Μέχρι τον Ιανουάριο του 2024 είχε ήδη προσαρμοστεί, έλαβε θετική αξιολόγηση και απολάμβανε τη συνεργασία με τους συναδέλφους του. Όμως, μέσα στον Φεβρουάριο, έλαβε ένα email που του ζητούσε να εγκαταλείψει το γραφείο του εντός 90 λεπτών. Εκείνος και εκατοντάδες άλλοι απολύθηκαν στο πλαίσιο των μαζικών περικοπών της κυβέρνησης Τραμπ, που στόχευαν εργαζόμενους σε δοκιμαστική περίοδο και περιλάμβαναν μεγάλες μειώσεις σε πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα.

Τώρα, ο Die Dejean υποβάλλει αιτήσεις για δουλειά στην Ευρώπη. «Θέλω να εργαστώ όπου μου επιτρέπεται να συνεχίσω την έρευνά μου,» δήλωσε ο επιστήμονας, που γεννήθηκε στην Ισπανία, αλλά έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του στις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Ο ίδιος ελπίζει σε νέες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να διευκολυνθεί η επανένταξη επιστημόνων σαν αυτόν.

Περικοπές, αντιδράσεις και μεταρρυθμίσεις

Η κυβέρνηση Τραμπ δικαιολογεί τις δαπανηρές περικοπές στην επιστημονική έρευνα με στόχο τη μείωση του ελλείμματος και του χρέους των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος έχει επιτεθεί επανειλημμένα στα πανεπιστήμια για τις πολιτικές ποικιλομορφίας τους, ενώ έχει επικρίνει ορισμένα ιδρύματα για «αποτυχία προστασίας των Εβραίων φοιτητών από τον αντισημιτισμό».

Οι περικοπές αυτές σύμφωνα με το Reuters, έχουν προκαλέσει αβεβαιότητα και ανησυχία σε κορυφαία πανεπιστήμια όπως το Yale, το Columbia και το Johns Hopkins, ενισχύοντας τις φιλοδοξίες των Ευρωπαίων ηγετών να προσελκύσουν υψηλόβαθμα ακαδημαϊκά στελέχη. Τον Μάρτιο, 13 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Γερμανία και η Ισπανία, υπέγραψαν επιστολή ζητώντας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινηθεί γρήγορα για να «αδράξει» το ταλέντο που εγκαταλείπει τις ΗΠΑ.

Ο Ευρωπαϊκός Ερευνητικός Οργανισμός (ERC) ανακοίνωσε πως διπλασιάζει τον προϋπολογισμό μετεγκατάστασης στα 2 εκατομμύρια ευρώ ανά επιστήμονα, ποσό που καλύπτει τη μεταφορά και τη δημιουργία ερευνητικού εργαστηρίου στην Ευρώπη. Στη Γερμανία, στις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης, προτάθηκε η προσέλκυση έως 1.000 επιστημόνων.

Ευρωπαϊκή ώθηση, αλλά και προκλήσεις

Παρά το ενδιαφέρον, η προσέλκυση επιστημονικού ταλέντου στην Ευρώπη απαιτεί περισσότερα από καλή θέληση — απαιτεί και χρηματοδότηση. Η Ευρώπη υπολείπεται σημαντικά των ΗΠΑ στη χρηματοδότηση της έρευνας. Το 2023, οι συνολικές δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη στην ΕΕ ανήλθαν σε €381 δισ., ενώ στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσό ήταν $940 δισ.

Ενδεικτικά, το ταμείο του Harvard φτάνει τα $53,2 δισ., ενώ εκείνο του πλουσιότερου πανεπιστημίου της Βρετανίας, της Οξφόρδης, είναι μόλις £8,3 δισ. ($10,7 δισ.)

Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Gray McDowell από την Capgemini Invent:
«Η κανονιστική αβεβαιότητα, οι περικοπές χρηματοδότησης, οι περιορισμοί στη μετανάστευση και η μειωμένη διεθνής συνεργασία δημιουργούν μια τέλεια καταιγίδα για διαρροή εγκεφάλων».

Παρά τις σοβαρές πρωτοβουλίες της Ευρώπης να προσελκύσει κορυφαίους επιστήμονες από τις ΗΠΑ, ειδικοί προειδοποιούν πως ακόμη και με συντονισμένη προσπάθεια, η αντιστροφή της τεράστιας επενδυτικής υπεροχής των ΗΠΑ στην έρευνα θα απαιτήσει δεκαετίες.

«Δεν βλέπω μια ταχεία ανάπτυξη επιστημονικής ικανότητας στην Ευρώπη που να μπορεί να ανταγωνιστεί αυτό που διαθέτουν σήμερα οι ΗΠΑ… τουλάχιστον για αρκετές δεκαετίες», δηλώνει ο καθηγητής Michael Oppenheimer του Princeton.

Από την πλευρά της, η κυβέρνηση Τραμπ υποστηρίζει ότι, παρά τις περικοπές, οι ΗΠΑ θα εξακολουθούν να κατέχουν την πρωτοκαθεδρία στη χρηματοδότηση παγκόσμιας έρευνας. «Η Ευρώπη δεν πρόκειται να καλύψει το κενό – και δεν μπορεί», δήλωσε αξιωματούχος του Λευκού Οίκου.

Παράγοντες που αποθαρρύνουν τη μετακίνηση
Παρά τον ενθουσιασμό πολλών Ευρωπαίων ηγετών, αρκετοί Αμερικανοί επιστήμονες διστάζουν. Ανάμεσά τους, ο Michael Olesen, διευθυντής προγράμματος πρόληψης λοιμώξεων σε νοσοκομείο στην Ουάσιγκτον, αναφέρει εμπόδια όπως οι γλωσσικοί φραγμοί, η άγνοια του νομικού πλαισίου και διαφορετικές εργασιακές πρακτικές.

Για άλλους, όπως ο αναισθησιολόγος Holden K. Groves από το Columbia University, οι οικονομικοί λόγοι είναι καθοριστικοί: «Έχω την εντύπωση ότι στην Ευρώπη θα πληρωνόμουν πολύ λιγότερο – είναι τεράστιος ο κόπος να αλλάξεις τελείως χώρα και σύστημα».

Πολιτική ώθηση και νέες πρωτοβουλίες στην Ευρώπη
Παρόλα αυτά, Ευρωπαίοι πολιτικοί βλέπουν την κρίση αυτή ως ιστορική ευκαιρία. Ο Φρίντριχ Μερτς, υποψήφιος Καγκελάριος της Γερμανίας, δήλωσε χαρακτηριστικά:
«Η αμερικανική κυβέρνηση χρησιμοποιεί ωμή βία εναντίον των πανεπιστημίων. Αυτό είναι μια τεράστια ευκαιρία για εμάς».

Το Πανεπιστήμιο Aix Marseille στη Γαλλία έχει ήδη δεχτεί ενδιαφέρον από 120 ερευνητές από ιδρύματα όπως η NASA και το Stanford στο πλαίσιο του προγράμματος «safe space for science» αξίας €15 εκατομμυρίων, που εστιάζει σε επιστήμονες από τομείς όπως η υγεία, η LGBT+ ιατρική, η επιδημιολογία και η κλιματική αλλαγή.

Άλλα παραδείγματα:

Ολλανδία: Σχέδιο ίδρυσης ταμείου προσέλκυσης κορυφαίων ξένων επιστημόνων, σε αλλαγή πλεύσης μετά από προηγούμενη πρόταση περικοπών €500 εκατ.

Βέλγιο: 36 νέες θέσεις για μεταδιδακτορικούς ερευνητές από ΗΠΑ σε δύο αδελφά πανεπιστήμια.

Γερμανία: Ίδρυμα Humboldt αυξάνει τα προγράμματά του κατά 20%.

Ηνωμένο Βασίλειο: Το Imperial College London δημιουργεί νέες θέσεις υποτροφιών για Αμερικανούς ερευνητές πρώιμης σταδιοδρομίας στον τομέα της κλιματικής αλλαγής.

Η πραγματικότητα για τους Αμερικανούς ερευνητές

Ο John Tuthill, καθηγητής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ, βλέπει την Ευρώπη ως μονόδρομο:
«Η Ευρώπη είναι η προφανής επιλογή, γιατί είναι το άλλο παγκόσμιο κέντρο βιοϊατρικής έρευνας», δηλώνει, ενώ σκέφτεται να μετακομίσει με τη σύζυγο και την κόρη του.

Η Sarah Weisberg, βιολόγος αλιείας που εργάζεται στην Υπηρεσία Εθνικής Αλιείας των ΗΠΑ, απολύθηκε τον Φεβρουάριο και έχει ήδη δεχθεί πρόταση από ευρωπαϊκό ίδρυμα:
«Δεν είχα ποτέ σκεφτεί να πάρω την καριέρα μου στην Ευρώπη. Τώρα… απλά δεν έχω άλλη επιλογή», λέει.