Βασικές αιτίες

Οι λόγοι που βγάζουν τους οφειλέτες έξω από τις ρυθμίσεις είναι δύο:

1 Το υψηλό κόστος εξυπηρέτησης της ρύθμισης και ταυτόχρονα της πληρωμής τρεχουσών εισφορών. Η βασική προϋπόθεση για να μείνει ένας οφειλέτης στη ρύθμιση είναι να καταβάλει ανελλιπώς τις δόσεις και τις τρέχουσες εισφορές. Πολλοί οφειλέτες όμως αδυνατούν να ανταποκριθούν στην υποχρέωση αυτή και προτιμούν να εγκαταλείψουν τη ρύθμιση για να πληρώνουν τις τρέχουσες εισφορές και να μη δημιουργούν νέο χρέος. Στην αδυναμία πληρωμής συμβάλλει και το επιτόκιο ρύθμισης που επιβαρύνει την τελική ρυθμιζόμενη οφειλή κατά 5,5%.

2 Οι υπέρογκες και χωρίς «φρένο» προσαυξήσεις που φτάνουν να διπλασιάζουν ή και να τριπλασιάζουν το χρέος. Η προσαύξηση μιας ληξιπρόθεσμης οφειλής «τρέχει» με ετήσιο τόκο 8,5%, ποσοστό που είναι υψηλότερο και από τα επιτόκια που δανείζουν οι τράπεζες. Στην τελευταία έκθεση του ΚΕΑΟ για το τρίτο τρίμηνο του 2024, αποκαλύπτεται ότι τα χρέη αυξάνονται περισσότερο λόγω των προσαυξήσεων. Σε σύνολο χρεών 48,8 δισ. ευρώ που έχουν μεταφερθεί από τα επιμέρους ταμεία του ΕΦΚΑ (ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ, ΟΓΑ, κ.λπ.) στο ΚΕΑΟ, τα 29,6 δισ. ευρώ είναι κύριες οφειλές και τα 19,2 δισ. ευρώ οι προσαυξήσεις.

Καμπανάκι

Η φυγή των οφειλετών από τις ρυθμίσεις έχει προβληματίσει τον ΕΦΚΑ αλλά και το υπουργείο Εργασίας, χωρίς όμως να υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια σκέψη για μια νέα ρύθμιση χρεών. Ωστόσο, δεν αποκλείεται να υπάρξει παρέμβαση στους τόκους των προσαυξήσεων, δεδομένου ότι αυξάνουν υπέρμετρα τις οφειλές, καθιστώντας έτσι ακόμη πιο δύσκολη τη ρύθμισή τους.

Τα υψηλότερα ποσοστά απωλειών από τις ρυθμίσεις εντοπίζονται στην πάγια ρύθμιση των 12-24 δόσεων, που είναι και η μόνη που μπορούν να αξιοποιήσουν οι οφειλέτες για να πληρώσουν τα χρέη τους. Από 1,2 εκατ., ρυθμίσεις, οι 634.180 εγκαταλείφθηκαν, οι 442.518 ολοκληρώθηκαν με πληρωμή της οφειλής, και ενεργές με πληρωμή δόσεων είναι μόλις 136.882 ρυθμίσεις.

Τα μικρότερα ποσοστά απωλειών έχουν δύο σχετικά νέες ρυθμίσεις, αυτή του εξωδικαστικού μηχανισμού, και των 72 δόσεων, (ρύθμιση για χρέη περιόδου 2021-2022) το ποσοστό των οφειλετών που τις εγκαταλείπουν είναι χαμηλότερο και σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας έκθεση του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ) διαμορφώνεται για το μεν εξωδικαστικό στο 32,07% και για τις 72 δόσεις στο 38,91%.

Αδυναμία είσπραξης

Η ανάγκη για παρεμβάσεις στο θέμα των ρυθμίσεων αναδεικνύεται και από το γεγονός ότι για πρώτη φορά οι υπηρεσίες του ΚΕΑΟ πιστοποίησαν ως ανεπίδεκτα είσπραξης χρέη ύψους 9,8 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι παύουν να τα κυνηγούν οι ελεγκτές αφού κατά το κοινώς λεγόμενο, ό,τι ήταν να γίνει για την ανάκτησή τους έγινε και δεν έφερε αποτέλεσμα.

Η αδυναμία είσπραξης των 9,8 δισ. ευρώ, αναφέρεται στην έκθεση του ΚΕΑΟ προέρχεται από το γεγονός ότι έχουν εξαντληθεί τα αναγκαστικά μέτρα που ελήφθησαν για την ανάκτηση των οφειλών και δεν μπορούν να κινηθούν άλλες ενέργειες. Τα χρέη αυτά υπάρχουν ως εγγραφή, αλλά δεν πρόκειται ποτέ να εισπραχθούν. Το δίλημμα πλέον είναι αν θα διαγραφούν, καθώς για να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να ψηφιστεί νομοθετική ρύθμιση που θα επιτρέπει στο ΚΕΑΟ τις διαγραφές χρεών που μετά από όλα τα αναγκαστικά μέτρα θεωρούνται ανεπίδεκτα είσπραξης. Οι οφειλές των 9,8 δισ. ευρώ αφορούν εργοδότες πτωχευμένους, εργοδότες σε καθεστώς εκκαθάρισης, εργοδότες με οφειλές πριν από την εφαρμογή του συστήματος ασφάλισης μέσω ΑΠΔ, που δεν έχουν ποτέ υποβάλει ΑΠΔ και που δεν έχουν ποτέ καταβάλλει ποσά στο ΚΕΑΟ, καθώς και οφειλές ασφαλισμένων που έχουν αποβιώσει.

Πώς οι προσαυξήσεις εκτινάσσουν τα χρέη

Το μεγαλύτερο αγκάθι στα χρέη είναι οι προσαυξήσεις, καθώς πολλαπλασιάζουν μια οφειλή καθιστώντας την στο τέλος ανεπίδεκτη ρύθμισης. Για παράδειγμα:

*Μια αρχική οφειλή των 5.000 ευρώ το 2012, σήμερα έχει φτάσει στα 13.300 ευρώ, δηλαδή έχει αυξηθεί κατά 170%!

*Ληξιπρόθεσμη οφειλή των 8.000 ευρώ το 2012, σήμερα έχει φτάσει στα 21.293 ευρώ, δηλαδή έχει αυξηθεί κατά 166%.

*Παλιά οφειλή πριν το 2012 με αρχικό ποσό 5.000 ευρώ που είχε φτάσει στις 10.000 ευρώ με τις προσαυξήσεις που ίσχυαν ως το 2012, συνέχισε να αυξάνεται ετησίως με τόκο 8,5% (επί του αρχικού ποσού) από το 2013 και μετά, με αποτέλεσμα σήμερα να έχει φτάσει στα 18.300 ευρώ, δηλαδή έχει αυξηθεί σε σχέση με το αρχικό ποσό κατά 266%.

Ποιοι και πόσα χρωστούν

Στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2024 οι οφειλές προς τα ταμεία  διαμορφώθηκαν στα 48,84 δισ. ευρώ (από 48,57 δισ. ευρώ που ήταν τον Ιούνιο). Η αύξηση των χρεών προήλθε κατά 368.409.126 ευρώ από τις προσαυξήσεις, ενώ οι κύριες οφειλές μειώθηκαν κατά 102.540.846 ευρώ.

Υπάρχει συγκέντρωση πλήθους οφειλετών στις χαμηλότερες κλίμακες με 1.620.479 οφειλέτες (74,10% του συνόλου) να χρωστούν έως 15.000 ευρώ ο καθένας. Το 88,31% των οφειλετών (1.931.117 οφειλέτες) έχουν οφειλή έως 30.000 ευρώ ο καθένας. Μεγάλο μέρος του υπολοίπου οφειλών αφορά σε 96.183 οφειλέτες που χρωστούν από 50.000 ως 100.000 ευρώ. Τα περισσότερα χρέη τα έχουν 2.744 μεγαλοοφειλέτες που χρωστούν πάνω από 1εκατ. ευρώ ο καθένας.

Εντός του τρίτου τριμήνου του 2024 εστάλησαν 35.762 ατομικές ειδοποιήσεις σε οφειλέτες για να ρυθμίσουν τα χρέη τους εντός 20 ημερών, ώστε να μην κινηθούν εις βάρος τους αναγκαστικά μέτρα είσπραξης.

Τακτοποίηση σε 12 έως 24 δόσεις

Τα χρέη στα Ταμεία μπορούν να εξοφληθούν μόνον σε 12 έως 24 δόσεις, ελλείψει άλλων διευκολύνσεων.

Οσοι δεν μπουν σε ρύθμιση χάνουν διπλά: Αφενός θα επιβαρυνθούν με προσαυξήσεις στις κύριες οφειλές στις οποίες ο τόκος τρέχει με 8,5% και αφετέρου όταν αποφασίσουν να μπουν σε ρύθμιση οι οφειλές τους, θα έχουν ήδη αυξηθεί σημαντικά καθιστώντας πιο ακριβές τις δόσεις για την ρύθμισή τους.

Για παράδειγμα:

1.Οφειλή των 6.000 ευρώ που θα ρυθμιστεί σε 12 δόσεις με επιτόκιο 5,5% θα επιβαρυνθεί κατά 180 ευρώ από τόκους. Η τελική ρυθμιζόμενη οφειλή θα ανέλθει στα 6.180 ευρώ με μηνιαία δόση 515 ευρώ.

2.Οφειλή των 30.000 ευρώ που θα ρυθμιστεί σε 24 δόσεις με επιτόκιο 5,5%  θα επιβαρυνθεί κατά 1.749 ευρώ από τόκους. Η τελική ρυθμιζόμενη οφειλή θα ανέλθει στα 31.749 ευρώ με μηνιαία δόση 1.323 ευρώ.

3.Οφειλή των 6.000 ευρώ που θα ρυθμιστεί σε 24 δόσεις με επιτόκιο 5,5%  θα επιβαρυνθεί κατά 350 ευρώ από τόκους. Η τελική ρυθμιζόμενη οφειλή θα ανέλθει στα 6.350 ευρώ με μηνιαία δόση 265 ευρώ.

Η πορεία των ρυθμίσεων στον ΕΦΚΑ (στοιχεία ΚΕΑΟ μέχρι 30/9/2024)

*Η μόνη ρύθμιση που είναι πάντα ανοιχτή για αιτήσεις

Ρύθμιση χρεών στα ταμεία σε 12 δόσεις

Ρύθμιση χρεών στα ταμεία σε 24 δόσεις

*Επιτόκιο ρύθμισης 5,5%