Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος

1 Τα περισσότερα από αυτά που γνωρίζουμε για τις ρωσικές διαδικασίες εξουσιοδότησης εκτόξευσης βασίζονται σε όσα είναι γνωστά για το σοβιετικό σύστημα διοίκησης και ελέγχου (C2). Δεν υπάρχουν πολλά, αλλά ούτε και πολύ λίγα, όμως πολλά εξαρτώνται από τις προβληματικές σκέψεις και αποφάσεις του Πούτιν.

2 Μια αρκετά συμπαγής περιγραφή των σχετικών διαδικασιών βρίσκεται στο βιβλίο των Στρατηγικών Ρωσικών Δυνάμεων. Ο Ιγκόρ Σουτιάγκιν, ο οποίος έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του, χρησιμοποίησε πολύ το έργο των γνωστών αναλυτών Μπρους Μπλερ και Βάλερι Γιάρινιτς, αλλά έκανα και τη δική μου έρευνα, έχοντας επαφή με πολλούς αναλυτές. Στο ρωσικό σύστημα τρία άτομα έχουν πυρηνικούς κωδικούς, ο πρόεδρος, ο υπουργός Αμυνας και ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων.

3 Βρετανοί και Αμερικανοί αναλυτές μού είπαν, το 2018, ότι το βιβλίο αποτελεί μια δίκαιη περιγραφή του συστήματος. Σημειώστε ότι ο Γιάρινιτς ήταν αρκετά άμεσος («Το σύστημα SNF C3 της Ρωσίας… αποκλείει εντελώς τη δυνατότητα εκτόξευσης από ένα άτομο», σελ. 152). Φαίνεται ότι η διαδικασία συνεπάγεται ότι η διαταγή πρέπει να επικυρωθεί από τον υπουργό Αμυνας και το κέντρο διοίκησης του Γενικού Επιτελείου να αποδεχθεί την εντολή ως έγκυρη.

4 Ενας τρόπος να το δούμε ευρύτερα είναι ότι οι σχεδιαστές του συστήματος, στην πρώτη έκδοση του οποίου κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1970, σίγουρα δεν ήθελαν να δώσουν στον όποιο πρώτο γενικό γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος την αποκλειστική εξουσία να ξεκινήσει πυρηνικό πόλεμο, ειδικά όταν πρόκειται για πρώτο χτύπημα.

5 Φυσικά, με την τωρινή προεδρική εξουσία, αυτό που είναι σήμερα στη Ρωσία, μπορεί να έχει αλλάξει, αλλά υποθέτω ότι άλλα άτομα εκτός από τον πρόεδρο έχουν τρόπο να επηρεάσουν την απόφαση, ακόμη κι αν δεν έχουν δικαίωμα βέτο.

6 Υπάρχουν, επίσης, ορισμένοι έλεγχοι που προστατεύουν το σύστημα από την έκδοση εντολής εκτόξευσης ως απόκριση σε ψευδή συναγερμό – η αναμονή για σημάδια πραγματικών πυρηνικών εκρήξεων είναι ένας από αυτούς. Αλλά, τελικά, όλοι αυτοί οι έλεγχοι μπορούν να παρακαμφθούν, ειδικά αν υπάρχει χρόνος για να γίνει αυτό.

7 Ολα αυτά, φυσικά, αφορούν μια εντολή για την έναρξη μιας στρατηγικής αλυσίδας βημάτων. Η διαδικασία για τα μη στρατηγικά/τακτικά πυρηνικά όπλα μπορεί να είναι λίγο διαφορετική, καθώς είναι πιθανό να περιλαμβάνει ορισμένα πρόσθετα βήματα.

8 Σε κανονικό χρόνο, δεν υπάρχουν τακτικά όπλα που να διατηρούνται σε σταθερό υψηλό βαθμό ετοιμότητας. Κανένας πύραυλος Ισκαντέρ δεν περιφέρεται στο Καλίνινγκραντ με πυρηνικές κεφαλές πάνω στους πυραύλους ως και κανένα αεροσκάφος δεν κάθεται στον αεροδιάδρομο με βόμβες ή ALCM (πύραυλοι Κρουζ που εκτοξεύονται από αεροσκάφη).

9 Αυτά τα όπλα (τακτικά) βρίσκονται σε αποθήκευση, τα περισσότερα από αυτά αρκετά μακριά από τα συστήματα παράδοσης. Θα έπρεπε να αφαιρεθούν από την αποθήκευση, να συνδυαστούν με πυραύλους, να φορτωθούν σε αεροσκάφη ή να αναπτυχθούν με άλλο τρόπο.

10 Πιθανώς, ο πρόεδρος μπορεί να εκδώσει εντολή να ενεργοποιηθεί, αλλά πιθανότατα να είναι ως μέρος μιας (προ)σχεδιασμένης στρατιωτικής επιχείρησης. Αυτό θα δώσει στον στρατό, ο οποίος θα αναπτύξει και θα εκτελέσει το σχέδιο, την ευκαιρία να λάβει μέρος στην απόφαση.

11 Αν και αμφιβάλλω ότι θα είχαν το δικαίωμα αρνησικυρίας, αυτή είναι μια διαβουλευτική (και μάλλον αργή) διαδικασία. Στο τέλος, η εντολή (ή η προανάθεση εξουσίας) θα ερχόταν από τον πρόεδρο.

12 Η διαδικασία ελέγχου ταυτότητας των κωδικών μπορεί να είναι η ίδια όπως στην περίπτωση των στρατηγικών δυνάμεων, με κλήση μέσω αποκλειστικών τερματικών. Πιθανότατα, ο πρόεδρος θα βρίσκεται, φυσικά, σε ένα από τα κέντρα εντολών και/ή ο έλεγχος ταυτότητας θα γινόταν σε κάποιο προγενέστερο στάδιο.

13 Τα τακτικά πυρηνικά όπλα του ΝΑΤΟ είναι γύρω στα 160 και είναι αποθηκευμένα σε βάσεις της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Τουρκίας, του Βελγίου και της Ολλανδίας. Η Ρωσία διαθέτει 2.000 τακτικά πυρηνικά όπλα.

Δημιουργία ανθρωπιστικής ζώνης ως απάντηση στη ρωσική εισβολή

Η ιστορική ομιλία του Ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στην κοινή Σύνοδο του Κογκρέσου των ΗΠΑ την περασμένη εβδομάδα ήταν μια τοποθέτηση κατά της βάναυσης εισβολής της Ρωσίας στη χώρα του, μια έκφραση ευγνωμοσύνης για τη συνεχή βοήθεια της Δύσης, ως και μια επείγουσα έκκληση για πιο ισχυρή επέμβαση. Πάντως, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ, που συμμετείχαν στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής την περασμένη Πέμπτη, δεν θα πρέπει να αγνοήσουν το τέταρτο βασικό σημείο της ομιλίας του: Οτι είναι ώρα για μια νέα προσέγγιση για τη διασφάλιση της παγκόσμιας ασφάλειας. «Οι πόλεμοι του παρελθόντος ώθησαν τους προκατόχους μας να δημιουργήσουν θεσμούς που θα έπρεπε να μας προστατεύουν από τον πόλεμο, αλλά, δυστυχώς, δεν λειτουργούν», είπε. «Το βλέπουμε. Το βλέπεις. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, νέους θεσμούς, νέες συμμαχίες».

Πρόκληση για ΝΑΤΟ

Ενώ ο Ζελένσκι διατύπωνε μια ιδέα για αυτό που ονόμασε έναν συνασπισμό ειρηνικών χωρών «Ενωμένοι για την Ειρήνη», θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν μια άμεση πρόκληση για το ΝΑΤΟ. Η Συμμαχία πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα για να αντιμετωπίσει τη σφαγή και τον κίνδυνο που δημιουργεί η εισβολή του Πούτιν. Γι’ αυτό πρέπει να δεσμευτεί για την εγκαθίδρυση μίας ειδικής παρουσίας στην Ουκρανία με τη μορφή μιας ανθρωπιστικής ζώνης.

Τα πλεονεκτήματα του ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας είναι συντριπτικά. Η δυναμική του περιλαμβάνει περίπου 3,5 εκατομμύρια εν ενεργεία στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό, ενώ οι αμυντικοί προϋπολογισμοί των συμμάχων υπερβαίνουν συνολικά το 1,2 τρισ. δολάρια και περιλαμβάνουν τα πιο προηγμένα οπλικά συστήματα στον κόσμο. Η Ρωσία, συγκριτικά, διαθέτει μόνο περίπου 900.000 στρατιωτικούς -που έχουν αποδείξει ότι στην Ουκρανία δεν είναι καλά εκπαιδευμένοι, εξοπλισμένοι και καθοδηγούμενοι- με προϋπολογισμό που ανέρχεται συνολικά μεταξύ 150 και 180 δισ. δολαρίων (σύμφωνα με τις πιο γενναιόδωρες εκτιμήσεις).

Το σκεπτικό

Με τόσο πολλά που διακυβεύονται, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να βοηθήσει την Ουκρανία με το να δημιουργήσει μια ανθρωπιστική ζώνη χωρίς πρόκληση σύγκρουσης στη Δυτική Ουκρανία, η οποία επί του παρόντος παραμένει απαλλαγμένη από κατοχικά ρωσικά στρατεύματα. Βασισμένη γύρω από έναν χερσαίο και εναέριο πυρήνα της Δύναμης Αντίδρασης του ΝΑΤΟ/NRF θα πρέπει να αναπτυχθεί για να διασφαλίσει σε μεγάλο βαθμό το αδιαμφισβήτητο έδαφος αυτής της περιοχής καθιστώντας ταυτόχρονα σαφές στη Μόσχα ότι πρόκειται για μια καθαρά αμυντική κίνηση. Για τον σκοπό αυτό, θα άφηνε σημαντικό χώρο μεταξύ της ανθρωπιστικής ζώνης και των ρωσικών στρατευμάτων που κατέχουν επί του παρόντος το ουκρανικό έδαφος εκατοντάδες μίλια ανατολικά. Η ζώνη χωρίς σύγκρουση θα πετύχαινε πολλούς στόχους ταυτόχρονα:

» Πρώτον, θα επέτρεπε μεγαλύτερη επιτόπια διεθνή βοήθεια για τους πολλούς εκτοπισμένους και τραυματίες Ουκρανούς που υποφέρουν από την απίστευτη βαρβαρότητα του Πούτιν, οι οποίοι θα φροντίζονται καλύτερα στη χώρα τους παρά στο εξωτερικό.

» Δεύτερον, θα συνέδραμε στη διασφάλιση της εδαφικής διαιώνισης του ουκρανικού κράτους.

» Και, τρίτον, θα «απελευθέρωνε» τις ουκρανικές δυνάμεις που ενεργούν τώρα στη Δυτική Ουκρανία (οι οποίες είναι αμυντικού χαρακτήρα και προφυλάσσουν την περιοχή από πιθανές εισβολές από τη Λευκορωσία και τη Μολδαβία), οπότε να επικεντρωθούν πιο αποτελεσματικά ενάντια στις ρωσικές δυνάμεις που ενεργούν στα ανατολικά. Ο κίνδυνος κλιμάκωσης της σύγκρουσης θα ήταν διαχειρίσιμος.

Συμπέρασμα

Ο Πούτιν, λοιπόν, θα πρέπει να αποφασίσει εάν θα επιτεθεί ή όχι στην ανθρωπιστική ζώνη, ενώ με την κάκιστη απόδοση των δυνάμεών του τις τελευταίες εβδομάδες υποδηλώνει ότι μια τέτοια κίνηση θα ήταν απίθανη, γιατί σαφέστατα αδυνατεί απέναντι στον κατά πολύ ανώτερο στρατό της Συμμαχίας. Η έκκληση του Zελένσκι αφορά μία δημοκρατική ευρωπαϊκή χώρα της οποίας η κυριαρχία έχει καταλυθεί βίαια, ενώ το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας και η σημασία του ΝΑΤΟ ως θεσμού δέχονται τις απύθμενες προκλήσεις της Μόσχας. Γι’ αυτό πρέπει αυτήν τη στιγμή ο αυταρχικός Ρώσος πρόεδρος να βρεθεί μπροστά στο μόνο πράγμα που καταλαβαίνει και αυτό είναι η συλλογική αποφασιστική δράση.