Το να πηγαίνουμε στην τουαλέτα είναι καθολικό, αλλά πόσο συχνά αφιερώνουμε χρόνο για να σκεφτούμε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των συνηθειών μας στο μπάνιο;

Το να μιλάτε για τα κατορθώματα της τουαλέτας σας δεν θα σας προσκαλούσε σε πολλά δείπνα, αλλά αυτό που κάνουμε εκεί μέσα έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία μας. Έχει επίσης αλλάξει δραστικά κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Μέχρι τον περασμένο αιώνα, η επίσκεψη στην τουαλέτα δεν ήταν η στιγμή άνεσης που γνωρίζει σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι θραύσματα κεραμικών, γνωστά ως “pessoi”, χρησιμοποιούνταν για τον αυτοκαθαρισμό στη ρωμαϊκή εποχή.

Όπως το έθεσαν με τόση λεπτότητα οι ειδικοί σε άρθρο του British Medical Journal: “Τα λειαντικά χαρακτηριστικά του κεραμικού υποδηλώνουν ότι η μακροχρόνια χρήση των pessoi θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα τοπικό ερεθισμό, βλάβη του δέρματος ή του βλεννογόνου ή επιπλοκές των εξωτερικών αιμορροΐδων”.

Αν δεν σας άρεσε αυτό, μια άλλη επιλογή ήταν να χρησιμοποιήσετε ένα σφουγγάρι σε ένα ραβδί. Ακούγεται πιο ευχάριστο μέχρι να μάθετε ότι το σφουγγάρι ήταν συχνά κοινόχρηστο…

Πότε εφευρέθηκε το μπάνιο;

Η ύπαρξη του σύγχρονου ιδιωτικού μπάνιου με τουαλέτα με καζανάκι και άλλες πολυτέλειες είναι πολύ πρόσφατη και διαδόθηκε ευρέως τον περασμένο αιώνα. Ο τρόπος με τον οποίο καθαριζόμαστε έχει επίσης εξελιχθεί. Πηγαίνετε σε οποιαδήποτε τουαλέτα σε όλη την ήπειρο και θα βρείτε μια στοίβα από ρολά τουαλέτας έτοιμα για δράση, αλλά το πρώτο συσκευασμένο χαρτί υγείας εφευρέθηκε μόλις το 1857 και δεν διαδόθηκε σε μορφή ρολού μέχρι το 1907.

“Πρόκειται πραγματικά για έναν πολύ, πολύ αργό μετασχηματισμό της κατανόησης και της συμπεριφοράς που επιταχύνθηκε τον 20ό αιώνα”, λέει ο δρ Πίτερ Γουόρντ, ομότιμος καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας και συγγραφέας του βιβλίου “The Clean Body: A Modern History”.

Ο Ward εντυπωσιάστηκε από τον ταχύτατο ρυθμό αλλαγής των συνηθειών υγιεινής μας όταν ο παππούς του αποκάλυψε ότι συνήθιζε να κάνει μόνο δύο μπάνια το χρόνο ως παιδί.

“Στη συνέχεια έκανε ένα άλμα προς τα εμπρός στις δύο κόρες μου που στην εφηβεία τους έκαναν μερικές φορές δύο ντους την ημέρα. Υπάρχει λοιπόν ένα χρονοδιάγραμμα μαζικής πολιτισμικής αλλαγής που συνδέεται με μένα”, λέει.

Είναι το χαρτί τουαλέτας κακό για το περιβάλλον;

Καθώς η οικονομία της μαζικής κατανάλωσης είδε μια τεράστια γκάμα προϊόντων υγιεινής να βγαίνει στην αγορά και το χαρτί τουαλέτας να διαδίδεται ευρέως, πρέπει να τεθεί το ερώτημα των περιβαλλοντικών του επιπτώσεων. Υπολογίζεται ότι ο μέσος άνθρωπος στις ΗΠΑ, τον Καναδά και τη δυτική Ευρώπη χρησιμοποιεί μεταξύ 15 και 25 kg χαρτιού τουαλέτας ετησίως.

Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος αναφέρει ότι η μετατροπή του ξύλου σε χαρτί είναι μια ρυπογόνος διαδικασία και ότι η προσθήκη αρωμάτων στο χαρτί τουαλέτας χρησιμοποιεί συχνά περιττές χημικές ουσίες.

“Το χαρτί υγείας αντιπροσωπεύει περίπου το 10% της παγκόσμιας παραγωγής προϊόντων χαρτιού, επομένως δεν είναι τόσο μεγάλο όσο οι συσκευασίες, αλλά αυξάνεται”, λέει ο Sergio Baffoni, ανώτερος συντονιστής εκστρατειών στο Περιβαλλοντικό Δίκτυο Χαρτιού.

Ορισμένοι από τους κυριότερους παγκόσμιους παραγωγούς χαρτιού έχουν επικριθεί από περιβαλλοντικές οργανώσεις επειδή συμβάλλουν στην αποψίλωση των δασών και σε ορισμένες περιπτώσεις επειδή συνδέονται με παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η ΕΕ συμφώνησε σε κανόνες που θα απαγορεύουν την πώληση προϊόντων που προέρχονται από αποψιλωμένες εκτάσεις.

Ωστόσο, η θέσπισή τους απειλήθηκε πέρυσι, μια κίνηση που προκάλεσε διαμαρτυρία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το χαρτί υγείας από περιβαλλοντικούς ακτιβιστές.

Μέλη της ομάδας Canopée μπήκαν στο κτίριο του Κοινοβουλίου και άλλαξαν χαρτί υγείας με μηνύματα υπέρ του νέου κανονισμού.

Η απαγόρευση έχει πλέον γίνει αποδεκτή, αλλά η εφαρμογή της έχει καθυστερήσει κατά ένα έτος, έως τις 30 Δεκεμβρίου 2025 για τις μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις και έως τις 30 Ιουνίου 2026 για τις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, ώστε να τους δοθεί περισσότερος χρόνος για να συμμορφωθούν.

Βρέθηκαν «αιώνιες» χημικές ουσίες στο χαρτί τουαλέτας

Μια νέα ανησυχία έχει επίσης εμφανιστεί όσον αφορά το χαρτί τουαλέτας. Το 2023, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Φλόριντα έλεγξαν 21 μεγάλες μάρκες χαρτιού τουαλέτας στη Βόρεια Αμερική, τη Δυτική Ευρώπη, την Αφρική, την Κεντρική Αμερική και τη Νότια Αμερική για PFAS (υπερ- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες), γνωστές και ως «αιώνιες χημικές ουσίες».

“Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι το χαρτί τουαλέτας θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια δυνητικά σημαντική πηγή PFAS που εισέρχεται στα συστήματα υγρών αποβλήτων”, κατέληξαν, προσθέτοντας παράλληλα ότι είναι απαραίτητη η περαιτέρω έρευνα. Αυτό λοιπόν σημαίνει ότι πρέπει να ξεφορτωθούμε το χαρτί τουαλέτας και να βρούμε εναλλακτικές λύσεις;

Ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις για το χαρτί τουαλέτας;

Σε μεγάλα μέρη του κόσμου είναι δημοφιλείς οι μπιντέδες ή το λεγόμενο bumgun, ποποβρυσάκι ή και popodouche στα γερμανικά (ένα βρυσάκι που χρησιμοποιείται για να καθαρίζετε τον εαυτό σας). Ωστόσο, δεν έχουν καταφέρει να διαδοθούν σε ορισμένες χώρες.

Οι υποστηρικτές λένε ότι η υιοθέτηση του μπιντέ ή του βρυσακίου είναι ένας βιώσιμος τρόπος για να μειωθεί η χρήση χαρτιού τουαλέτας.

“Τα μπιντέ και τα προσαρτήματα καθίσματος τουαλέτας μπιντέ όχι μόνο μειώνουν σημαντικά τη χρήση χαρτιού τουαλέτας, αλλά απαιτούν επίσης λιγότερο νερό ανά χρήση από ό,τι η διαδικασία παραγωγής χαρτομάντιλων από δασικές ίνες”, αναφέρει το Συμβούλιο Υπεράσπισης Φυσικών Πόρων, μια αμερικανική ΜΚΟ, στην ετήσια “The Issue with Tissue Scorecard”.

Προς υπεράσπιση του ρολού τουαλέτας

Ωστόσο, ο Giovanni De Feo, αναπληρωτής καθηγητής περιβαλλοντικής και υγειονομικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Σαλέρνο, υποστηρίζει ότι τα οφέλη του χαρτιού τουαλέτας πρέπει επίσης να τα θυμόμαστε όταν συζητάμε για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του. “Τίποτα δεν έχει μηδενικές επιπτώσεις”, πιστεύει. “Το χαρτί τουαλέτας ήταν μια επαναστατική εφεύρεση που χρησιμοποιήθηκε για την επίλυση του προβλήματος της υγιεινής”.

Οι ερευνητές λένε ότι οι κακές συνθήκες υγιεινής και οι επακόλουθες βακτηριακές λοιμώξεις έχουν σκοτώσει περισσότερους ανθρώπους από τις ένοπλες συγκρούσεις σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Ο De Feo πιστεύει ότι το χαρτί τουαλέτας έπαιξε ρόλο στη βελτίωση της υγιεινής και στη μείωση των θανάτων.

“Χρειαζόμαστε το χαρτί τουαλέτας”, συνεχίζει. “Μπορούμε όμως να μειώσουμε την ποσότητα χαρτιού τουαλέτας που χρησιμοποιούμε, διότι ακόμη και αν χρησιμοποιούμε ένα μόνο κομμάτι λιγότερο είναι τρία λίτρα νερού που μπορούμε να εξοικονομήσουμε”.

Ο De Feo ίδρυσε την Greenopoli, μια πρωτοβουλία για την προώθηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των νέων. Ένα από τα βασικά σκηνικά διδασκαλίας του είναι ένα ρολό χαρτιού τουαλέτας, το οποίο χρησιμοποιεί για να απεικονίσει τον κύκλο ζωής των προϊόντων, ώστε οι μαθητές του να μπορούν να σκεφτούν τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις.

“Έχω γράψει ακόμη και ένα ποίημα για το ρολό χαρτιού τουαλέτας”, αποκαλύπτει. “Επειδή λέω στο τέλος, η ζωή μας είναι σαν ένα. Βήμα-βήμα, κομμάτι-κομμάτι, μέρα με τη μέρα, μόνο η ψυχή μας μένει”.