Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους -παρά τα σημαντικά και υπολογίσιμα που πέτυχαν μέσα στα 20 χρόνια- διέπραξαν λάθη που πόνεσαν και στοίχισαν, ενώ για άλλη μία φορά -λαμβάνοντας υπόψη και την εμπειρία από το μετα-σανταμικό Ιράκ- αποδεικνύεται πόσο δύσκολο πραγματικά είναι να διεισδύσεις σε τέτοιους λαούς και κουλτούρες και να επιδιώξεις να αλλάξεις πολλά χαρακτηριστικά αυτών των κοινωνιών επιβάλλοντας τη δική σου θέση, νοοτροπία και πρόγραμμα. Τα αντάρτικα στη Μεσοποταμία και στο Χίντι Κους το αποδεικνύουν.

Επίσης, υπήρξαν άρθρα, μελέτες, αναλύσεις, εκτιμήσεις και σχεδιασμοί που και στις δύο περιπτώσεις επισήμαναν τα λάθη και τις παραλείψεις. Ομως, διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις έμεναν στα ίδια και δεν υιοθετούνταν διαφορετικές προσεγγίσεις που πιθανότατα να είχαν ένα διαφορετικό αποτέλεσμα (όχι κατ’ ανάγκη άριστο αλλά ικανοποιητικό).

Ασφαλώς, η αποχώρηση από το Αφγανιστάν δεν είναι η ίδια με εκείνη της Σαϊγκόν στο Νότιο Βιετνάμ. Τότε ήταν άρον άρον αποχώρηση με ελικόπτερα από την αμερικανική πρεσβεία, ενώ στην Καμπούλ οι Αμερικανοί έχουν -και να δούμε μέχρι πότε- τον έλεγχο του διεθνούς αερολιμένα. Εχουν στείλει το μήνυμα στους Ταλιμπάν να μην προχωρήσουν σε κάτι ευρύτερο και πιο απειλητικό, γιατί θα χρησιμοποιηθούν όπλα «που δεν φαντάζεσαι». Από το 1973 ο τότε πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον είχε μειώσει σημαντικά τις δυνάμεις των ΗΠΑ στο Νότιο Βιετνάμ και άφησε τις δυνάμεις του καθεστώτος της Σαϊγκόν να πολεμήσουν μόνες τους τους κομμουνιστές αντάρτες. Στην περίπτωση του Αφγανιστάν ήταν ολέθριο το σφάλμα του Τραμπ να μειώσει δραματικά σε αριθμό τις αμερικανικές και νατοϊκές δυνάμεις από 16.500 σε 2.500. Και στην περίπτωση του Νότιου Βιετνάμ, αλλά και στην περίπτωση των Ταλιμπάν, είναι οι αμερικανικές στρατιωτικές μονάδες αυτές που κάνουν τη διαφορά. Τοπικοί στρατοί δεν φέρνουν εύκολα αποτελέσματα. Αν και ο νοτιοβιετναμικός στρατός για ορισμένα χρόνια πολέμησε, ενώ ο αφγανικός αποτελεί ντροπή για τη χώρα. Ανύπαρκτος, τυχοδιωκτικός, χωρίς ηθικό και εκμεταλλευτικός της παρουσίας ΗΠΑ-ΝΑΤΟ.

Οι λόγοι της απόσυρσης

Οι πιο σημαντικοί λόγοι (από σωρεία πολλών που έχω συγκεντρώσει σε μελέτη μου) που προκάλεσαν την απόσυρση των δυτικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν είναι:

• Η απόφαση του νεότερου Μπους, δύο χρόνια μετά την ανατροπή των Ταλιμπάν, να προχωρήσει στο άνοιγμα επιπρόσθετου μετώπου στο Ιράκ για την ανατροπή του σανταμο-μπααθικού καθεστώτος της Βαγδάτης. Αποτέλεσμα ήταν το 2003 να διατεθούν τεράστια χρηματικά κονδύλια για την επιχείρηση IRAQI FREEDOM και να μειωθούν συντριπτικά εκείνα για τη σταθερότητα στο Αφγανιστάν.
• Οι Αμερικανοί υποστήριζαν ότι χρειάζονται καθολικές αντιτρομοκρατικές, αντιανταρτικές επιχειρήσεις. Αντίθετα, πολλές ευρωπαϊκές χώρες θεωρούσαν την επιχείρηση στο Αφγανιστάν ως ειρηνευτικο-ανθρωπιστική.
• Οι Δυτικοί επέτρεψαν σε διάφορες επαρχίες της χώρας οι Μουτζαχεντίν να ανασυγκροτηθούν. Ετσι, μετά το 2003 οι ΗΠΑ δεν συνέχισαν επιλεκτικούς αλλά καταιγιστικούς βομβαρδισμούς ταλιμπανικών θέσεων. Ειδικά στα δυτικά, καθώς και στα νότια τμήματα του Αφγανιστάν.
• Η λεγόμενη «πολιτισμική αποικιοκρατία» είχε επιπτώσεις σε μία συστάδα πολύ δύσκολων λαών. Η κουλτούρα όλων αυτών είναι αρνητική για την επιβολή εκ των έξω νοοτροπιών. Επίσης, δεν υπάρχει ομοιογένεια μεταξύ Τατζίκων, Χατζάρων, Τουρκμένιων, Ουζμπέκων, Παστού κ.ά. Αυτή ήταν η πραγματικότητα μέσα στις ένοπλες και αστυνομικές δυνάμεις του Αφγανιστάν.
• Πέραν όλων των άλλων, ας ληφθεί υπόψη (πάντοτε) ότι, παρά τα χαμόγελα και τα λεγόμενα, οι πακιστανικές Ενοπλες Δυνάμεις ήταν οι δημιουργοί των Ταλιμπάν και το Ισλαμαμπάντ έχει τη δική του ατζέντα. Δεν σταμάτησε ποτέ η μυστική υπηρεσία ISI να στηρίζει με διάφορους τρόπους τους Ταλιμπάν, παρά την πολυδιαφημιζόμενη αμερικανο-πακιστανική και νατοϊκο-πακιστανική συνεργασία.
• Ο κρυφός και ύπουλος ρόλος των Κινέζων στη χώρα.
• Το ότι οι Αμερικανοί προσπάθησαν να οικοδομήσουν κράτος που δεν υπήρχε ούτε υπάρχει. Υφίσταται μόνο γεωγραφικά. Είναι απλώς ένα συνονθύλευμα φυλών, ομάδων, που το μόνο που τους συνδέει είναι η θρησκεία (ως έναν υπολογίσιμο βαθμό).

Και τώρα τι…

Τι μπορεί τώρα να γίνει, κυρίως, από πλευράς των ΗΠΑ:

• Οι Αμερικανοί να διατηρήσουν και να διευρύνουν τα επικοινωνιακά κανάλια που έστησαν και δημιούργησαν στην Ντόχα του Κατάρ.
• Να συνεργαστούν στα θέματα της εκεί περιοχής με την Τουρκία και το Πακιστάν.
• Να διατηρήσουν ένα επιθετικό τέμπο στην περιοχή. Επίδειξη δύναμης. Με αεροχερσαίες δυνάμεις ταχείας αντίδρασης.
• Δεν θα απέκλεια σε ορισμένα ζητήματα μία επιλεκτική αμερικανο-ρωσική συνεργασία.
• Να συνδράμουν στο να αποφευχθεί μια ανθρωπιστική καταστροφή.
• Αν σε 2-3 χρόνια οι Ταλιμπάν εμφανιστούν πιο «προσιτοί», να εξεταστεί η περίπτωση σταδιακής αναγνώρισης του Εμιράτου.
• Να διατηρήσουν εμφανή και κλιμακούμενη αντιτρομοκρατική συνεργασία με τα κράτη της περιοχής.
• Να ενδυναμώσουν την παρουσία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού.
• Να χρησιμοποιήσουν ως μέσο πίεσης το Σ.Α./ΟΗΕ στα θέματα των κυρώσεων στους Ταλιμπάν.
• Να διορίσουν ειδικό συντονιστή του υπουργείου Εξωτερικών για τους πρόσφυγες του Αφγανιστάν.
• Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης να δημιουργήσουν ανθρωπιστικούς διαδρόμους.
• Να έχουν σε ετοιμότητα το ELIE WIESEL GENOCIDE AND ATROCITIES ACT.
• Να ενισχύσουν τα μέτρα παρακολούθησης των κινεζικών και ρωσικών δραστηριοτήτων στην Κεντρική Ασία.

Συμπερασματικά, η κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη και όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά…