της Δρος. Άννας Κωνσταντινίδου*

Προσωπικά, και δεν βαπτίζω το κρέας… ψάρι, δεν άκουσα τίποτα καινούριο από αυτό που λέει ο πρωθυπουργός για τις θέσεις και τις κόκκινες γραμμές της χώρας και της κυβέρνησής του στα ελληνοτουρκικά θέματα. Ακόμα, κι αν μια προβεβλημένη εφημερίδα με το σημερινό πρωτοσέλιδό της και με τον τίτλο της: “Υποχωρήσεις θέσεων στα ελληνοτουρκικά, προανήγγειλε ο κύριος Πρωθυπουργός ” και χρησιμοποιώντας τη λέξη που όντως χθες είπε δημόσια ο κ.Μητσοτάκης, θέλησε να παίξει για άλλη μία φορά (ενδεχομένως) τον λαγό…ποιων;… Αυτό το ξέρει μόνο η εφημερίδα που με τον μανδύα του πατριωτισμού, μαζί με εφημερίδες και ιστολόγια που πρόσκεινται στην αξιωματική αντιπολίτευση εξαντλούν τον πατριωτισμό τους στα ελληνοτουρκικά. Και τι επιδίωξε να μας “πληροφορήσει” η εν λόγω εφημερίδα; Ότι ετοιμαζόμαστε για “Πρέσπες του Αιγαίου”(!)

Να ανοίξουμε μία παρένθεση και να πούμε κάτι για τους “ευαίσθητους πατριώτες” μόνο με ό,τι αφορά  τα ελληνοτουρκικά. Για αυτούς η Συμφωνία των Πρεσπών, που ακόμα η αξιωματική αντιπολίτευση θεωρεί ως διπλωματική επιτυχία, ο πόλεμος που δέχεται το Οικουμενικό Πατριαρχείο από τα ρωσοτουρκικά συμφέροντα, η φυλάκιση του Μπελέρη και το καθεστώς που βιώνουν οι εθνικές μας μειονότητες σε Ρωσία, Ουκρανία και Αλβανία και φυσικά… δεν γίνονται τα γεγονότα αυτά αντιληπτά ως εθνικά θέματα. Προφανώς, είτε δεν παρουσιάζουν τα αναμενόμενα κλικ και δεν έχουν το ανάλογο κοινό, μια και οι Έλληνες εξαντλούμε την ευαισθησία μας, και εύλογα, όπως το κάνω (και) εγώ στο ζήτημα ‘Τουρκία’, είτε ως ‘λαγοί’ οφείλουν να πλασάρουν στην κοινή γνώμη κάτι εύπεπτο, ώστε Ρώσοι και Τούρκοι να παίζουν… μπάλα ανενόχλητοι μέσω προπαγανδιστικών μηχανισμών που φέρουν (γράψαμε το προηγούμενο διάστημα) στην ελληνική κοινωνία.

Τι είπε χθες ο Έλληνας πρωθυπουργός; Η αυτολεξεί του απάντηση στην ερώτηση της κυρίας Κοσιώνη για ενδεχόμενη διαπραγμάτευση με την Τουρκία, ήταν: «Πρέπει να σας πω ότι οποιαδήποτε συμφωνία αυτού του τύπου μπορεί ενδεχομένως να συνεπάγεται και κάποιες υποχωρήσεις από κάποιες θέσεις που μπορούν να αποτελούν τις αφετηρίες της διαπραγμάτευσης. Αλλά θα λύσουμε τη διαφορά μας με όρους που προφανώς θα είναι συμβατοί με την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων».

Λοιπόν… Αρχικά, οφείλουμε να πούμε αυτό που οι επικοινωνιολόγοι γνωρίζουν πάρα πολύ… είναι αναγκαίο να εστιάσουμε στο timing που δόθηκε η συγκεκριμένη συνέντευξη. Είναι ολόκληρο κεφάλαιο ακόμα και στην επικοινωνιακή διαχείριση μίας Κρίσης, το timing που κάνει κάποιος κάτι, προκειμένου είτε να προλάβει την Κρίση ή ακόμα και να δώσει τα απαραίτητα μηνύματα.

Ο κ.Μητσοτάκης έδωσε τη συνέντευξη, την επομένη όχι μόνο της άφιξής του από το Βίλνιους αλλά της συνάντησής του με τον Ερντογάν. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, καθώς τη συγκεκριμένη συνέντευξη δεν την άκουσαν μόνο οι Έλληνες, αλλά Άγγλοι, Γάλλοι, Αμερικανοί…. εν ολίγοις, το “σύμπαν” όλο που λέμε στην αργκό,  έπρεπε να δείξει ότι η χώρα μας είναι ένα κράτος πολύ ανοιχτό στη Διπλωματία, ένα Κράτος που συζητεί με σοβαρότητα, έτοιμο να διαπραγματευτεί με σοβαρά ερείσματα και με σοβαρά επιχειρήματα.

Άραγε, είναι κάτι που δεν γνώριζε η Διεθνής Διπλωματία και έπρεπε με αυτήν την συνέντευξη ο Έλληνας πρωθυπουργός να αναδείξει (για μία ακόμη φορά);  Φυσικά, και γνώριζε και γνωρίζει η Διεθνής Διπλωματία πώς λειτουργεί η Ελλάδα, αλλά ο Μητσοτάκης με την στάση του αυτή ήθελε να καταδείξει ότι ακόμα και η ελληνική πλευρά να είναι ανοιχτή στο διάλογο, η Τουρκία απλά μπλοφάρει μέσω ενός νέου προσωπείου, στο πλαίσιο της γνωστής πλέον τακτικής της, όπου έγκειται και το “παζάρι”.

Ο πρωθυπουργός γνωρίζει πολύ καλά το προσωπείο του Ερντογάν, όπως και ότι η συμπεριφορά του στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ ήταν θεατράλε, και καθώς ο Τούρκος πρόεδρος (προσωπικά δεν δίνω πολλά 24ωρα ηρεμίας, μετά μάλιστα και από την απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της Σουηδίας για τη μη έκδοση δύο Τούρκων υπηκόων που η τουρκική κυβέρνηση τούς θεωρεί τρομοκράτες) λειτουργεί ως Ιανός της Διεθνούς Πολιτικής, ο Μητσοτάκης ήθελε με έμμεσο τρόπο να καταδείξει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά.

Επίσης, ας μην ξεχνάμε και κάτι πάρα πολύ ουσιαστικό, ότι την επόμενη εβδομάδα το Κογκρέσο αποφασίζει για τα F-16 και εάν ουσιαστικά θα πέσουν στις καλένδες με βάση τις υποσχετικές. Η Ελλάδα οφείλει να καταδείξει, αυτό που ανέφερε και χθες ο πρωθυπουργός, ότι είμαστε μία χώρα που αμυνόμαστε απέναντι σε έναν αναθεωρητικό γείτονα… Εμείς είμαστε ανοιχτοί στους διαύλους επικοινωνίας, εμείς συζητάμε με γνώμονα το εθνικό μας συμφέρον, έχουμε τη διάθεση να διαπραγματευτούμε στη βάση του Διεθνούς Δικαίου προκειμένου να διασφαλίσουμε το εθνικό μας συμφέρον, ΟΜΩΣ όλα αυτά εξαρτώνται από την Τουρκία που με λίγων 24ωρων καλή συμπεριφορά, κάθε άλλο παρά αποτελεί έρεισμα και η βιτρίνα για το πώς θα συνεχίσει να συμπεριφέρεται.

Άλλωστε, ας είμαστε σοβαροί… Ο τρόπος που ο Μητσοτάκης ανέφερε τη λέξη “υποχώρηση” με όλα αυτά τα ‘εάν’ και ‘εφόσον’ που χρησιμοποίησε και θέτοντας στο τραπέζι ότι οποιαδήποτε απόφαση θα ληφθεί και με τα άλλα κόμματα του Ελληνικού Κοινοβουλίου, προφανέστατα αποδείκνυε ότι όχι μόνο “έκαιγε” επί της ουσίας τη λέξη “υποχώρηση”, αλλά η λέξη ειπώθηκε ως βιτρίνα και για το θεαθήναι στη βάση όλων των παραπάνω που αναφέραμε.

Και ακόμα κι αν πολλοί αντιτείνουν το επιχείρημα: «Μα, η ΝΔ έχει την πλειοψηφία στη Βουλή για να περάσει ό,τι θέλει», αυτό που είπε ο Μητσοτάκης, ότι η απόφαση θα ληφθεί με τα υπόλοιπα κόμματα του Ελληνικού Κοινοβουλίου, δεν έχει νομικά και θεσμικά καμία σχέση με το φέρνει η Κυβέρνηση ένα νομοσχέδιο στο Κοινοβούλιο ή μία Συμφωνία προς ψήφιση. Σημαίνει, πρώτα και κύρια “διάλογος”… Και ο διάλογος ούτε διαπραγμάτευση είναι, ούτε διαιτησία είναι, ούτε μεσολάβηση, όπως λανθασμένα τον κοινωνούν κάποιοι για δικούς τους λόγους για ζητήματα (κυρίως) εξωτερικής πολιτικής ούτε ενέχει ακόμη και θεσμικό υπόβαθρο… Η προσέγγιση των εθνικών θεμάτων είναι σημείο διαλόγου… Η απόφαση θα είναι αποτέλεσμα, εφόσον βρεθεί σημείο σύγκλισης… Και μία απόφαση ανάμεσα στον κομματικό διάλογο μπορεί να έχει πολλές μορφές…

Επίσης, ο πρωθυπουργός είναι πολύ έξυπνος, θεωρώ, να κάνει το ατόπημα η δική του Κυβέρνηση να επωμιστεί το βάρος μίας Συμφωνίας για το Αιγαίο… Το Αιγαίο είναι ικανό να ρίξει Κυβέρνηση… Αιγαίο και Κύπρος είναι θέματα που δηλώνουν ισχύ και προστασία της κυριαρχίας για Ελλάδα, αλλά εμφανώς αναδεικνύουν και τις επιδιώξεις της Τουρκίας… Και μόνο που στη χθεσινή του συνέντευξη ο κ.Μητσοτάκης έθεσε το Κυπριακό, βάζοντας ότι η οποιαδήποτε επανεκκίνηση του διαλόγου θα γίνει στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και όχι σε διχοτομικες λύσεις που προκρίνει η κατοχική πλευρά, εκ των πραγμάτων οριοθέτησε και τις θέσεις του για το Αιγαίο. Και μόνο που ο πρωθυπουργός, συζητώντας για τα ελληνοτουρκικά, έθεσε ΧΩΡΙΣ οι δημοσιογράφοι να το ζητήσουν, το Κυπριακό, αποδεικνύεται κάτι που εδώ και δεκαετίες έπρεπε να είναι “σημαία” της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας, Ελλάδα και Κύπρος, μία εθνική πολιτική….

Και πάλι ωστόσο ρωτώ τόσο για τις εγχώριες Κασσάνδρες -λαγούς συμφερόντων όσο και για τους δύσπιστους… Γιατί μίλησε ευθέως ο πρωθυπουργός για ενδεχόμενες υποχωρήσεις και ποιες είναι αυτές που (μπορεί) να αποτελούν αφετηρίες διαπραγμάτευσης;

Τα ελληνοτουρκικά, ακόμα και σε δέκα χρόνια από σήμερα, πάλι στο ίδιο σημείο θα είναι. Αυτό θεωρώ ότι πρέπει συνειδησιακά να το αποδεχτούμε. Προσωπικά, την πιθανότητα που δίνω, μετά το 2028 που θα έχουμε ένα σύγχρονο οπλοστάσιο, η άμυνά μας να έχει και μία δόση πρόκλησης. Αλλά είναι μία αίσθηση, όπως οι απόψεις που τίθενται στο δημόσιο διάλογο και λόγο. Μόνο η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία γνωρίζουν και έχουν την ευθύνη των επιλογών διαχείρισης και προστασίας του εθνικού συμφέροντος.

Και να ξεκαθαρίσουμε κάτι -που μάλιστα είχε τεθεί ως ερώτημα σε εξετάσεις Διεθνούς Δικαίου σε ανώτατη στρατιωτική σχολή που διδάσκω. Οποιοσδήποτε βουλευτής της κυβερνώσας πλειοψηφίας ακόμη και να πει δημόσια από το βήμα της Βουλής ότι πρέπει να παραιτηθούμε από τις κυριαρχικές διεκδικήσεις μας για να τα βρούμε με το Χ κράτος, αυτή η τοποθέτηση ΔΕΝ δεσμεύει νομικά τη χώρα. Πολλώ δε μάλλον, όταν αυτά που ακούγονται να λέγονται από εγχώρια ινστιτούτα και think tanks.

Τώρα σε ότι αφορά, την τοποθέτηση του κ.Μητσοτάκη, εάν ποτέ φτάναμε σε αυτά τα επίπεδα διαπραγμάτευσης με το τουρκικό κράτος, πράγμα που είναι αδύνατο, ενδεχομένως οι υποχωρήσεις αυτές να είχαν να κάνουν ότι σε όλο το Αιγαίο δεν θα είχαμε ΧΥ 12 νμ… αλλά με βάση τις γεωγραφικές οριοθετήσεις η υποχώρηση να ήταν μέχρι τα 10ν.μ σε κάποια σημεία…

Ας μην αυταπατώμαστε… Η Ελλάδα και η Τουρκία δεν είναι δύο κράτη που έχουν μόνο νομικά ζητήματα να λύσουν. Η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν θέματα ιστορικής φύσης και ιστορικής μνήμης που αυτά ουσιαστικά καταδεικνύουν ότι τα δύο κράτη ποτέ δεν θα συναινέσουν.

*Η Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Επιστημονική Συνεργάτιδα του ΑΠΘ, διδάσκουσα στην Ανώτερη Διακλαδική Σχολή Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και τη Σχολή Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ).