Κόκκινες, κίτρινες και μπλε σημαίες κυματίζουν στους δρόμους του Φένλο. Διάσπαρτα κομφετί στα δρομάκια του μεσαιωνικού κέντρου της πόλης είναι τα τελευταία απομεινάρια της γιορτής των Αποκριών που ολοκληρώθηκαν λίγες μέρες νωρίτερα. Με 36.000 κατοίκους, πάνω από 100.000 αν συμπεριληφθούν και οι γύρω κοινότητες, το Φένλο έγινε ευρύτερα γνωστό καθώς εδώ γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Γκέερτ Βίλντερς, ο λαϊκιστής ηγέτης του ολλανδικού κόμματος της Ελευθερίας (PVV).

Στις αρχές Μαρτίου, τίποτα δεν έδειχνε στην πόλη ότι αύριο, 15 του μηνός, θα διεξαχθούν βουλευτικές εκλογές. Μόνο ένα πανό στο κέντρο του Φένλο δείχνει τα πρόσωπα των υποψηφίων. Οι εκλογές φέτος έχουν ένα ειδικό βάρος. Το ακροδεξιό κόμμα PVV του Γκέερτ Βίλντερς ενδέχεται να αποσπάσει το 13% των ψήφων, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Θα γίνει το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στην Ολλανδία, μετά το VVD, το κυβερνών φιλελεύθερο «Κόμμα του Λαού για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία». Σίγουρα όμως το PVV θα έρθει πρώτο στην επαρχία του Φένλο που καταλαμβάνει το νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, σφηνωμένο ανάμεσα στα βελγικά και γερμανικά σύνορα. Στις βουλευτικές εκλογές του 2012, το σημερινό κυβερνών κόμμα του Μαρκ Ρούτερ είχε αποσπάσει το 20% των ψήφων, δύο φορές περίπου πάνω από τον εθνικό μέσο όρο.

Παρότι η κοινότητα του Φένλο είναι αρκετά αποστασιοποιημένη από τις αυριανές εκλογές, αρκετοί κάτοικοι όταν ρωτήθηκαν μπήκαν ασμένως στη συζήτηση. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, ένας στους έξι Ολλανδούς αναμένεται να ψηφίσει υπέρ του Βίλντερς. Χωρίς φυσικά να συμπεριλαμβάνονται οι αναποφάσιστοι οι οποίοι είναι αρκετοί (20% είναι εντελώς αναποφάσιστοι, ενώ τουλάχιστον 55% διστάζουν ακόμα ποιον να ψηφίσουν, σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου I & O Research που διεξήχθη στις 4 Μαρτίου).

«Φοβάμαι πολύ αυτές τις εκλογές. Φοβάμαι ότι πολύς κόσμος θα ψηφίσει υπέρ της άκρας δεξιάς», ομολογεί η 30χρονη Λίζμπεθ, ιδιοκτήτρια ενός οικογενειακού καφέ στο κέντρο της πόλης, η οποία είπε ότι θα ψηφίσει το κόμμα των Πρασίνων. «Εάν κερδίσει το κόμμα της Ελευθερίας του Βίλντερς δεν ξέρω εάν θα θέλω να μείνω πια στη χώρα. Η Ολλανδία είναι μία χώρα πολύ ευχάριστη για να ζεις. Οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι, η ανεργία είναι χαμηλή. Εχω όμως την αίσθηση ότι η νοοτροπία θα αλλάξει. Οι Ολλανδοί γίνονται πιο σκοτεινοί, πιο αρνητικοί», λέει η Λίζμπεθ.

Σύνορα και τζαμιά

Οι ριζοσπαστικές εθνικιστικές και αντι-ισλαμιστικές θέσεις του Βίλντερς περισσότερο προκαλούν εντύπωση παρά ανησυχούν. Το Κόμμα της Ελευθερίας θέλει να απαγορεύσει το Κοράνι∙ «και ο Αγών μου του Χίτλερ είναι απαγορευμένος στην Ολλανδία», αντιτείνει ο ηγέτης του κόμματος. Θέλει επίσης να κλείσει όλα τα τζαμιά της χώρας και να μπλοκάρει την είσοδο στην επικράτεια πολιτών από μουσουλμανικές χώρες. Στα τέλη Φεβρουαρίου ο Βίλντερς αποκάλεσε τους Μαροκινούς που ζουν στη χώρα «αποβράσματα» από τα οποία η Ολλανδία θα πρέπει να απαλλαγεί.

Λίγα τετράγωνα από το καφέ της Λίζμπεθ, βρίσκεται το τυροπωλείο της Αν. Η Αν στεναχωριέται που η προεκλογική εκστρατεία επικεντρώνεται σε θέματα μετανάστευσης και ελπίζει ότι τα σύνορα θα παραμείνουν ανοιχτά. «Οι άνθρωποι πρέπει να σταματήσουν να βλέπουν τους μετανάστες ως ομάδα, και να τους βλέπουν ως άτομα», ισχυρίζεται η τριαντατριάχρονη. «Ο καθένας είναι δυνητικά σε “αναζήτηση της τύχης του”, όπως τους αποκαλούν εδώ. Ολος ο κόσμος θέλει μία καλύτερη ζωή».

Ο Βίλντερς ίδρυσε το Κόμμα της Ελευθερίας το 2006 και στη αρχή ήταν το μοναδικό μέλος του. Μέσα σε δέκα χρόνια σκλήρυνε την γραμμή του κυρίως σε θέματα που αφορούν τη μετανάστευση και τη θρησκεία, παρέμεινε ωστόσο φιλελεύθερος σε κοινωνικά θέματα, όπως εκείνα που αφορούν τις σεξουαλικές προτιμήσεις, τις συντάξεις και τη χρήση κάνναβης. Γεγονός που του επέτρεψε να αγκαλιάσει μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας.

Αν και ο αναγνωρίσιμος από τα οξυζεναρισμένα μαλλιά του λαϊκιστής Βίλντερς γεννήθηκε στο Φένλο, πριν από 53 χρόνια, δεν έρχεται συχνά πια εδώ. Και όταν έρχεται, αποφεύγει να εμφανίζεται δημόσια. «Κάποιοι είναι υπερήφανοι που γεννήθηκε εδώ, κάποιοι λιγότερο», λέει χαμογελώντας ο Ζόε και προσθέτει ότι οι γονείς του θα τον ψηφίσουν. Ο ίδιος ο Ζόε είναι ψηφοφόρος του CDA, του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος που πλειοψηφεί στη Λιμβουργία, επαρχία ιστορικά προσκείμενη στον καθολικισμό.

Ο Ζόε, που για πολλά χρόνια ήταν πολιτικός ακτιβιστής, χαρακτηρίζει δύσκολη την παρούσα προεκλογική εκστρατεία και εκτιμά ότι το κόμμα του Βίλντερς θα γίνει το μεγαλύτερο κόμμα στο κοινοβούλιο, αποσπώντας 25 έως 30 έδρες. «Προς το παρόν, λέει, οι δημοσκοπήσεις του δίνουν ποσοστό από 19 έως 23 έδρες, έναντι 12 που κατέχει σήμερα».
Δίπλα στον Ζόε είναι η Αστριντ που ψηφίζει «αριστερά». «Το Ισλάμ είναι μια δικαιολογία. Είναι η Ευρωπαϊκή Ενωση που μας ανησυχεί. Πολλοί εργαζόμενοι από την Ανατολική Ευρώπη εργάζονται εδώ με γελοίους μισθούς, ενώ υπάρχει ανεργία. Αυτή είναι η κύρια ανησυχία των κατοίκων του Φένλο», επιχειρηματολογεί η Αστριντ. Ο Ζόε όμως δεν συμφωνεί. Για αυτόν τα κύρια σημεία της προεκλογικής εκστρατείας είναι η «μετανάστευση, η ένταξη, η υγεία και ο σεβασμός των ολλανδικών και δυτικών αξιών».

«Άλλες πεποιθήσεις, άλλες θρησκείες»

Αξίες που και οι ίδιοι οι Ολλανδοί φαίνεται ότι δυσκολεύονται να προσδιορίσουν. Για την 70χρονη Αλι, σημαίνει να είναι πάνω από όλα οι Ολλανδοί. Η ίδια έζησε όλη της τη ζωή στο Βλέρικ, μία πολίχνη κολλημένη στο Φένλο, στην άλλη πλευρά του ποταμού Meuse, όπου ζει η μητέρα του Βίλντερς. Καθισμένη με τον σύζυγό της στην ταράτσα ενός καφέ, παρατηρεί τους περαστικούς κρατώντας στα γόνατά της τον σκύλο της. «Στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές διαφορετικές κουλτούρες. Εμείς θέλουμε να διαφυλάξουμε τη δική μας. Ανθρωποι με διαφορετικές πεποιθήσεις και θρησκείες ερχόμενοι εδώ θέλουν να τις αλλάξουν. Αυτοί όμως οφείλουν να ενσωματωθούν», λέει με ένταση η 70χρονη. Διστάζει ωστόσο να ψηφίσει το «τέκνο της πόλης». «Συμφωνώ με το πρόγραμμα του κόμματός του, ο ίδιος όμως ο Βίλντερς μιλάει πολύ σκληρά», λέει η Αλι.

Ο σύζυγός της Αλι, Βερτ, δεν διστάζει πλέον και μιλάει ανοιχτά. Τα λόγια του απηχούν κατά λέξη σχεδόν τη ρητορική του λαϊκιστή ηγέτη: «Οι περισσότεροι μετανάστες έρχονται για να φέρουν το Ισλάμ στη χώρα μας. Εμάς δεν μας αρέσει το Ισλάμ. Μερικές φορές οι Μουσουλμάνοι είναι σωστοί, το Ισλάμ όμως δεν είναι. Υπάρχουν, λέει, πολλοί Μαροκινοί που δεν τους αρέσει να εργάζονται, πωλούν ναρκωτικά και διαπράττουν εγκλήματα. Δεν είναι σε θέση να μεγαλώσουν τα παιδιά τους». Το ζευγάρι αναγνωρίζει ωστόσο ότι στο Φένλο δεν αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα και ότι οι Μουσουλμάνοι «συμπεριφέρονται καλά». Αυτό που τους ανησυχεί είναι αυτά που διαβάζουν στις εφημερίδες.

ι Μαροκινοί αποτελούν επαναλαμβανόμενο στόχο επιθέσεων από τον Βίλντερς. Ωστόσο αντιπροσωπεύουν μόνο το 2,2% του πληθυσμού, εκ των οποίων οι περισσότεροι βρίσκονται στην Ολλανδία εδώ και δύο γενιές. Ο Βερτ έχει επίσης παράπονα από την Ευρωπαϊκή Ενωση την οποία χαρακτηρίζει «ένα μεγάλο λάθος». «Ολα πλέον είναι πιο ακριβά, δίνουμε πολλά χρήματα στην Ελλάδα, ενώ τα έχουμε εμείς ανάγκη. Πιστεύω, λέει, ότι πρέπει να την εγκαταλείψουμε». Ο Βερτ, ο οποίος δούλευε ως πυροσβέστης αλλά και ως οδηγός πρώτων βοηθειών, είναι και αυτός γέννημα-θρέμμα του Φένλο.

Στην άλλη πλευρά της γέφυρας σήμερα έχει λαϊκή αγορά. Στους πάγκους βρίσκεις σχεδόν τα πάντα, τυριά, αλλαντικά, είδη ένδυσης. Η λαϊκή αυτή προσελκύει κάθε εβδομάδα εκατοντάδες Γερμανούς που έρχονται από την άλλη πλευρά των συνόρων. Οι αποστάσεις άλλωστε είναι μηδαμινές. Το Ντούισμπουργκ απέχει μόνο 40 χιλιόμετρα ενώ το Ντίσελντορφ 60. Η Ρία και ο Κλάους οδηγούν μόνο μία ώρα από την Κολωνία για να περπατήσουν στη λαϊκή του Φένλο.

«Ερχόμαστε εδώ, λένε, δύο φορές τον μήνα. Ακόμη και αν τα προϊόντα δεν είναι κατ ‘ανάγκη πιο προσιτά, η ατμόσφαιρα είναι πιο φιλική». Σε ορισμένα μάλιστα καταστήματα στην πόλη υπάρχει και μια «γερμανική γωνιά» για τους γερμανούς επισκέπτες.

Οι ανταλλαγές δεν είναι όμως μονόπλευρες. Οπως εξηγεί ο Γιάνσεν, εκλεγμένο μέλος του Εργατικού Κόμματος (PVDA) στο δημοτικό συμβούλιο του Φένλο, αρκετοί κάτοικοι της πόλης πάνε στη Γερμανία για να βάλουν βενζίνη καθώς εκεί είναι πιο φθηνή. Α! προσθέτει, και οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι εκεί είναι επίσης καλύτεροι. Ουσιαστικά τα σύνορα δεν αποτελούν σύνορα καθώς πολλοί κάτοικοι του Φένλο πάνε πιο συχνά στην Γερμανία από ό,τι στο Αμστερνταμ ή στην Ουτρέχτη. Αμοιβαία όμως βοήθεια υπάρχει και σε πολιτικό επίπεδο. Το ολλανδικό Εργατικό Κόμμα και το γερμανικό σοσιαλιστικό SPD συνεργάζονται για τις τοπικές εκλογές.

Διπλασιασμός των δαπανών υγείας

Η γεωγραφική της θέση έκανε τη Λιμβουργία μία στρατηγική επαρχία για το διασυνοριακό εμπόριο. Οι κλάδοι των μεταφορών και της γεωργίας εδώ ευδοκιμούν. Τα ποσοστά της ανεργίας είναι από τα πιο χαμηλά της Ολλανδίας, 4,8% το 2016, έναντι 6% του εθνικού μέσου όρου. Ομως η κατάρρευση του κλάδου της μεταλλουργίας τη δεκαετία του ’60 επέφερε σημαντικά πλήγματα στον κοινωνικό ιστό της περιφέρειας.

Σήμερα, περίπου 10.000 Γερμανοί και 16.000 Βέλγοι περνούν κάθε μέρα τα σύνορα για να εργαστούν στην επαρχία της Λιμβουργίας. Κατ’ εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας της ΕΕ, πολλοί μετανάστες από την ανατολική και κεντρική Ευρώπη εργάζονται στην περιοχή με πολύ χαμηλότερους όμως μισθούς από εκείνους των Ολλανδών.

Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, στην Ολλανδία εργάζονται 164.000 Πολωνοί, 14.200 Ρουμάνοι και 11.600 Βούλγαροι. Οι αριθμοί αυτοί διπλασιάστηκαν από το 2014, αφότου οι Βούλγαροι και οι Ρουμάνοι απέκτησαν τη δυνατότητα να εργάζονται στην ΕΕ χωρίς ειδική άδεια. «Χρειαζόμαστε αυτό το εργατικό δυναμικό για την ευημερία της περιοχής», λέει ο Γιάνσεν μόνο που, όπως λέει, πρέπει να τους δίνουν μισθό ίδιο με εκείνο των Ολλανδών, ώστε να είναι επί ίσοις όροις.

Ένα άλλο θέμα που προκαλεί μεγάλη ανησυχία στους Ολλανδούς είναι η υγεία. «Τα τελευταία 15 χρόνια οι δαπάνες έχουν γίνει πολύ πιο ακριβές», λέει με καταγγελτικό τόνο ο 72χρονος Κλάους που ήρθε να ψωνίσει στη λαϊκή αγορά. Ο Κλάους θυμάται ότι την εποχή ακόμα που τα παιδιά του ζούσαν στο σπίτι πλήρωνε 100 ευρώ για ασφάλεια υγείας που κάλυπτε και τα τέσσερα μέλη της οικογένειας. Τώρα, λέει, είναι 385 ευρώ το άτομο τον χρόνο, συν 130 ευρώ τον μήνα συμπληρωματικά.

Στην Ολλανδία το σύστημα υγείας είναι ένα μείγμα δημόσιας και ιδιωτικής ασφάλισης. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η συμμετοχή των ιδιωτών έχει σχεδόν διπλασιαστεί μέσα σε πέντε χρόνια, κατά μέσο όρο. «Πέρυσι, αναγκάστηκα να δώσω 300 ευρώ για μία οδοντιατρική εργασία», αναφωνεί αγανακτισμένος ο Κλάους. Μία αλλαγή πολιτικής στο χώρο της υγείας το 2008 είχε ως αποτέλεσμα να καταστούν πιο ακριβές οι ιατρικές δαπάνες για τους πολίτες.

Στο Φένλο, οι πολιτικές διαφωνίες φαίνονται ακόμα και στο τοπίο. Επάνω στη γέφυρα που ενώνει το Φένλο με το Βλέρικ ένα γκράφιτι γραμμένο με μεγάλα κίτρινα γράμματα ρωτά τον ακροδεξιό υποψήφιο: «Λοιπόν, Γκέερτ; Πολλές φωνές αλλά καμία λύση». Λίγες μέρες αργότερα, το γκράφιτι είχε καλυφθεί με μαύρη μπογιά.