Δραματικές αλλαγές αναμένονται και στην Ευρώπη και επικείμενο δείγμα θεωρείται πως θα είναι το δημοψήφισμα περί συνταγματικής μεταρρύθμισης στην Ιταλία.

Το «ταραχώδες» αυτό πολιτικό κλίμα βρίσκεται στο επίκεντρο δημοσιεύματος του Bloomberg με τίτλο «Το Understand Europe’s Political Tremors, Take a Look at Italy» (για να καταλάβετε τις πολιτικές δονήσεις στην Ευρώπη, ρίξτε μια ματιά στην Ιταλία), καθώς, όπως επισημαίνεται, τον τελευταίο αιώνα, η γειτονική μας μεσογειακή χώρα έχει λειτουργήσει ως «βαρόμετρο» των τάσεων στην ήπειρο. Το 1920, ο φασισμός του Μουσολίνι αποτέλεσε τον προπομπό του Ναζισμού και του Χίτλερ. Τη δεκαετία του 1970, η ακροαριστερή και η ακροδεξιά τρομοκρατία ήταν με τη σειρά τους προάγγελοι ενόπλων οργανώσεων στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ακόμα και για την περίπτωση Τραμπ στις ΗΠΑ, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού (την άνοδο στην εξουσία ενός πάμπλουτου ηγέτη, ικανού στη χρήση των ΜΜΕ, με περίεργη… κόμη), υπάρχει η περίπτωση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος επίσης νίκησε τα «παραδοσιακά» κόμματα με τηλεοπτικά σλόγκαν, ρητορική κατά του συστήματος και επίδειξη πλούτου.

Στην περίπτωση του δημοψηφίσματος της 4ης Δεκεμβρίου, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, θα φανεί εάν ο λαϊκισμός που σαρώνει τον κόσμο ανεβαίνει ακόμα ή πρόκειται να υποχωρήσει. «Η Ιταλία είναι σαν σεισμογράφος» λέει ο Μαρκ Λαζάρ, καθηγητής του Πανεπιστημίου Sciences Po στο Παρίσι. «Καταγράφει μικρές πολιτικές δονήσεις, που αργότερα εξαπλώνονται στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο ως μεγαλύτεροι σεισμοί».

Ο πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, έχει στοιχηματίσει το πολιτικό του μέλλον στο δημοψήφισμα, μια συνταγματική μεταρρύθμιση με σκοπό τη συρρίκνωση της Γερουσίας ώστε να γίνει ευκολότερη η διακυβέρνηση της Ιταλίας. Όπως υποστηρίζει, το δημοψήφισμα θα πλήξει την «παλιά φρουρά» της ιταλικής πολιτικής, που έχει παραλύσει τη χώρα εδώ και δεκαετίες, μειώνοντας τους γερουσιαστές στους 100 από 315 που είναι τώρα, στερώντας τους τη δυνατότητα να ρίξουν την κυβέρνηση με ψήφους μη εμπιστοσύνης και ελέγχοντας τη δύναμή τους όσον αφορά στο μπλοκάρισμα νομοσχεδίων. Αν και ο Ρέντσι ανέλαβε το 2014, ως ένα νέο πρόσωπο, δεσμευόμενο να προβεί σε δύσκολες επιλογές, πλέον θεωρείται μέρος του κατεστημένου, και πολλοί ψηφοφόροι βλέπουν το δημοψήφισμα ως μια ευκαιρία «εκκαθάρισης». Ο ίδιος ο Ρέντσι έχει πει πως θα παραιτηθεί εάν το αποτέλεσμα είναι αρνητικό, οπότε το δημοψήφισμα έχει πάρει μορφή περισσότερο υπέρ ή κατά του ίδιου του Ρέντσι.

Η Αυστρία, η Γαλλία, η Ολλανδία και η Γερμανία έχουν προεδρικές ή κοινοβουλευτικές εκλογές μέσα στο επόμενο έτος, και η Ισπανία αναμένει το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας. Καθώς οι κυβερνήσεις και τα συστημικά κόμματα προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις επικρίσεις από πλευρές ακραίων σχετικά με οτιδήποτε, από τη χαμηλή οικονομική ανάπτυξη μέχρι την εισροή μεταναστών, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αποσπάσουν μεγάλα οφέλη εθνικιστικές και λαϊκιστικές δυνάμεις.

Ο Μπερλουσκόνι, που ήταν πρωθυπουργός για τρεις θητείες στο διάστημα 1994-2011, ήταν αναμφίβολα λαϊκιστής, ωστόσο η συγκεκριμένη τάση ενισχύθηκε το 2009, με την εμφάνιση του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, με επικεφαλής έναν τηλεοπτικό κωμικό, τον Μπέπε Γκρίλο. Το κίνημα αυτό δημιούργησε ένα σύστημα online ψηφοφορίας για τους ηγέτες του και συνέθεσε ένα ασυνήθιστο «κράμα» δυσαρεστημένων ψηφοφόρων από κάθε πλευρά του πολιτικού φάσματος. Σε πύρινους λόγους από τους οποίους δεν απουσίαζαν οι ύβρεις, ο Γκρίλο και οι δικοί του δίνουν φωνή σε άτομα τα οποία απασχολούν προβλήματα που μπορεί να κυμαίνονται από την ανεργία και το ευρώ μέχρι την κλιματική αλλαγή και την ανάγκη καλύτερων σχέσεων με τη Ρωσία του Πούτιν. Το Κίνημα Πέντε Αστέρων έχει σημειώσει επιτυχή πορεία στη Ρώμη και το Τορίνο και είναι κοντά στο κόμμα του Ρέντσι όσον αφορά στη δύναμη που κατέχει στην ιταλική πολιτική σκηνή. Το κίνημα θεωρεί το δημοψήφισμα ως ένα μέσω εκτοπισμού του Ρέντσι και πρόκλησης νέων εκλογών που θα του έδιναν την ευκαιρία να γίνει κυβέρνηση.

Λόγω την κοινοβουλευτικών της κανόνων, η Ιταλία αποτελεί «εργαστήριο» νέων τάσεων, καθώς πολλοί «αντάρτες» έχουν την ευκαιρία να εκφράζουν τις αντιρρήσεις και τους προβληματισμούς τους, με αποτέλεσμα η χώρα να έχει δει 63 κυβερνήσεις από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι πολέμιοι της μεταρρύθμισης υποστηρίζουν πως, αν γίνει, θα αποδυναμώσει μια σειρά «checks and balances» που στόχο έχουν να αποτρέψουν την άνοδο ενός επικίνδυνα ισχυρού ηγέτη σαν τον Μουσολίνι.

Ο Ρέντσι, από πλευρά του, λέει πως η Ιταλία θα γίνει πιο σταθερή, ενώ στο μεταξύ δανείζεται μεθόδους του Κινήματος Πέντε Αστέρων, εντείνοντας τη δική του λαϊκιστική ρητορική, εναντίον της γραφειοκρατίας και των όρων και περιορισμών της ΕΕ.

Όλα αυτά, όπως σημειώνεται στο δημοσίευμα, θα μπορούσαν να αποτελέσουν προάγγελο αλλαγών στην Ευρώπη, εκτιμά ο Τζιοβάνι Ορσίνα, καθηγητής του Πανεπιστημίου Luiss-Guido Carli στη Ρώμη. «Η αστάθεια της Ιταλίας την καθιστά χώρο εκκόλαψης της δημοκρατικής κρίσης» αναφέρει, συμπληρώνοντας «πως οι αδύναμοι θεσμοί σημαίνουν ότι τα νέα κινήματα δεν καταστέλλονται ή καταπνίγονται όσο γρήγορα θα συνέβαινε κάτι τέτοιο αλλού».