησαν το βάρος τους. Ας το δούμε με μια μεταφορά: Φανταστείτε ότι είστε σε ένα χώρο που διοργανώνεται μια πολιτική εκστρατεία -ας πούμε- του Ομπάμα. Ολοι οι άνθρωποι που δουλεύουν στο γραφείο αντιπροσωπεύουν το πεδίο Χιγκς. Ξαφνικά μπαίνει ο Ομπάμα. Οι άνθρωποι θέλουν να βρεθούν τριγύρω του, να του μιλήσουν κ.λπ. Το αποτέλεσμα είναι ότι το πέρασμά του από την αίθουσα θα είναι αργό, καθώς θα «πέσει» πάνω σε πολύ κόσμο.

Τώρα, φανταστείτε εμένα. Κανείς δεν με ξέρει, περνάω άνετα και γρήγορα από το δωμάτιο. Το σωματίδιο Ομπάμα είναι ένα βαρύ σωματίδιο, ενώ το σωματίδιο Τατς ένα ελαφρύ.

Πρακτικά, χάρη στο πεδίο Χιγκς αντιλαμβανόμαστε το «βάρος» των σωματιδίων. Αν δεν είχε ανακαλυφθεί, τα σωματίδια θα είχαν μηδέν βάρος (μάζα). Ενα σωματίδιο χωρίς μάζα δεν μπορεί να φτιάξει άτομα, μόρια και ούτω καθεξής. Πρακτικά, ένα σωματίδιο χωρίς μάζα δεν υπάρχει!

Το πείραμα ATLAS παρουσίασε πριν από λίγες μέρες κάποια ευρήματα πάνω στην υπερ-συμμετρία (Supersymmetry). Πείτε μας λίγα πράγματα.

H αναζήτηση της υπερ-συμμετρίας είναι πολύ σημαντική. Θα μας λύσει πολλούς γρίφους, όπως γιατί είναι τόσο «ελαφρύ» το μποζόνιο Χιγκς ή από τι είναι φτιαγμένη η σκοτεινή ύλη; Θα είναι μια σημαντική ανακάλυψη αν γίνει, μια ανακάλυψη επιπέδου Νόμπελ. Είναι σαν να αναζητούμε ένα σπάνιο ψάρι σε μια λίμνη. Αποξηραίνουμε τη λίμνη και είτε βρίσκουμε το ψάρι (η υπερ-συμμετρία υπάρχει) είτε δεν το βρίσκουμε (δεν υπάρχει). Αυτή τη στιγμή είμαστε στη φάση αποξήρανσης.

Είναι η πρώτη σας φορά στην Ελλάδα;

Εχω βρεθεί πολλές φορές στην Ελλάδα για διακοπές. Είναι πολύ όμορφη χώρα. Δεν είχα όμως ποτέ την ευκαιρία να συνεργαστώ με κάποιο ελληνικό ερευνητικό ινστιτούτο, αν και έχω δουλέψει με Ελληνες στο CERN και στο πανεπιστήμιο.

Η χώρα αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα με το braindrain. Τι θα προτείνατε;

Σχετικά με τους ερευνητές φυσικούς, ξέρω ότι δεν γνωρίζουν σύνορα. Αν υπάρχουν ευκαιρίες στη χώρα τους, θα μείνουν. Αν όχι, θα πάνε κάπου αλλού. Η απάντηση είναι απλή στο να σταματήσει η διαρροή επιστημόνων, η εφαρμογή βέβαια έχει δυσκολίες. Πάντως, η υποστήριξη της έρευνας έχει άμεση σχέση με την οικονομία, όπως για παράδειγμα το πείραμα ATLAS. Κι αυτό γιατί η έρευνα είναι η «μηχανή» που τροφοδοτεί την τεχνολογία του μέλλοντος.

Στην επαφή σας με Ελληνες ερευνητές τι σας έχουν πει για την Ελλάδα;

Πολλές φορές έχουν συζητήσει για την οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, η οποία ήταν και ο λόγος που εγκατέλειψαν τη χώρα, προκειμένου να αναζητήσουν ευκαιρίες αλλού. Εύχομαι ότι η οικονομική κατάσταση θα βελτιωθεί κάποια στιγμή, αλλά κυρίως εύχομαι η ελληνική ερευνητική δραστηριότητα να υποστηριχθεί σε ένα σημαντικό επίπεδο κάποια στιγμή στο μέλλον.

ΕΛΠΙΔΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου