Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσφατη προειδοποίηση των καταναλωτών από τον ΕΟΦ για επικίνδυνα… 57 συμπληρώματα διατροφής, ενώ σχεδόν σε καθημερινή βάση φαρμακοποιοί ενημερώνονται για «ύποπτα» προϊόντα που διαφημίζονται σε ιστοσελίδες. Οι αστυνομικές αρχές βρίσκονται σε ένα συνεχές… κυνήγι τέτοιων ιστοσελίδων και εταιριών που διακινούν προϊόντα. Συχνότερα εξαπατημένοι εμφανίζονται ηλικιωμένοι άνθρωποι, που είναι και ψηφιακά αφελείς.

Η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας, το πρώτο εξάμηνο του 2019 εξιχνίασε 11 υποθέσεις για παράνομη διαδικτυακή προώθηση και πώληση φαρμάκων, συμπληρωμάτων διατροφής, αναβολικών σκευασμάτων. Συνήθως, σύμφωνα με τις πληροφορίες από τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο, τα επισφαλή σκευάσματα που διακινούνται είναι είτε συμπληρώματα διατροφής με πλήθος θεραπευτικών ενδείξεων είτε σκευάσματα για το αδυνάτισμα, για την αλωπεκία, αναβολικά, προϊόντα για σεξουαλική ανικανότητα, αλλά και διακοπή του καπνίσματος. Οπως προκύπτει από τα στοιχεία της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, οι υποθέσεις που εξιχνιάστηκαν το 2018 στην Ελλάδα ανήλθαν σε 39, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός για το 2017 ήταν 23 υποθέσεις.

Σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντίνο Κακονίκο, MSc φαρμακοποιό και μέλος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής, το πρώτο πράγμα που πρέπει να υποψιάσει τους καταναλωτές είναι το γεγονός ότι σε διάφορα συμπληρώματα διατροφής, που είναι και αυτά στα οποία πέφτουν συχνότερα θύματα οι καταναλωτές, προσδίδονται θεραπευτικά οφέλη, δηλαδή ενδείξεις. «Τα συμπληρώματα δεν έχουν ενδείξεις. Μόνο τα φάρμακα έχουν ενδείξεις», αναφέρει στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής. Εμφανίζονται, δηλαδή, να έχουν «μαγικές» ιδιότητες σε διάφορες καταστάσεις της Υγείας. Οι καταναλωτές οφείλουν να υποψιάζονται, επίσης, όταν γίνεται επίκληση αυθεντιών. Μπορεί, για παράδειγμα, να λέει ένα σάιτ “ο τάδε γιατρός του Johns Hopkins αποκαλύπτει το μυστικό του για τη μόνιμη λύση της οστεοαρθρίτιδας”, ή “ερευνητές του Memorial δίνουν λύση στην τριχόπτωση”», επισημαίνει ο κ. Κακονίκος.

Οπως προκύπτει από τα στοιχεία των αστυνομικών αρχών, το μεγαλύτερο μέρος των ιστοσελίδων που διακινούν τέτοια σκευάσματα εδρεύουν σε ξένες χώρες. «Εκεί είναι το πρόβλημα. Συνήθως τα ύποπτα προϊόντα προέρχονται από εταιρίες έξω από την Ελλάδα, αλλά έξω και από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Είναι πολύ εντάξει να αγοράζει ένας καταναλωτής τα συμπληρώματά του από ένα φαρμακείο που γνωρίζει ότι έχει διαδικτυακή προέκταση, ωστόσο εάν δει έναν διαδικτυακό τόπο από τη Ρωσία, για παράδειγμα, καλό είναι να υποψιαστεί», εξηγεί ο φαρμακοποιός.

Σύμφωνα με τον ίδιο, συχνό είναι το φαινόμενο και των ψευδεπίγραφων συμπληρωμάτων διατροφής. Να εκμεταλλεύονται γνωστές εταιρίες, δηλαδή, γνωστά συμπληρώματα και να πρόκειται για εντελώς άλλα σκευάσματα, εταιριών που παρανόμως χρησιμοποιούν γνωστά ονόματα. Σε αυτή την περίπτωση είναι συνήθως οι ίδιες οι εταιρίες, των οποίων το όνομα έχει χρησιμοποιηθεί, που αναγνωρίζουν το ψευδεπίγραφο φάρμακο και προβαίνουν σε όλες τις νόμιμες ενέργειες.

Αντίστοιχα, εκτεταμένο φαινόμενο είναι αυτό και των πλαστών φαρμάκων μέσω Διαδικτύου. «Μπορεί μέχρι και να χάσει κάποιος τη ζωή του με το να πάρει πλαστό φάρμακο. Υπάρχουν περιπτώσεις πραγματικά αξιοσημείωτες στην Ευρώπη. Ανθρωπος έφτασε στο νοσοκομείο και διαπιστώθηκε ότι το σκεύασμα που είχε πάρει είχε μέσα λάδι μηχανής! Είναι πολύ μεγάλο το πρόβλημα σε όλη την Ευρώπη. Το 2007 κατασχέθηκαν 4 εκατομμύρια κουτιά πλαστών φαρμάκων. Τα κέρδη ανήλθαν σε 11,5 δισ. ευρώ», αναφέρει ο πρόεδρος του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου, Απόστολος Βαλτάς.

Ο κ. Κακονίκος υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει αυξητική τάση εμφάνισης ύποπτων προϊόντων τα τελευταία χρόνια. «Εγινε ένα μεγάλο μπαμ όταν έγιναν μόδα τα σόσιαλ μίντια, αλλά πλέον νομίζω ακολουθείται μια σταθερή εμφάνιση παράνομων ή αμφιβόλου προέλευσης προϊόντων. Το κίνητρο για κέρδη είναι πολύ μεγάλο και δυστυχώς αστείρευτη η αφέλεια του κόσμου που πέφτει στις παγίδες», λέει.

Με τη σειρά του, ο προϊστάμενος της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, Βασίλης Παπακώστας, αναφέρει: «Είναι λογικό ότι όσο αυξάνεται η χρήση του Διαδικτύου και γενικότερα η εξέλιξη της τεχνολογίας θα αυξάνεται και το έγκλημα στον κυβερνοχώρο και ως εκ τούτου η παράνομη διακίνηση τέτοιων σκευασμάτων. Είναι ένα φαινόμενο που η υπηρεσία μας παρακολουθεί και συνεργάζεται στενά με όλους τους αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες για την αντιμετώπισή του».

«Οταν λέμε γνωστοποιημένο στον ΕΟΦ σημαίνει ότι καθεμία εταιρία που κυκλοφορεί νόμιμα κάποιο προϊόν έχει καταθέσει φάκελο με τα στοιχεία του προϊόντος στον ΕΟΦ. Χωρίς όμως το προϊόν να έχει ελεγχθεί ή εγκριθεί», εξηγεί ο κ. Κακονίκος. Η διαδικασία γνωστοποίησης ακολουθείται από όλα τα συμπληρώματα διατροφής, ακόμη και όταν πωλούνται στα ράφια των φυσικών φαρμακείων. Εγκεκριμένα από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων είναι μόνο τα φάρμακα.

Πάντως, ο φαρμακοποιός επισημαίνει πως δεν είναι κακό οι καταναλωτές να αγοράζουν προϊόντα που γνωρίζουν και έχουν δοκιμάσει μέσω διαδικτυακών φαρμακείων. Οταν όμως πρόκειται να λάβουν πρώτη φορά ένα συμπλήρωμα, για παράδειγμα, και διαβάζουν πληροφορίες στο Διαδίκτυο, τότε πρόκειται για μια λανθασμένη αυτοφροντίδα. «Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να συζητούν με τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό. Γιατί οι καταναλωτές βλέπουν αυτό που θέλουν. Στέκονται σε μία κύρια πληροφορία και παραλείπουν πολλές άλλες, που τελικά μπορεί να είναι ουσιαστικές στο να μην κάνει το σκεύασμα που επέλεξαν για την περίπτωσή τους. Είναι μια συχνή πλάνη που αποφεύγεται με τη συζήτηση με γιατρούς και φαρμακοποιούς».

ΧΕΙΡΟΠΕΔΕΣ σε 859 άτομα

Η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος αναλαμβάνει δράση ύστερα από καταγγελίες, είτε του ΕΟΦ είτε των πολιτών. Παράλληλα, συμμετέχει στη διεθνή επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Pangea», η οποία πραγματοποιείται σε ετήσια βάση υπό τον συντονισμό της Ιντερπόλ για την καταπολέμηση της παράνομης πώλησης φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων μέσω Διαδικτύου.

Από τα αποτελέσματα της διεθνούς αυτής επιχείρησης τον Οκτώβριο του 2018, σε παγκόσμιο επίπεδο εντοπίσθηκαν – διερευνήθηκαν 16.218 παράνομοι ιστότοποι-ηλεκτρονικοί σύνδεσμοι, που αφορούν σε ιστοσελίδες, λογαριασμούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αγγελίες σε ιστότοπους αγοραπωλησιών μέσω των οποίων διαφημίζονταν, προωθούνταν και πωλούνταν παράνομα φαρμακευτικά προϊόντα και σκευάσματα. Απενεργοποιήθηκαν συνολικά 3.671 παράνομοι ιστότοποι, από τους οποίους 2.688 ιστοσελίδες και 983 λογαριασμοί σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αγγελίες και διαφημίσεις.

Συνολικά συνελήφθησαν 859 άτομα, ελέγχθηκαν περίπου ένα εκατομμύριο αποστολές δεμάτων και κατασχέθηκαν περίπου 500 τόνοι με περισσότερα από 10 εκατομμύρια παράνομα σκευάσματα, εκτιμώμενης αξίας 14 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ περίπου.

Μεταξύ των ψευδεπίγραφων και παράνομων φαρμάκων που κατασχέθηκαν ήταν αντικαρκινικά φάρμακα, παυσίπονα, φάρμακα επιληψίας, αντιψυχωτικά, αντιδιαβητικά, αναβολικά στεροειδή, φάρμακα για τη θεραπεία του HIV, συμπληρώματα διατροφής κ.ά., τα οποία αξιολογήθηκαν ως επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία.

Η επιχείρηση επικεντρώθηκε επίσης στην πώληση παράνομων ιατροτεχνολογικών προϊόντων, όπως οδοντιατρικές συσκευές και εμφυτεύματα, σύριγγες, βοηθήματα ακοής, φακοί επαφής, χειρουργικό εξοπλισμό κ.ά. Κατασχέθηκαν περισσότερα από 11.000 προϊόντα.

Σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία, από τη στιγμή που εντοπιστεί μία ύποπτη ιστοσελίδα σχηματίζονται δικογραφίες, οι οποίες υποβάλλονται στις κατά τόπους αρμόδιες εισαγγελικές αρχές για ποινική αξιολόγηση. Εάν πρόκειται για ιστοσελίδες στο εξωτερικό, ενημερώνονται και οι αρμόδιες Αρχές των χωρών όπου εδρεύουν οι ιστοσελίδες αυτές και δρουν ανάλογα με το ισχύον νομικό πλαίσιο, το οποίο διαφέρει από χώρα σε χώρα. Σύμφωνα με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα, δεν προβλέπεται απενεργοποίηση τέτοιων ιστοσελίδων στη χώρα μας.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ

Διατύπωση υπερβολικών υποσχέσεων. • Επίκληση αυθεντιών, για παράδειγμα πολύ γνωστοί γιατροί, γνωστά νοσηλευτικά ιδρύματα. • Η εξαιρετικά χαμηλή τιμή προμηνύει παγίδες. • Ιστοσελίδες με εμφανιζόμενη έδρα χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης. • Η αποκλειστική διάθεση από μία μόνο πηγή μπορεί να είναι παγίδα. • Η απαίτηση για προαγορά παραπάνω προϊόντων για ένα τρίμηνο, για παράδειγμα. • Η δυνατότητα μόνο προπληρωμής, χωρίς τη δυνατότητα να πληρώσει ένας καταναλωτής με αντικαταβολή. • Η απουσία μιας ξεκάθαρης διαδικασίας να επιστρέψει ο καταναλωτής το σκεύασμα ή το συμπλήρωμα.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής