Γράφει από την Ουάσινγκτον, Πέτρος Κασφίκης

Τα συγκεκριμένα έγγραφα αναδεικνύουν το πόσο βαθιές είναι οι ρίζες του δικτύου των υπεράκτιων εταιριών στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα. Το νέο ET Magazine στο EleftherosTypos.gr επιχειρεί μία βουτιά στο νέο σκάνδαλο που συγκλονίζει τον κόσμο.

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι στο κρατικοδίαιτο καπιταλιστικό σύστημα της Ρωσίας υπάρχει εξαιρετικά στενή σχέση μεταξύ του επιχειρηματικού κόσμου και της κυβέρνησης. Το ερώτημα, λοιπόν, που προκύπτει είναι το αν και σε ποιο βαθμό αυτές οι οικονομικές συνεργασίες και επενδυτικές δραστηριότητες αποτελούν προϊόν κυβερνητικής στρατηγικής με σκοπό την διείσδυση και την επίτευξη επιρροής σε έναν γεωπολιτικό αντίπαλο.

Υπάρχει, όμως, και μια άλλη διάσταση στην υπόθεση των «Paradise Papers», καθώς στενοί συνεργάτες του Ντόναλντ Τραμπ που έχουν αναλάβει την αποστολή να εφαρμόσουν το νέο πολιτικό δόγμα του «πρώτα η Αμερική» εμφανίζονται να έχουν δεσμούς με το δίκτυο των υπεράκτιων εταιριών.

Μάλιστα οι ΗΠΑ εμφανίζονται να κατέχουν τα πρωτεία στο θέμα αυτό, καθώς σύμφωνα με τα αρχεία της νομικής εταιρία Appleby, πάνω 31.000 ιδιοκτήτες offshore έχουν ως μόνιμη διεύθυνση τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Παρόλο που η δημιουργία μιας υπεράκτιας εταιρίας μπορεί να είναι απολύτως νόμιμη, η μυστικότητα και η εχεμύθεια που τις διακρίνει δημιουργεί μια σειρά ηθικών αλλά και οικονομικών προβληματισμών. Η αποκάλυψη των Paradise Papers» έρχεται να συμπέσει σε μια κρίσιμη χρονική συγκυρία, όπου στην Ουάσινγκτον έχει ανοίξει για τα καλά το θέμα της φορολογικής μεταρρύθμισης.

Οι πολέμιοι των υπεράκτιων εταιριών υποστηρίζουν ότι «κάνουν τους φτωχούς φτωχότερους» και έτσι συμβάλουν στην εξάπλωση της ανισότητας του πλούτου. Για παράδειγμα, τονίζουν ότι επιχειρηματικοί κολοσσοί όπως η Apple ή η Uber χρησιμοποιούν περίτεχνες δομές φοροαποφυγής που στερούν δισεκατομμύρια δολάρια από τα εθνικά ταμεία.

Όσον αφορά τα στοιχεία της οικονομικής ανισότητας, τα στοιχεία δείχνουν ότι το χάσμα συνεχίζει να διευρύνεται παρά την αύξηση του παγκόσμιου πλούτου. Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια, ο παγκόσμιος πλούτος αυξάνεται ετησίως κατά 3%. Ωστόσο το αντίστοιχο ποσοστό πλούτου των δισεκατομμυριούχων έχει αυξηθεί κατά 7% σε ετήσια βάση. Παράλληλα, το πλουσιότερο 1% κατέχει περισσότερο από το 50% του παγκόσμιου πλούτου, ενώ το πλουσιότερο 10% κατέχει το 90% του παγκόσμιου πλούτου.

Σε μια χρονική συγκυρία, όμως, που οι ΗΠΑ βράζουν, ο ηγέτης του «Πρώτα η Αμερική» που υποσχέθηκε ότι θα καθαρίσει την Ουάσινγκτον καλείται όχι μόνο να περάσει τον σκόπελο της Ρωσίας, αλλά κυρίως να δώσει λύση στο πρόβλημα της οικονομικής και εργασιακής ανασφάλειας που συνεχίζει να τα ταλανίζει την μεσαία και την εργατική τάξη.

Μπορεί μια ομάδα εκατομμυριούχων να αναστήσει το αμερικανικό όνειρο μέσα από εταιρικές φοροαπαλλαγές και καλύτερες εμπορικές συμφωνίες; Ίσως, αλλά αυτό μέλλει σύντομα να το δούμε. Στην περίπτωση, όμως, που ο Τραμπ αποτύχει, η Αμερική δεν πρόκειται να γυρίσει στα παλιά και να έχουμε «business as usual». Ο «Ασκός του Αιόλου» έχει πλέον ανοίξει και η οργή και η αντισυστημική στροφή του εκλογικού σώματος έχει έρθει για να μείνει.

Ο Αμερικανός Υπουργός Εμπορίου και οι «Business» με το Κρεμλίνο

Την ώρα που βρίσκεται σε εξέλιξη μια τεράστια ομοσπονδιακή έρευνα για τις σχέσεις που μπορεί να είχαν στελέχη της εκστρατείας Τραμπ με τη Ρωσία προεκλογικά, δημοσίευμα της New York Times εγείρει ερωτήματα για τους δεσμούς των offshore εταιριών του υπουργού Εμπορίου Γουίλμπουρ Ρος με ανθρώπους που βρίσκονται στο στενό περιβάλλον του Πούτιν.

Ειδικότερα, ο Ρος συμμετέχει με ποσοστό 31% στην αμερικανική ναυτιλιακή εταιρεία Navigator Holdings, η οποία έχει από το 2014 λάβει πάνω από 68 εκατομμύρια δολάρια σε έσοδα από την Sibur, μία ρωσική εταιρία ενέργειας της οποία συνιδιοκτήτης είναι ο γαμπρός του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο Ρος μπορεί να αποεπένδυσε τα περισσότερα περιουσιακά του στοιχεία πριν αναλάβει την θέση του στο υπουργικό συμβούλιο, ωστόσο διατήρησε το μερίδιο του στη Navigator Holdings που σχετίζεται με την Ρωσία.

Σύμφωνα λοιπόν με τα επίμαχα έγγραφα, οι σχέσεις αυτές αποτελούν πιθανή σύγκρουση συμφερόντων για τον υπουργό Εμπορίου, ειδικά όταν συνδέεται με άτομα από το στενό περιβάλλον του Πούτιν, στα οποία έχουν επιβληθεί οικονομικές κυρώσεις από την Αμερική.

Από την πλευρά του, ο Ρος αρνείται τις κατηγορίες και υποστηρίζει πως ο ίδιος έχει αποκαλύψει τη συμμετοχή του στην επίμαχη εταιρία και μάλιστα τρεις φορές. Δεν παρλελειψε μάλιστα να προσθέσει ότι δεν υπάρχει τίποτα επιλήψιμο στις σχέσεις της Navigator Holdings με την SIBUR.

«Ήταν μια φυσιολογική εμπορική σχέση με τη δημιουργία της οποίας εγώ δεν είχα καμιά σχέση και δεν γνωρίζω τους μετόχους στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις εκ των υστέρων», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ρωσική Επιρροή, Silicon Valley και ο Γαμπρός του Τραμπ

Από τα «Paradise Papers» προκύπτει ότι μία από τις εταιρείες που ανήκουν στο Κρεμλίνο, η VTB Bank διένειμε σιωπηρά 191 εκατομμύρια δολάρια στο επενδυτικό ταμείο DST Global, το οποίο χρησιμοποίησε το ποσό για να αγοράσει ένα μεγάλο μερίδιο μετοχών στο Twitter.

Ενδείξεις ότι το Κρεμλίνο έλαβε πληροφορίες μέσω των επενδύσεων στο Facebook και το Twitter, που έγιναν μέσω του ιδρυτή της DST Global Γιούρι Μίλνερ, δεν υπάρχουν. Φαίνεται, όμως, ότι το Κρεμλίνο είχε οικονομικά συμφέροντα σε αμερικανικά κοινωνικά μέσα δικτύωσης αρκετά χρόνια πριν από την φερόμενη ανάμειξη στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές.

Τα στοιχεί αυτά ήρθαν στο φως την ώρα που το Κογκρέσο διερευνά το ρόλο των αμερικανικών εταιριών τεχνολογίας στην επίσημη εκστρατεία της Μόσχας κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περίοδου.

Ότι ο Μίλνερ είχε επενδύσει στο Τwitter και το Facebook ήταν γνωστό, αλλά όχι και οι σχέσεις που είχε η Ρωσική κυβέρνηση με τις επενδύσεις αυτές.

Από την πλευρά του, ο Μίλνερ υποστηρίζει ότι αρνείται να αναλάβει θέσεις στο Δ.Σ. ή δικαιώματα ψήφου σε εταιρείες που επενδύει η DST Global για να μπορεί να επενδύει ελεύθερα και σε ανταγωνιστές χωρίς να υπάρχει θέμα σύγκρουσης συμφερόντων. Όταν είχε επενδύσει στο Facebook, ο Μίλνερ είχε δήλωσε ότι η αυτή η στρατηγική του «έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα ότι δεν επιδιώκουμε να ασκήσουμε επιρροή».

Οι επενδύσεις της Μίλνερ, όμως, στην Αμερική δεν περιορίστηκαν μόνο στο Silicon Valley. Το 2015 ο Μίλνερ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές της Cadre, μιας κτηματομεσιτικής εταιρείας τεχνολογίας, συνιδρυτής της οποίας ήταν ο Τζάρεντ Κουσνέρ, γαμπρός και σύμβουλος του προέδρου Τραμπ.

Ο Μίλνερ δήλωσε ότι συναντήθηκε μία φορά, σε ένα συνέδριο, τον Τζάρεντ Κούσνερ και ότι δεν έκανε άλλες επενδύσεις στο Cadre. Υποστήριξε ότι το μερίδιο των μετοχών της στην εταιρεία του γαμπρού του Τραμ δεν διαφέρει σε τίποτα από άλλες επενδύσεις που έχει κάνει και ότι βασικός του στόχος δεν ήταν η δημιουργία πολιτικών διασυνδέσεων αλλά το εμπορικό κέδρος.

Apple: Υπόνοιες για την φοροδιαφυγή-μαμούθ

Τον Μάιο του 2013 μία υποεπιτροπή της αμερικανικής Γερουσίας είχε κάνει μακρόχρονη έρευνα καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Apple είχε κατορθώσει να αποφύγει να καταβάλει στις αμερικανικές οικονομικές υπηρεσίες φόρους δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, μεταφέροντας τα κέρδη της σε ιρλανδικές θυγατρικές της. Η υποεπιτροπή τις αποκαλούσε «εταιρείες φαντάσματα».

Πέντε μήνες, όμως, αργότερα, οι ιρλανδικές αρχές κατάργησαν τις ρυθμίσεις που έδιναν τη δυνατότητα στην Apple να μεταφέρει κέρδη σε θυγατρικές της στη χώρα.

Σύμφωνα με τα Paradise Papers, η Apple, με τη βοήθεια νομικών εταιρειών ειδικευμένων σε υπεράκτιους παραδείσους, αναζήτησε εναλλακτικές και κατέληξε στη Νήσο Υερσέη, όπου τα εταιρικά κέρδη της δεν υπόκεινται σε ουσιαστική φορολόγηση.

Οι δύο θυγατρικές της Apple στην Ιρλανδία διαχειρίζονται το κολοσσιαίο κεφάλαιο του εκτός ΗΠΑ τζίρου των 252 δισ. δολαρίων. Οι εταιρείες αυτές είχαν βρεθεί στο μικροσκόπιο της ΕΕ, καθώς στην πράξη κατέβαλαν έναν γελοιωδώς χαμηλό φόρο στο ιρλανδικό.

Το γεγονός ότι όλες οι συνεννοήσεις και διαπραγματεύσεις σχετικά με την μετεγκατάσταση της αμερικανικής εταιρείας σε ένα νησί κοντά στη βόρεια ακτή της Γαλλίας ήταν αυστηρά απόρρητες, καταδεικνύει την πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι εθνικές κυβερνήσεις στην προσπάθεια τους να φορολογήσουν πολυεθνικούς εταιρικούς κολοσσούς όπως η Apple.