Ο καθηγητής μιλάει στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής για τα νέα του καθήκοντα, για τους θύλακες αριστείας που ξεχωρίζουν στη χώρα μας στον τομέα της έρευνας αλλά και για την ανάγκη ανάσχεσης του brain waste, με τη δημιουργία θέσεως υψηλής ειδίκευσης για τους Ελληνες ερευνητές.

Ποιος είναι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας (ERC);

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας (European Research Council, ERC) είναι οργανισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που χρηματοδοτεί έρευνα αιχμής σε όλα τα επιστημονικά πεδία, περιλαμβάνοντας τις Φυσικές Επιστήμες, τις Βιοϊατρικές Επιστήμες αλλά και τις Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Το ERC χρηματοδοτεί τους καλύτερους και πιο δημιουργικούς ερευνητές για να υλοποιήσουν τα έργα τους στην Ευρώπη. Είναι αξιοσημείωτο ότι μόλις 13 χρόνια από την ίδρυσή του, περίπου 10.000 κορυφαίοι ερευνητές έχουν επιλεγεί για χρηματοδότηση και επιστήμονες που έχουν χρηματοδοτηθεί από το ERC έχουν αποσπάσει βραβεία διεθνούς κύρους, μεταξύ των οποίων 7 Βραβεία Νόμπελ, 4 Μετάλλια Φιλντς (Fields Medals) και 5 Βραβεία Βολφ (Wolf Prize). Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ERC διαχειρίζεται πόρους ύψους πάνω από 13,5 δισ. ευρώ, με αναμενόμενη αντίστοιχη χρηματοδότηση και για το επόμενο πρόγραμμα-πλαίσιο «Ορίζοντας Ευρώπη».

Ποια είναι πλέον τα καθήκοντά σας;

Ως εκλεγμένος αντιπρόεδρος του ERC για τον τομέα των Βιοϊατρικών Επιστημών πρόκειται να αναλάβω τον συντονισμό δράσεων του ERC, όπως η χάραξη της πολιτικής του ERC στον τομέα, η σύνθεση και η δομή των επιστημονικών περιοχών του τομέα, καθώς και η επιλογή των αξιολογητών για τις προτάσεις που υποβάλλονται, ενώ παράλληλα, έχω τον συντονισμό της Διαρκούς Επιτροπής που είναι υπεύθυνη για την αξιολόγηση των επιδόσεων και του έργου του ERC.

Μέλημά μου είναι να ενισχυθεί ο ρόλος του ERC ως οργανισμός υποστήριξης της ερευνητικής αριστείας στην Ευρώπη. Από τη θέση αυτή, θα προσπαθήσω να συμβάλω όσο μπορώ στην ενίσχυση της δυνατότητας του ERC να υποστηρίζει την έρευνα αιχμής και την αριστεία στον ευρωπαϊκό χώρο. Θεωρώ ότι η επένδυση στην έρευνα μπορεί να εξασφαλίσει ανεκτίμητα οφέλη για την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία.

Στην παρατεταμένη περίοδο αποκλεισμού που βιώνουμε λόγω της πανδημίας σε διεθνές επίπεδο, θεωρείτε ότι η έρευνα μπορεί να συνεχιστεί απρόσκοπτα ή ακόμα και να ανθήσει υπό αυτές τις αντίξοες συνθήκες;

Σήμερα, όπως αποδεικνύουν οι συνθήκες που βιώνουμε λόγω της πανδημίας της νόσου COVID-19, η ενίσχυση της βασικής έρευνας αιχμής είναι σημαντικό να αποτελέσει προτεραιότητα στη χάραξη της παγκόσμιας πολιτικής. Στα ερευνητικά κέντρα και τα πανεπιστήμια, σεβόμενοι και ακολουθώντας τους περιορισμούς που έχουν τεθεί λόγω της πανδημίας, προσπαθούμε να συνεχίσουμε στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό την ερευνητική μας δραστηριότητα. Κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο, καθώς υπάρχουν ερευνητικά προγράμματα που μας δεσμεύουν με υποχρεώσεις στις οποίες καλούμαστε να αντεπεξέλθουμε, ερευνητική δραστηριότητα που δεν είναι εφικτό να καθυστερήσει, νέοι ερευνητές και υποψήφιοι διδάκτορες που οφείλουν να τηρήσουν προθεσμίες για την παράδοση των εργασιών τους. Ολα τα παραπάνω είναι σημαντικό να μην παρακωλύονται και να συνεχίζεται η ερευνητική δραστηριότητα, καθώς η πανδημία μάς δίδαξε την ανεκτίμητη συμβολή της έρευνας και της επιστήμης για ένα ασφαλές μέλλον για την ανθρωπότητα.

Ως πρόεδρος του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) πώς βλέπετε την πορεία της έρευνας στα ελληνικά πανεπιστήμια;

Η χώρα μας διαθέτει ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια που προσφέρουν υψηλού επιπέδου περιβάλλοντα εργασίας και ερευνητικές υποδομές στους ερευνητές τους, ώστε να είναι εφικτό να μπορεί να πραγματοποιηθεί έρευνα αντίστοιχη εκείνης που διεξάγεται σε μεγάλα ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας, με τα ινστιτούτα του που διαθέτουν υποδομές και εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας, τα οποία προσπαθούμε να βελτιώνουμε και να ανανεώνουμε συνεχώς. Συμπληρωματικά προς την κατεύθυνση αυτή, είμαι αισιόδοξος ότι σύντομα θα καθιερωθεί ένα πραγματικά αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο, αντίστοιχο εκείνου άλλων ευρωπαϊκών χωρών, καθώς η Πολιτεία τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως έχει στρατηγικά στραφεί προς την ενίσχυση της έρευνας και της ανάπτυξης της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας.

Ποια είναι η εικόνα της χώρας μας όσον αφορά την έρευνα στο εξωτερικό;

Το γεγονός ότι επιστήμονες που δραστηριοποιούνται σε ελληνικά ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια καταφέρνουν να διεξάγουν έρευνα αντίστοιχη εκείνης που γίνεται σε φημισμένα ιδρύματα του εξωτερικού, να εξασφαλίσουν εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις και να δημοσιεύσουν στα καλύτερα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, αποδεικνύει ότι υπάρχουν «θύλακες αριστείας» στη χώρα.

Η Ελλάδα έχει να επιδείξει σημαντικές επιτυχίες σε ό,τι αφορά τη διεκδίκηση κοινοτικών κονδυλίων για την έρευνα τα τελευταία χρόνια. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα τελευταία χρόνια, 72 ελληνικές προτάσεις έχουν πετύχει να αποσπάσουν υψηλού κύρους εξαιρετικά ανταγωνιστική χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας (ERC). Μάλιστα, 33 από αυτές υλοποιούνται στο Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ). Επίσης, περισσότερα από 96 εκατ. ευρώ έχουν εισρεύσει στη χώρα μέσω της χρηματοδότησης προτάσεων από το ERC, από τα οποία περισσότερα από 36 εκατ. ευρώ έχουν προσελκύσει ερευνητές του ΙΤΕ. Πρόκειται για σημαντική ενίσχυση, η οποία συνεισφέρει στη δημιουργία θέσεων υψηλής εξειδίκευσης, συγκρατώντας έτσι πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό εντός της χώρας, λειτουργώντας ανασχετικά στο brain drain και το brain waste, το οποίο θεωρώ ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα.

*Ο Νεκτάριος Ταβερναράκης είναι: 

• Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου, Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ)
• Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης
• Εκλεγμένος Αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου, European Research Council (ERC)
• Ακαδημαϊκός, Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής