Πάνω από έξι μήνες από την έναρξη της βάναυσης εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία, είναι πλέον προφανές ότι ο στρατός του είναι στην πραγματικότητα ένας θεσμός με βαθιά ελαττώματα και τεράστια προβλήματα που δεν μοιάζει με την άψογη μαχητική δύναμη των παρελάσεων της Κόκκινης Πλατείας και της απύθμενης προπαγάνδας και επιμελούς παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου. Αντίθετα, πάσχει από ενδημική διαφθορά, χαμηλό ηθικό και κάκιστη ηγεσία, με την ατομική πρωτοβουλία να είναι ανεπαρκής και οι διοικητές βαθιά απρόθυμοι να δεχτούν την προσωπική ευθύνη (ο υπογράφων έχει ασχοληθεί επί σχεδόν 30 χρόνια με τις στρατιωτικές δυνάμεις και δόγματα της πρώην ΕΣΣΔ και του μετασοβιετικού χώρου και πάντοτε τόνιζε την ανεπάρκεια των συγκεκριμένων κρατικών οντοτήτων στα ζητήματα άμυνας και ασφάλειας).

Η καταστροφική ήττα της περασμένης εβδομάδας στη βορειοανατολική Ουκρανία/Χάρκοβο θα επιδεινώσει ακόμα περισσότερο την ήδη έντονα προβληματική κατάσταση, με τους αξιωματικούς να κυριεύονται από φόβο καθώς η Μόσχα αναζητά αποδιοπομπαίους τράγους για μια από τις πιο επαίσχυντες στρατιωτικές ήττες. Το μέγεθος της πρόσφατης νίκης της Ουκρανίας έχει καταπλήξει ολόκληρο τον κόσμο, αλλά ίσως κανείς δεν ήταν τόσο έκπληκτος όσο οι ίδιοι οι Ρώσοι. Φυσικά, το Κρεμλίνο προσπάθησε να αποκρύψει τα νέα για την αντεπίθεση, αλλά η ταχύτητα των γεγονότων και η τεράστια κλίμακα της κατάρρευσης σήμαιναν ότι οι λεπτομέρειες της εξελισσόμενης καταστροφής στο Χάρκοβο δεν μπορούσαν να λογοκριθούν πλήρως παρά τις καλύτερες προσπάθειες των αρχών ασφαλείας και ενημέρωσης.

Από εδώ και στο εξής, ο φόβος θα διαμορφώσει κάθε απόφαση που θα λάβουν οι Ρώσοι διοικητές στην Ουκρανία. Αυτό δεν θα είναι φόβος απώλειας πολύτιμων ζωών ή βλάβης των εθνικών συμφερόντων της Ρωσίας αλλά θα είναι ένας πολύ προσωπικός φόβος ανταπόδοσης από μια εκδικητική ιεραρχία που αναζητά ενόχους για τη φθίνουσα στρατιωτική παρουσία των ενόπλων δυνάμεων. Αυτή η αντίδραση λέει πολλά για τη δυσλειτουργική κουλτούρα ηγεσίας εντός του στρατού, όπου ο φόβος της αποτυχίας ήταν το κυρίαρχο ένστικτο από την εποχή της αλήστου μνήμης Σοβιετικής Ενωσης και μπορεί αναμφισβήτητα να εντοπιστεί μέχρι και στην τσαρική εποχή. Με το κυνήγι των ενόχων να βρίσκεται σε εξέλιξη, κανείς δεν θα θέλει να αναλάβει την ευθύνη για αποφάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περαιτέρω ήττες. Αντίθετα, οι αξιωματικοί σε κάθε επίπεδο θα επιδιώξουν να λειτουργήσουν ως πιστά γρανάζια στο σύστημα, ενώ θα αναγκάσουν όσους βρίσκονται υψηλότερα στην αλυσίδα διοίκησης να εκδίδουν εντολές.

Η αναποτελεσματικότητα και η έλλειψη λογοδοσίας στην καρδιά του στρατού βοηθούν να εξηγηθεί και η κακή επίδοση στην Ουκρανία. Ενώ ο ουκρανικός στρατός έχει υποστεί ριζικό μετασχηματισμό μακριά από τις αναποτελεσματικές σοβιετικές παραδόσεις τα τελευταία χρόνια και έχει αγκαλιάσει μεταρρυθμίσεις τύπου ΝΑΤΟ που δίνουν την πρωτοβουλία σε μεμονωμένες μονάδες και διοικητές στο πεδίο, ο ρωσικός στρατός παραμένει μια άκαμπτη και βαριά στρατιωτική μηχανή που εμποδίζεται από αποφάσεις από πάνω προς τα κάτω, νοοτροπία εντελώς ακατάλληλη για τις σκληρότητες του σύγχρονου πολέμου. Οι σημερινοί Ρώσοι διοικητές συνεχίζουν να αναζητούν έμπνευση κυρίως από τα στρατιωτικά επιτεύγματα του Κόκκινου Στρατού κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι βρίσκουν τους εαυτούς τους να υπονομεύονται συνεχώς από έναν πολύ πιο ευκίνητο και έξυπνο εχθρό.

Η ουκρανική αντεπίθεση και οι μάχες στις πόλεις

Το μέλλον του πολέμου θα φαίνεται μικρότερο, ταχύτερο, πιο αστικό και πιο ακριβές από ό,τι ανέμεναν πολλοί Δυτικοί στρατιωτικοί αναλυτές και σχεδιαστές, είπε ο στρατηγός Μαρκ Μίλεϊ, επικεφαλής του Κοινού/Διακλαδικού Επιτελείου των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων σε υψηλόβαθμους στρατιωτικούς (αρχηγούς επιτελείων) από 22 κράτη στο Kαμπ Νταγιάν στο Τελ Αβίβ (σε συνέδριο για την καινοτομία και για τα μέχρι τώρα συμπεράσματα από την πολεμική αντιπαράθεση).

Η ιδέα ότι οι πόλεμοι θα γίνονται όλο και περισσότερο στις πόλεις (αστικό περιβάλλον) δεν είναι ούτε καινούργια ούτε παγκοσμίως αποδεκτή, αλλά είπε ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία δείχνει ότι ο αστικός πόλεμος (urban warfare) γίνεται πολύ σωστά (υπεράσπιση του Κιέβου) όσο και λάθος (ισοπέδωση της Μαριούπολης από τη Ρωσία). Το σημείο του αστικού πολέμου, είπε, πρόκειται να είναι οι βασικοί κόμβοι φυσικής υποδομής και κέντρα πληθυσμού: Αν καταστρέψετε την υποδομή και σκοτώσετε ή διώξετε τον πληθυσμό, τότε έχετε καταστρέψει αυτό ακριβώς που χρειάζεται να κερδίσετε. Αν αποδεχτείτε ότι ο πόλεμος είναι η άσκηση πολιτικής με βίαια μέσα για να επιβάλετε την πολιτική σας βούληση στον αντίπαλο, είναι λογικό ότι η πολιτική αφορά τους ανθρώπους και την εξουσία και τη διανομή αγαθών και υπηρεσιών, άρα είναι λογικό ότι η απόφαση στον πόλεμο θα λάβει χώρα εκεί που βρίσκονται οι άνθρωποι, όπου και η διανομή αγαθών και υπηρεσιών, είπε. Και ξεκάθαρα: Αυτό σημαίνει πόλεις.

Οι καλύτερες επιλογές σε τέτοια περιβάλλοντα θα κάνουν χρήση της αυξανόμενης ακρίβειας και εμβέλειας των σύγχρονων όπλων, σε συνδυασμό με τη συνεχώς ενδυναμωμένη αφθονία ψηφιακών πληροφοριών από ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης και άλλα μέσα. Αντί να καταλαμβάνουν περιοχές εδάφους, οι στρατοί θα επιδιώξουν να ελέγχουν βασικές υποδομές. Αλλά μέχρι στιγμής οι περισσότεροι στρατιώτες δεν έχουν «βελτιστοποιηθεί» να πολεμούν στις πόλεις. «Στην πραγματικότητα, έχουν διδαχθεί το να μην πηγαίνουν σε αστικές περιοχές γιατί αυτές έχουν απώλειες, είπε ο κορυφαίος στρατηγός των ΗΠΑ.

Η απανταχού παρουσία των ανιχνευόμενων πληροφοριών που συχνά αναδύονται απευθείας από τα τηλέφωνα των ανθρώπων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα καταστήσει επίσης κάθε στόχο πιο ευδιάκριτο και εύκολο. Εν όψει της εισβολής της Ρωσίας, είπε, «υπήρχαν νέοι γύρω στα 20, που έτρεχαν με iPhone, [συλλέγοντας και μοιράζοντας] βίντεο με ρωσικές δυνάμεις που συγκεντρώνονταν στα σύνορα. Αυτοί δεν ήταν κατάσκοποι ούτε Ουκρανοί κατάσκοποι, Αμερικανοί κατάσκοποι, Γάλλοι ή Βρετανοί κατάσκοποι. Ηταν απλώς πολίτες εκεί έξω με κάμερες που τραβούσαν βίντεο από ρωσικά μηχανοποιημένα οχήματα, οχήματα μάχης πεζικού και άρματα μάχης, οδηγώντας σε δρόμους, πηγαίνοντας σε χώρους συγκέντρωσης κ.λπ.». Αυτές οι πληροφορίες κατέστησαν εύκολο να συναχθεί η επιθετικού προσανατολισμού πρόθεση της Ρωσίας, το μέγεθος της δύναμής της και οι πιθανές οδοί επίθεσης.

«Μόλις τελειώσει ο πόλεμος πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η Ρωσία δεν θα μπορέσει να εισβάλει ξανά»

Μακροπρόθεσμες στρατιωτικές εγγυήσεις από τη Δύση που θα προστατεύουν την Ουκρανία αποκαλύπτει 10σέλιδη έκθεση που ανατέθηκε προ τριών μηνών από τον πρόεδρο της Ουκρανίας Ζελένσκι και καθορίζει πώς η χώρα θα μπορούσε να αμυνθεί ενάντια στη Ρωσία. Του επιδόθηκε προχθές από τον πρώην γ.γ. του ΝΑΤΟ Αντερς Φογκ Ράσμουσεν (επισκέφθηκε την Ουκρανία τον Ιούλιο), ενώ μετά την επίδοση της μελέτης είπε: «Μόλις τελειώσει αυτός ο πόλεμος πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η Ρωσία δεν θα μπορέσει ποτέ να εισβάλει ξανά».

Ο Ρασμούσεν υποστήριξε ότι οι σύμμαχοι της Ουκρανίας θα υιοθετήσουν νομικά δεσμευτικές μεταφορές όπλων μεγάλης κλίμακας και επενδύσεις πολλών δεκαετιών στην άμυνα της χώρας, σύμφωνα με την έκθεση, που εξέτασε εναλλακτικές λύσεις στις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες του Κιέβου να ενταχθεί στη συμμαχία του ΝΑΤΟ. Η έκθεση ανατέθηκε από τον Ουκρανό πρόεδρο και συντάχθηκε από τον πρώην γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ και τον επικεφαλής της ουκρανικής προεδρίας Αντρέι Γέρμακ. Ο σκοπός της έκθεσης ήταν να παράσχει μια δομή ασφαλείας για την Ουκρανία που να εγγυάται ότι η Ρωσία δεν θα επιδιώξει να εισβάλει ξανά και είναι ξεχωριστή από τις γνωστές εκκλήσεις του Ζελένσκι προς τη Δύση να αυξήσει τις προμήθειες όπλων για την περαιτέρω επικράτηση των ουκρανικών στρατευμάτων.

Η πιθανή μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν ένα από τα ζητήματα που η Ρωσία ισχυρίστηκε ως δικαιολογία για την εισβολή της τον Φεβρουάριο. Η έκθεση είναι αντικείμενο διπλωματικών διαβουλεύσεων, δεν προτείνει ότι οι χώρες του ΝΑΤΟ συλλογικά θα πρέπει να υποχρεωθούν να προσφέρουν τα στρατεύματά τους για την υπεράσπιση της κυριαρχίας της Ουκρανίας, αλλά λέει ότι δεν πρέπει να υπάρχει περιορισμός στη στρατιωτική διπλωματική και οικονομική βοήθεια που παρέχουν τα μέλη του ΝΑΤΟ μέσω διμερών συμφωνίων. Το επίπεδο υποστήριξης θα μπορούσε να κλιμακωθεί ανάλογα με το επίπεδο απειλής και θα πρέπει να ισχύει για όλα τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα της Ουκρανίας. Η έκθεση υποστηρίζει ότι «η ισχυρότερη εγγύηση ασφαλείας για την Ουκρανία έγκειται στην ικανότητά της να αμύνεται ενάντια σε όποιον επιτιθέμενο… Για να το κάνει, η Ουκρανία χρειάζεται στρατιωτικούς πόρους για να διατηρήσει μια σημαντική αμυντική δύναμη απέναντι στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και στους παραστρατιωτικούς της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτό απαιτεί προσπάθεια πολλών δεκαετιών συνεχών επενδύσεων στην αμυντική βιομηχανική βάση της Ουκρανίας, κλιμακούμενες μεταφορές όπλων και υποστήριξη πληροφοριών από συμμάχους, εντατικές εκπαιδευτικές αποστολές και κοινές ασκήσεις υπό τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΝΑΤΟ.

Μια βασική ομάδα συμμάχων που θα ενωθούν με την Ουκρανία περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, την Πολωνία, την Ιταλία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Αυστραλία, την Τουρκία και τις χώρες της Σκανδιναβίας, της Βαλτικής, της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Οι στρατιωτικές εγγυήσεις ενδέχεται να παρέχουν δεσμεύσεις στην Ουκρανία που ισοδυναμούν με «κλειστό ουρανό» μέσω της παροχής αντιαεροπορικού και αντιπυραυλικού αμυντικού εξοπλισμού. Οι εγγυήσεις, προτείνει η έκθεση, δεν θα πρέπει να απαιτούν από την Ουκρανία να περιορίσει το μέγεθος ή τη δύναμη των ενόπλων δυνάμεών της ή να υιοθετήσει θέση ουδετερότητας, αλλά θα απαιτούν από την Ουκρανία να παραμείνει σε μια δημοκρατική πορεία. Οι επικριτές της έκθεσης θα αμφισβητήσουν τη δυνατότητα εφαρμογής των προτεινόμενων νομικών εγγυήσεων, την κλίμακα της απαιτούμενης οικονομικής στήριξης και την απειλή ότι ένας τόσο ισχυρός στρατός θα μπορούσε να δράσει όχι μόνο για αυτοάμυνα.

Οι ουκρανικές δυνάμεις θα εκπαιδεύονται σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ και στην κλίμακα που απαιτείται για την οικοδόμηση μιας ισχυρής εδαφικής αμυντικής δύναμης και εφεδρικής δύναμης, συμπεριλαμβανομένης μιας μορφής στρατολόγησης για τους αμάχους ηλικίας άνω των 18 ετών. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες θα υποστηρίζονται από ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ασκήσεων στο ουκρανικό έδαφος αλλά και με ουκρανικές δυνάμεις σε εδάφη κρατών της Ε.Ε. ή του ΝΑΤΟ. Χώρες που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ, όπως η Νότια Κορέα, ενδέχεται να παρέχουν μη στρατιωτικές εγγυήσεις, όπως δέσμευση για κυρώσεις σε περίπτωση περαιτέρω ρωσικών επιθέσεων.

Τέλος, θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα νομικό πλαίσιο που θα επιτρέπει στις αρχές να δεσμεύουν την περιουσία του επιτιθέμενου, τα κρατικά κεφάλαια και τα αποθεματικά του, καθώς και τα περιουσιακά στοιχεία των πολιτών και των οντοτήτων που περιλαμβάνονται στον κατάλογο κυρώσεων. Οι κυρώσεις δεν θα αρθούν μέχρι η Ρωσία να σταματήσει την επιθετικότητά της κατά της Ουκρανίας, να εγγυηθεί ότι δεν θα επιτεθεί στην Ουκρανία στο μέλλον και θα αποζημιώσει την Ουκρανία για τις ζημιές που προκλήθηκαν κατά την εισβολή. Και κατέληξε λέγοντας: «Μόλις τελειώσει αυτός ο πόλεμος, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η Ρωσία δεν θα μπορέσει ποτέ να εισβάλει ξανά. Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να διαθέτει η Ουκρανία μια σημαντική στρατιωτική δύναμη ικανή να αντέξει οποιαδήποτε μελλοντική ρωσική επίθεση. Η οικοδόμηση και η διατήρηση μιας τέτοιας δύναμης απαιτεί δέσμευση πολλών δεκαετιών από τους συμμάχους της Ουκρανίας. Η υιοθέτηση αυτών των συστάσεων θα στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στον Πούτιν και την όποια ρωσική στρατιωτική ηγεσία. Θα έδειχνε ότι η δέσμευσή μας για την Ουκρανία δεν θα υποχωρήσει και ότι ο πόλεμός του είναι μάταιος».

Ειδήσεις σήμερα

ΔΕΘ 2022-Αλέξης Τσίπρας: Το «Πρόγραμμα-Θεσσαλονίκη νούμερο 2» και η αφωνία

Οι τρεις «ένοχες» σιωπές του ΣΥΡΙΖΑ