Γράφει ο Δρ Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος*

Αναστατώθηκε όμως όλη η μεγαλόνησος γιατί έγινε αισθητός απ’ άκρου εις άκρον στην Κρήτη. Μέχρι τώρα δεν γνωρίζαμε ισχυρό σεισμό από αυτή τη συγκεκριμένη περιοχή, ούτε στην ενόργανη περίοδο της σεισμολογίας, δηλαδή από το 1900 και μετά, ούτε στην ιστορική περίοδο. Από αυτήν άποψη ο σεισμός καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός και καταρρίπτει το «μύθο», τον οποίο προσωπικά ουδέποτε ασπάστηκα, ότι δήθεν οι σεισμοί της Κρήτης γίνονται μόνο στη θαλάσσια περιοχή της.

Τώρα γνωρίζουμε τεκμηριωμένα πλέον ότι σεισμοί γίνονται και πάνω στο νησί και μάλιστα με μεγάλα μεγέθη. Πράγματι, ο χθεσινός σεισμός είχε μέγεθος 6,0, όπως προσδιορίστηκε από όλα τα έγκυρα διεθνή σεισμογραφικά κέντρα, π.χ. των ΗΠΑ, Γερμανίας και Γαλλίας.

Οι βλάβες στην περιοχή είναι αρκετά εκτεταμένες και αυτό ήταν αναμενόμενο τόσο λόγω των χαρακτηριστικών του σεισμού όσο και του δομικού ιστού της περιοχής. Ο σεισμός, εκτός από πολύ ισχυρός, ήταν επιφανειακός και το ρήγμα που ενεργοποιήθηκε βρίσκεται ακριβώς κάτω από τη βλαβείσα περιοχή Αρκαλοχωρίου-Καστελίου και των γειτονικών χωριών. Από την άλλη μεριά, σημαντικό μέρος του δομικού πλούτου συγκροτείται από παλιές κατασκευές που έχουν κατασκευαστεί πριν από την έναρξη εφαρμογής του πρώτου αντισεισμικού κανονισμού της χώρας το 1960.

Το αύριο πρέπει να εξεταστεί σε πολλά επίπεδα. Το πρώτο αφορά στο χαρακτήρα του ισχυρού σεισμού. Ηταν αυτός ο κύριος σεισμός; Προς το παρόν δεν είμαστε σε θέση να αποφανθούμε με βεβαιότητα, χρονικά βρισκόμαστε πολύ κοντά στη γένεση του σεισμού και τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας δεν επαρκούν. Ωστόσο, η μετασεισμική ακολουθία είναι ήδη αρκετά έντονη και αυτό αποτελεί μια πρώτη ένδειξη, αλλά όχι απόδειξη προς το παρόν, ότι ο ισχυρός σεισμός μάλλον ήταν ο κύριος. Με περισσότερα στοιχεία θα μπορέσουμε να απαντήσουμε επ’ αυτού τις επόμενες μέρες.

Εξαιρετικά σπουδαίο από κοινωνική άποψη είναι το έργο της αποτίμησης των κτιριακών βλαβών, ώστε οι κάτοικοι, τα κτίρια των οποίων έχουν εμφανείς βλάβες από το σεισμό, να γνωρίζουν όσο το δυνατόν συντομότερα αν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ή όχι τους χώρους κατοικίας ή εργασίας τους. Αυτό το πολύ σημαντικό έργο καλούνται να επιτελέσουν τα κλιμάκια μηχανικών τόσο των τοπικών αρχών όσο και των κεντρικών του υπουργείου Υποδομών (π.χ. ΔΑΕΦΚ, ΟΑΣΠ), τα οποία ήδη έχουν καταφθάσει στην Κρήτη. Η καταγραφή των βλαβών είναι σημαντική και από άλλη άποψη, διότι θα δοθεί η δυνατότητα να καθοριστεί η ζώνη των επιπτώσεων του σεισμού, δηλαδή η σεισμόπληκτη περιοχή, οπότε η Πολιτεία θα γνωρίζει σε ποια περιοχή θα πρέπει να επεκταθεί η χορήγηση των κοινωνικών και οικονομικών ευεργετημάτων που θεσπίζονται σε τέτοιες περιπτώσεις για την ανακούφιση των σεισμοπλήκτων.

Το αύριο του σεισμού περιλαμβάνει ασφαλώς και την πορεία της σεισμικής δράσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μετασεισμική ακολουθία θα συνεχιστεί. Ορισμένοι μετασεισμοί ίσως να προσεγγίσουν ή και να ξεπεράσουν το μέγεθος 5. Συνεπώς, και κατά τη διάρκεια της μετασεισμικής περιόδου, η οποία θα διαρκέσει για τουλάχιστον ένα μήνα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή κυρίως σε σχέση με τα κτίρια που έχουν υποστεί βλάβες.

Ιδιαίτερης μνείας αξίζει το γεγονός ότι από τις αρχές Ιουνίου είχαμε συνεχή σεισμική δράση στην ίδια περιοχή. Η Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου του ΟΑΣΠ συνεδρίασε εκτάκτως στις 21.7.2021 και απεφάνθη ότι (1) δεν αποκλείεται η γένεση ισχυρότερου σεισμού, σε σχέση με αυτούς που είχαν γίνει μέχρι τότε (π.χ. 4,4), και (2) πιστή εφαρμογή του Σχεδίου Εγκέλαδος από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Αυτή ήταν και η προσωπική μου άποψη στην Επιτροπή. Εδώ έχουμε ένα καλό παράδειγμα, όπου ο ΟΑΣΠ διά της Επιτροπής εγκαίρως διέβλεψε τον κίνδυνο και συνέστησε την εφαρμογή του επιχειρησιακού σχεδίου.

*Ο  Δρ Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος είναι Σεισμολόγος, επιστημονικός συνεργάτης Ε.Ε. και UNESCO, μέλος της Επιτροπής Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου