Γράφει ο Λυκούργος Χατζάκος

Η ανακατάληψη της Ράκκα και η ήττα του αυτοαποκαλούμενου «Χαλιφάτου» δημιoύργησαν ένα προσωρινό κενό στην πυκνή ομίχλη, η οποία πλέον της δεκαετίας καλύπτει τον Μεσανατολικό Ορίζοντα.

Όμως, η συνεχιζομένη κρίση στην Συρία, οι εσωτερικές εξελίξεις στο Ιράκ με αιχμή το Κουρδικό και η αναζωπύρωση των συγκρούσεων στην Παλαιστίνη, εξ αφορμής της πρόσφατης απόφασης του Αμερικανικού Προέδρου σχετικά με την Ιερουσαλήμ, δεν επιτρέπουν περιθώρια αισιόδοξων προβλέψεων στο άμεσο μέλλον.

Ακόμη, ο νέο-Οθωμανικός μεγαλοϊεδατισμός του Προέδρου Erdogan, και οι βλέψεις του στην ευαίσθητη και ασταθή, αυτή, περιοχή σε συνδυασμό με τους ανταγωνιστικούς σχεδιασμούς της Τεχεράνης για την περιφερειακή πρωτοκαθεδρία, ενισχύουν τις δυσοίωνες προοπτικές για την συνέχεια και προκαλούν εκνευρισμό και ανησυχία στον Δυτικό κόσμο, ο οποίος με την παρουσία του D. Trump στον Λευκό Οίκο, δεν έχει την αίσθηση ασφαλείας και ισχύος άλλων, προηγουμένων περιόδων.

Η ανησυχία της Δύσεως, επιτείνεται από δύο επιπλέον παραμέτρους: αφ’ ενός, με την αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως να συγκροτήσει ενιαία εξωτερική πολιτική και με την οικονομική κρίση να μεγεθύνει τις αδυναμίες της, εις τρόπον ώστε να λειτουργήσει συνεκτικά ως γεωστρατηγικός παίκτης και αφ’ ετέρου, η προσωρινή –ας ελπίσουμε-, ακινητοποίηση των ΗΠΑ λόγω του ελλείμματος διεθνούς κύρους και αξιοπιστίας της νέας Αμερικανικής Προεδρίας. Μιας Προεδρίας, η οποία διαδέχεται την «λαμπερή» και άκρως επικοινωνιακή, πλην όμως, ελλειμματική σε θάρρος και τόλμη για την ανάληψη ευθυνών και δράσεως, Προεδρία Barak Obama.

Στην ατολμία του προηγουμένου Αμερικανού Προέδρου, οφείλεται και η επιδείνωση της καταστάσεως στο Ιράκ με την πρόωρη αποχώρηση των Αμερικανικών δυνάμεων –ενωρίτερα και από τις προβλεπόμενες ημερομηνίες της συμφωνίας ΗΠΑ-Ιράκ (SOFA)-, όταν από το καλοκαίρι του 2007 η χώρα είχε ξεκινήσει -αργά μεν, σταθερά δε-, να στρέφει προς ειρήνευση και την απομάκρυνσή της από την εσωτερική ασυναρτησία, συνέπεια της βιαίας πτώσως του καθεστώτος Sadam Hussein και της απουσίας πολιτικής για την επόμενη ημέρα προετοιμασίας.

Ακόμη, η υπαναχώρησή του, παρά τις πρώτες προειδοποιήσεις προς το καθεστώς Assad στην Συρία, περί αναλήψεως, λυσιτελούς δράσεως της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας προεκάλεσε κενό, του οποίου συνέπεια είναι η διαιώνιση της κρίσης στην Συρία, και επέτρεψε να δημιουργηθούν συνθήκες για την ισχυροποίηση της συμμορίας των ψυχοπαθών του ISIS.

Είναι η αμφιθυμία, αυτή, η οποία επέτρεψε την ανάληψη πρωτοβουλιών από την Μόσχα και για πρώτη φορά Ρωσικές ένοπλες δυνάμεις έδρασαν ανενόχλητες στην περιοχή, κάτι που ποτέ μέχρι σήμερα δεν είχε συμβεί, ούτε καν επί εποχής της τότε κραταιάς Σοβιετικής Ενώσεως.

Σήμερα, η Δύση εμφανίζεται στην Μεσανατολική σκηνή ως κομπάρσος, αφήνοντας ρόλο πρωταγωνιστού στην ετερογενή συμμαχία της απολυταρχικής Αγκύρας και της θεοκρατικής Τεχεράνης, υπό ενορχήστρωση και διεύθυνση της μπαγκέτας του Δεσποτικού Κρεμλίνου. Στα δυσμενή για τις Δυτικές δυνάμεις δεδομένα, προστίθεται και η πρόσφατη εξέλιξη επί του Κουρδικού στο Βόρειο Ιράκ.

Η σχεδόν μανιακή και κατά κοινή ομολογία, επιβλαβής εμμονή του Προέδρου Massud Barzani σχετικά με την διενέργεια δημοψηφίσματος στις περιοχές ευθύνης της KRG (Kurdistan Regional Government) και στο Κιρκούκ, προεκάλεσε την άμεση αντίδραση της Βαγδάτης, η οποία με διασφαλισμένη την Ιρανική και Τουρκική στήριξη -εφ’ όσον και για τις δύο αυτές χώρες η δημιουργία ενός Κουρδικού κράτους συνιστά εφιαλτικό σενάριο-, κινήθηκε άμεσα και η προέλαση των Ιρακινών ενόπλων δυνάμεων υποχρέωσε τους Κούρδους Peshmerga να εγκαταλείψουν προνομιακές θέσεις, τις οποίες είχαν λάβει προ της κρίσεως, στην διεκδικούμενη από την Αραβική και Κουρδική πλευρά, επαρχία του Κιρκούκ. Ευτυχώς, τόσο το Arbyl όσο και η Κυβέρνηση Abadi της Βαγδάτης, επέδειξαν σωφροσύνη, έστω και την τελευταία στιγμή και απεφεύχθη ένοπλη αντιπαράθεση Κουρδικών και Ιρακινών δυνάμεων.

Το πρόβλημα για την Κουρδική πλευρά, αναφύεται στο σημείο όπου οι Κούρδοι, με την βεβιασμένη, άστοχη και άκομψη, αυτή ενέργεια του Προέδρου Barzani, απώλεσαν μέρος του κύρους και της αξιοπιστίας που είχαν κεφαλαιοποιήσει κατά την τελευταία περίοδο. Έχει γραφεί -και αποτελεί σκέψη την οποία και ο γράφων υποστηρίζει ενθέρμως-, ότι κρίσιμη παράμετρο ισορροπίας και επιλύσεως πληθώρας αδιεξόδων στην πορεία των πραγμάτων στην Μέση Ανατολή, συνιστά η δημιουργία Κουρδικού κράτους, στο οποίο θα συμπεριλαμβάνονται περιοχές στις οποίες ζουν Κουρδικοί πληθυσμοί του Ιράκ, της Συρίας, του Ιράν και σε δεύτερο χρόνο -όταν οι συνθήκες ωριμάσουν και καταστεί εφικτό- και της Τουρκίας, με θαλάσσια πρόσβαση, μέσω των Συριακών εδαφών.

Το ζήτημα είναι ότι, η υπόθεση συγκροτήσεως Κουρδικού κράτους, έχει ως αιχμή την πορεία του Αυτονόμου Ιρακινού Κουρδιστάν, μιας και αυτό είναι η μόνη υπαρκτή και κατοχυρωμένη Κουρδική οντότητα. Το γεγονός το οποίο δημιουργεί αβεβαιότητες, καθώς το «παιχνίδι» στην περιοχή είναι σύνθετο και πολύπλοκο, με ανάμειξη γειτονικών χωρών, των οποίων τα συμφέροντα αναπόφευκτα θα συγκρουσθούν, έστω και αν η τρέχουσα πραγματικότητα συνηγορεί και υποχρεώνει σε συγκλίσεις.

Πέραν αυτού, ανασχετικός παράγοντας είναι και η εν γένει κατάσταση στο Ιράκ. Στο Ιράκ, το οποίο συνεχίζει να βρίσκεται σε περιδίνηση δογματικών θρησκευτικών αντιπαραθέσεων μεταξύ Σουνιτών και Σιϊτών, ενώ και το Σιϊτικό μπλοκ εμφανίζεται διχασμένο –επί παραδείγματι, το μεγαλύτερο και κυβερνών κόμμα Dawa, από το οποίο προέρχεται και ο σημερινός Πρωθυπουργός Abadi και ο προηγούμενος Nuri Al-Maliki, έχει χωρισθεί σε δύο στρατόπεδα. Εκείνο, στο οποίο ηγείται ο κ.Abadi (Dawa al-Islam) και ένα άλλο (Dawa), ακραιφνώς φιλοΙρανικό, στο οποίο, ηγείται ο κ. Maliki. Το θεοκρατικό Ιράν αξιοποιεί στο έπακρο το ομόδοξο, πλειψηφικό, Σιϊτικό στοιχείο του Ιράκ και έχει από καιρό, πραγματοποιήσει βαθεία διείσδυση στην ιρακινή πολιτική σκηνή.

Παρ’ όλα αυτά, οι δύο πλευρές Arbyl και Βαγδάτη, συμφώνησαν, αρχικώς, να επανέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι συνομιλίες, οι οποίες θα περιλαμβάνουν και το θέμα των συνόρων της Κουρδικής οντότητας, θα ξεκινήσουν με το Παρίσι να αναλαμβάνει, ως κοινά αποδεκτή επιλογή, τον ρόλο εγγυητή και διαμεσολαβητή. Σήμερα, στην διαμεσολαβητική Ευρωπαϊκή ομάδα προστέθησαν προσετέθησαν και Βρετανοί και Γερμανοί. Οι όροι της Βαγδάτης για πλήρη έλεγχο των τελωνείων και των αεροδρομίων και της εισπράξεως των εσόδων από αυτές τις πηγές εκ μέρους της κεντρικής Ιρακινής κυβερνήσεως, έγιναν αποδεκτοί από την Κουρδική Κυβέρνηση, μετά και από πιέσεις οι οποίες ασκήθηκαν από τα στελέχη του PUK, του κόμματος του αειμνήστου Προέδρου του Ιράκ Jalal Talabani.

Παρά ταύτα, η κυβέρνηση Abadi δεν εμφανίζεται συνεπής και εκβιάζει για περεταίρω παραχωρήσεις από την KRG. Η μη καταβολή των μισθών στους κρατικούς υπαλλήλους, οι οποίοι υπηρετούν στο Αυτόνομο Κουρδιστάν του Βορείου Ιράκ, είχε ως συνέπεια την έκρηξη διαδηλώσεων σε Σουλειμανίγια και Ερμπίλ κατά το διήμερο 15ης και 16ης τρέχοντος μηνός.

Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι τα στελέχη και οι κυβερνητικοί παράγοντες, οι οποίοι πρόσκεινται το PUK, τήρησαν υπεύθυνη και σοβαρή στάση σε όλη την διάρκεια της κρίσεως. Αντέδρασαν στην εμμονή του κ. Barzani να εκβιάσει με το δημοψήφισμα, παρά και τις αποτρεπτικές παραινέσεις ξένων παραγόντων με άκρως βαρύνοντα λόγο στην περιοχή, ενώ, χάριν αυτών και της ψυχραιμίας που αντιμετώπισαν την προέλαση του Ιρακινού στρατού απεφεύχθη μεγαλύτερης έκτασης διακοινοτική σύρραξη και απετράπη η ένοπλη αντιπαράθεση Ιρακινών δυνάμεων και Κούρδων Peshmerga. Να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι και ο Πρωθυπουργός του Ιρακινού Κουρδιστάν, κ. Nesirwan Barzani, ανιψιός του Προέδρου, αντιτάχθηκε στους χειρισμούς του.

Τόσο η Βαγδάτη, όσο και το Arbyl βρίσκονται προ εκλογών, οι οποίες μέλλει να διεξαχθούν τον προσεχή Μάϊο. Η κυβέρνηση Abadi έχει κηρύξει ανηλεή πόλεμο κατά της διαφθοράς με συνέπεια την όξυνση των αντιπαραθέσεων μεταξύ των πολιτικών σχηματισμών –ας συγκρετείται ότι, τα κοινοβουλευτικά ήθη του Ιράκ είναι σε νηπιακό στάδιο, ενώ οι πολιτικές αντιπαραθέσεις, δεν υπακούουν στους καθ’ ημάς κανόνες και δεν συγκρίνονται με τις οικίες για τις Δυτικές δημοκρατίες, ανάλογες αντιπαραθέσεις, ακόμη και όταν αυτές βρίσκονται στην πλέον ακραία όξυνσή τους.

Ατυχώς, απ’ ότι διαφαίνεται θα χρησιμοποιήσει το θέμα του Κουρδικού, προκειμένου να συγκρατήσει δυνάμεις στην επικείμενη εκλογική μάχη, δεδομένου ότι το κόμμα του Dawa, όπως προανεφέρθη, έχει διασπασθεί και ο πρώην Πρωθυπουργός Maliki διεκδικεί την Πρωθυπουργία ηγούμενος του ενός σχήματος, το οποίο προέκυψε από την διάσπαση αυτή.

Στον Κουρδικό τομέα, το PUK πρόκειται να πραγματοποιήσει τον προσεχή Ιανουάριο το τακτικό του συνέδριο, αφού λήγει η περίοδος πένθους για την απώλεια του αειμνήστου Jalal Talabani. Επικρατέστερος υποψήφιος για την ηγεσία του κόμματος εμφανίζεται ο προερχόμενος από τις τάξεις του στρατεύματος, κύριος Pafle Talabani –το όνομα αυτό καθώς και του Αναπληρωτού Πρωθυπουργού κ. Qubat Talabani, ας συγκρατηθούν-, ο οποίος ενίσχυσε, σημαντικά, την δημοφιλία του μετά και την συμμετοχή του στην συμφωνία του Κιρκούκ, η οποία κρίνεται από Κούρδους παράγοντες ως επιτυχής καθ’ όσον ήδη οι Κουρδικές δυνάμεις ασφαλείας επιστρέφουν στις προ της κρίσεως θέσεις τους.

Έγκυρες πηγές αναφέρουν ότι, το PUK πρόκειται να αναλάβει πρωτοβουλία προτάσεως αλλαγής του Πολιτειακού status του Αυτόνομου Ιρακινού Κουρδιστάν με κατάρτιση Συντάγματος –το ισχύον είναι προσωρινό και αποσπασματική αντιγραφή του Ιρακινού- , στο οποίο θα υπάρχει πρόταση μεταβολής του πολιτεύματος από Προεδρική σε Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Οι συνέπειες της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος είχαν ως παράγωγο την παραίτησή του Προέδρου Barzani από το Προεδρικό αξίωμα. Η απομάκρυνσή του από την εξουσία, μέλει να δειχθεί κατά πόσο αυτή είναι τυπική και θα συνεχίσει να παρεμβαίνει καθοριστικά στην διαμόρφωση της πολιτικής γραμμής της Κουρδικής πλευράς ή οι Κούρδοι του Βορείου Ιράκ θα εισέλθουν σε τροχιά ανανέωσης της ηγεσίας, καθ’ ην στιγμή οι δύο ιστορικοί ηγέτες τους –Jalal Talabani και Massud Barzani-, εκλείπουν από το προσκήνιο.

Ενδεχομένως αυτό να προσφέρει την δυνατότητα προσέγγισης με τους Κούρδους του DYD στην Συρία, με τους οποίους οι κ.κ. Ταλαμπανί και Μεσούντ Μπαρζανί κρατούσαν αποστάσεις, ένεκα της αριστερής πολιτικής τοποθετήσεώς τους και της ιδεολογικής συγγένειάς τους, με τους ομοεθνείς τους PKK στην Τουρκία. Ειδικώτερα, τώρα, στιγμή κατά την οποία, οι Κούρδοι στην Συρία μετά και την επιτυχία τους έναντι των δυνάμεων του ISIS, έχουν σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων σχηματισμών της Συριακής Αντιπολιτεύσεως, οι οποίοι συγκρούονται με τις δυνάμεις του καθεστώτος Assad.

Ας επισημανθεί, στο σημείο αυτό ότι, διεθνείς παράγοντες κάνουν λόγο και εμφανίζονται θετικώς διακείμενοι στην προοπτική δημιουργίας Κουρδικής οντότητας στην Συρία και υπάρχει η αίσθηση ότι και ο Πρόεδρος Assad αποδέχεται την εκδοχή δημιουργίας Ομοσπόνδου Συριακού Κράτους με συνιστώσες κοινότητες την Αραβική και την Κουρδική. Προφανώς, μία τέτοια εξέλιξη θα δώσει άλλου είδους διάσταση στο Κουρδικό όραμα για την δημιουργία Κουρδικού κράτους.

Ενδιαφέρον είναι ότι, οι συνήθως «αγενώς» συμπεριφερόμενοι γείτονες –Τουρκία και Ιράν-, προσπάθησαν αρχικώς, να μείνουν εκτός του κάδρου των εσωτερικών εξελίξεων στο Ιράκ. Όμως, οι φόβοι για ενδεχόμενη συγκρότηση Κουρδικής οντότητος εντός των Συριακών εδαφών και που εν δυνάμει θα συνιστούσε ενιαία Κουρδική περιοχή με το Αυτόνομο Ιρακινό Κουρδιστάν, γειτνιάζουσας πλέον με τις περιοχές στον Ιρανικό Βορρά, όπου υπάρχει συγκέντρωση μεγάλου Κουρδικού πληθυσμού, υπερίσχυσαν της ψυχραιμίας και το πρώτο βήμα έγινε από την Τεχεράνη στο παρασκήνιο. Μόλις χθες, μετά από την σύλληψη Ιρανών πρακτόρων της Eitlaat η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση του Β. Ιράκ, κήρυξε στρατιωτικό νόμο στις υπό τον έλεγχό της περιοχές. Σύμφωνα με πηγές του Ερμπίλ, οι Ιρανοί εκμεταλευόμενοι τις αστοχίες της διοίκησης Barzani και ερεθίζοντας τις ευαισθησίες της Αραβικής πλευράς στο Ιράκ, μεθοδεύουν διαμελισμό της Κουρδικής περιοχής στον Βορρά της χώρας.

Προς το παρόν, Βρετανοί, Γάλλοι και Γερμανοί διαμεσολαβητές, προσπαθούν να επαναφέρουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων Βαγδάτη και Ερμπίλ και να πείσουν την Ιρακινή κεντρική κυβέρνηση να προσέλθει στις διαπραγματεύσεις καθ’ όσον η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση έχει αποδεχθεί την απαίτησή του Πρωθυπουργού Abadi για τον έλεγχο και είσπραξη των εσόδων από τα αεροδρόμια και τους τελωνειακούς σταθμούς στο Βόρειο Ιράκ.