Δυστυχώς, όμως, συχνά δεν διαγιγνώσκεται ή δεν αντιμετωπίζεται σωστά και έτσι αρκετές φορές κάποιος μαθαίνει ότι είναι υπερτασικός αφού πάθει το έμφραγμα ή το εγκεφαλικό.

Στη διεργασία της πρόκλησης βλάβης στην καρδιά, τα αγγεία και τους νεφρούς σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν – πέραν της αυξημένης πίεσης- και η ενεργοποίηση δύο σημαντικών νευροορμονικών συστημάτων:

• του συμπαθητικού συστήματος και
• του συστήματος ρενίνης-αγγειοτασίνης-αλδοστερόνης

Τα δύο αυτά συστήματα ενεργοποιούνται πολύ με την αύξηση της πίεσης και μέσω πολύπλοκων μηχανισμών επιτείνουν τις βλάβες της υπέρτασης.

Τι βλάβες προκαλεί η υπέρταση

• Καρδιά: υπερτροφία καρδιάς, στηθάγχη – έμφραγμα μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες, ανευρύσματα
• Νεφρούς: νεφρική ανεπάρκεια
• Αρτηρίες: αύξηση πάχους του χιτώνα του τοιχώματος των αρτηριών και σκλήρυνσή του
• Εγκέφαλος:εγκεφαλικά επεισόδια

Οι βλάβες εξαρτώνται από:

• Τη βαρύτητα της υπέρτασης
• Τη χρονιότητά της
• Τη γενετική προδιάθεση (οι γενετικοί παράγοντες συνεισφέρουν σε ποσοστό 30%-60% στην εκδήλωση της υπέρτασης)
• Τις διαιτητικές συνήθειες
• Τη συνύπαρξη διαβήτη ή παχυσαρκίας

Βλάβες στην καρδιά

Το κύριο χαρακτηριστικό ενός ασθενούς που δεν έχει ρυθμισμένη την πίεσή του είναι η υπερτροφία της καρδιάς του. Ο καρδιακός μυς αρχικά παχύνεται αντιρροπιστικά για να εξωθήσει το αίμα κόντρα στις αυξημένες αντιστάσεις των μικρών αρτηριών και στη σκληρότητα της αορτής, αλλά αν αυτή η πάχυνση συνεχισθεί πέραν ενός ορίου, τότε συμβαίνουν και άλλες επιπρόσθετες μεταβολές που μειώνουν την συσταλτική ικανότητα της καρδιάς και μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια.

Η αυξημένη μάζα της αριστεράς κοιλίας της καρδιάς συνδυάζεται συχνά με επιτάχυνση των αθηροσκληρυντικών αλλοιώσεων των στεφανιαίων αρτηριών, οδηγώντας στην εμφάνιση στηθάγχης και εμφράγματος του μυοκαρδίου. Επίσης, η υπέρταση προκαλεί – συχνά και πολύ πρώιμα – διάταση του αριστερού κόλπου και της αορτικής ρίζας. Έτσι, ο υπερτασικός ασθενής με υπερτροφία του μυοκαρδίου έχει υπερδιπλάσιο κίνδυνο για αρρυθμίες και ανευρύσματα συγκριτικά με αυτόν που δεν έχει υπερτροφία.

Μέθοδος εκλογής για τη διάγνωση της υπερτροφίας του μυοκαρδίου ακόμη και στα αρχικά στάδια είναι το υπερηχοκαρδιογράφημα, ενώ το καρδιογράφημα αποκαλύπτει συνήθως την προχωρημένη υπερτροφία.

Βλάβες σε αρτηρίες και εγκέφαλο

Η αρτηριακή υπέρταση προκαλεί υπερτροφία και στο τοίχωμα των αγγείων. Το αυξημένο πάχος των χιτώνων του τοιχώματος των μεγάλων αρτηριών (π.χ. των καρωτίδων) σχετίζεται στενά με τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, αλλά και με την υπερτροφία του μυοκαρδίου και τα εμφράγματα.

Μπορεί να μετρηθεί με υπερήχους, αλλά η ακριβής μέτρησή του απαιτεί εξειδικευμένα εργαστήρια με μεγάλη εμπειρία του χειριστή και γι αυτό δεν χρησιμοποιείται στην καθημερινή πράξη. Η υπέρταση προκαλεί και σκλήρυνση του αρτηριακού τοιχώματος. Τη σκληρότητα της αορτής την εκτιμούμε με διάφορους τρόπους, όπως π.χ. με ειδικές συσκευές.

Βλάβες στους νεφρούς

Ο νεφρός είναι θύτης και θύμα της υπέρτασης. Νεφρικές παθήσεις προκαλούν υπέρταση, αλλά και η αυξημένη πίεση οδηγεί σε έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας και μαζί με τον σακχαρώδη διαβήτη είναι οι δύο κύριες αιτίες που οδηγούν σήμερα έναν άνθρωπο στο τεχνητό νεφρό.

Η διάγνωση νεφρικής βλάβης βασίζεται είτε στην αυξημένη κρεατινίνη ορού είτε στην αυξημένη απέκκριση αλβουμίνης. Είναι μάλιστα καλύτερα να υπολογίζεται ο ρυθμός σπειραματικής διήθησης.

Ως ήπια νεφρική ανεπάρκεια ορίζεται η τιμή κρεατινίνης ορού μεγαλύτερη από1,4 mg/dl (για τους άνδρες) και 1,5mg/dl (για τις γυναίκες) ή τιμή GFR μικρότερη από 60 ml/min.

Συχνότητα ελέγχου

Ο υπερτασικός ασθενής καλό θα είναι να υποβάλλεται – κατά τις αρχικές του ιατρικές εκτιμήσεις – και σε έλεγχο για ανίχνευση βλάβης στα όργανα που προαναφέρθηκαν/

Στη διαχρονική παρακολούθησή του, επανέλεγχος της υπερτροφίας της αριστεράς κοιλίας και της πάχυνσης του τοιχώματος των καρωτίδων πρέπει να γίνεται μέσα σε έναν χρόνο, ενώ σε 3-6 μήνες μετά τη ρύθμιση  της πίεσης πρέπει να επανελεγχθούν και οι τιμές μικροαλβουμινουρίας.

Ο στόχος της θεραπείας

Κεντρικός στόχος, βέβαια, είναι να πέσει η αρτηριακή πίεση κάτω από 1.340/90 mm Hg (αλλά όχι χαμηλότερα από 115/65 mm ).

Μέσα μείωσης της πίεσης:

• Δίαιτα χωρίς αλάτι
• Μείωση σωματικού βάρους
• Αερόβια άσκηση
• Χρήση αντιυπερτασικών φαρμάκων (στα οποία πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνεται αναστολέας του μετατρεπτικού ενζύμου ή αναστολέας των υποδοχέων της αγγειοτασίνης)
• Ρύθμιση των λιπιδίων
• Γλυκαιμικός έλεγχος
• Χορήγηση ασπιρίνης, όπου χρειάζεται
• Για την ανθεκτική υπέρταση, κατάλυση της συμπαθητικής νεύρωσης του νεφρού (renal sympathetic denervation – RSD) με εισαγωγή ειδικού καθετήρα στις νεφρικές αρτηρίες και χρήση υψίσυχνου ρεύματος, με τοπική αναισθησία και νοσηλεία μίας ημέρας στο νοσοκομείο. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση της αρτηριακής πίεσης – έως και άνω των 30 mmHg – χωρίς στοιχεία επιβάρυνσης της νεφρικής λειτουργίας των ασθενών. Στο Αιμοδυναμικό Εργαστήριο της Α’ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο έχουν γίνει αρκετές τέτοιες επεμβάσεις, με πολύ καλά αποτελέσματα.