Ακόμη και μετά την κατάρρευση των δύο κατοικιών, σε Γκάζι και Πνύκα, τα οποία όμως δεν ήταν διατηρητέα, το τοπίο παραμένει θολό. Αυτή τη στιγμή, η Αθήνα έχει περισσότερα από 1.400 εγκαταλελειμμένα κτίρια, εκ των οποίων τα 600 έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα από τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, ενώ σε όλη την Ελλάδα βρίσκονται περισσότερα από 20.000. Συνολικά, στην επικράτεια το ΥΠΕΝ έχει χαρακτηρίσει 10.235 κτίρια ως διατηρητέα και από αυτά τα 3.140 βρίσκονται στην Αθήνα.

Τα εγκαταλελειμμένα κτίρια, που βρίσκονται διάσπαρτα σε κεντρικούς δρόμους και σοκάκια στην καρδιά της πρωτεύουσας, έχουν γίνει «καταφύγιο» για αστέγους και χρήστες ουσιών. Οπως λένε οι ίδιοι σε ομάδες που βοηθάνε ανθρώπους που βρίσκονται σε «κατάσταση δρόμου», τέτοιες «καβάτζες» είναι σωτήριες, πόσω μάλλον τις νύχτες που βρέχει και η κουβέρτα που έλαβαν από τις δομές δεν μπορεί να τους ζεστάνει επαρκώς.

Η ασφάλεια που νιώθουν ωστόσο φαίνεται πως είναι προσωρινή και αυτό γιατί τα συγκεκριμένα κτίρια είναι άκρως επικίνδυνα.

Οπως εξηγεί στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής ο επικεφαλής του Πανελλήνιου Συλλόγου Ιδιοκτητών Διατηρητέων Κτιρίων και Μνημείων, αρχιτέκτονας Νίκος Χαρκιολάκης, «κτίρια τα οποία δεν έχουν συντηρηθεί, αντιθέτως έχουν εγκαταλειφθεί και έχουν υποστεί τις φθορές του χρόνου αλλά και των καιρικών συνθηκών, είναι επίφοβα».

Μάλιστα, οι πρόσφατες περιπτώσεις σε Γκάζι και Πνύκα ήταν αναμενόμενες αφού, όπως σημειώνει, «είναι δύο από τα εκατοντάδες που βρίσκονται ακριβώς στην ίδια κατάσταση», ενώ πρόσθεσε πως η «ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τους πολίτες οι οποίοι εγκατέλειψαν τις ιδιοκτησίες τους αλλά και τους αρμόδιους φορείς, που δεν έχουν λάβει τα απαραίτητα μέτρα».

Πρόκειται συνήθως για κατοικίες οι οποίες εγκαταλείφθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους εξαιτίας των πολλών συμβολαίων κληρονομιάς, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα συγκεκριμένα κτίσματα έχασαν την αγοραστική τους αξία με το πέρασμα του χρόνου και η συντήρησή τους είναι κοστοβόρα.

Μπάζα, σκουπίδια και σημάδια εγκατάλειψης είναι μια εικόνα που πλέον έχει συνηθίσει να βλέπει το μάτι των περαστικών. Μερικά γκράφιτι δίνουν χρώμα στο αδιάφορο ξεθωριασμένο καφέ. Και όλα αυτά συμβαίνουν ακόμη και σε κτίρια που βρίσκονται σε κεντρικότατους δρόμους. Διασχίζοντας την Πειραιώς, τη «γέφυρα» που ενώνει την Αθήνα με τον Πειραιά, τα εγκαταλελειμμένα κτίρια αποτελούν σήμα κατατεθέν, μια και κάθε τόσο συναντάς ακόμη ένα. Ιδιο σκηνικό επικρατεί και στις γύρω περιοχές, με τον Κεραμεικό και το Μεταξουργείο να έχουν τη θλιβερή πρωτιά.

Ο Δήμος Αθηναίων, σε μια προσπάθεια να αλλάξει την ατζέντα και να κατευνάσει τις αντιδράσεις, ανακοίνωσε πως θα γίνουν 13 κατεδαφίσεις το επόμενο διάστημα. Βέβαια, μέχρι σήμερα έχουν γίνει μόλις δύο, ενώ, όπως είπε στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο αντιδήμαρχος Αστικής Υποδομής, Κατασκευών και Κτιριακών Εργων του Δήμου Αθηναίων Γιώργος Αποστολόπουλος, έως τώρα δεν έχει γίνει καμία επίσημη καταγραφή των ετοιμόρροπων κτιρίων.

Το υπουργείο Περιβάλλοντος επιχειρεί να βάλει μπρος ένα αισιόδοξο σχέδιο, το οποίο υπό άλλες συνθήκες και σε άλλη χρονική περίοδο θα μπορούσε να δώσει ανάσα ανανέωσης. Για το θέμα της διάσωσης των διατηρητέων και των ετοιμόρροπων κτιρίων λοιπόν, μίλησε στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Δημαράς, τονίζοντας ότι «είναι μείζονος σημασίας καθώς η κατάσταση είναι πλέον οριακή και πολύ επικίνδυνη για κτίρια και ανθρώπους».

Οπως παραδέχτηκε ο κ. Δημαράς πρόκειται πράγματι για έναν γραφειοκρατικό κυκεώνα αφού «στην περίπτωση ανάπλασης που περιλαμβάνει επιμέρους επεμβάσεις σε διατηρητέα κτίρια, πρέπει να υπάρχει σύμφωνη γνώμη όλων των σχετικών φορέων. Η γραφειοκρατία και η διάχυση των ευθυνών προστίθενται στο οικονομικό πρόβλημα και δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Εκτός των διατηρητέων υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με ετοιμόρροπα κτίσματα μη χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα» και πρόσθεσε ότι η «διαδικασία χαρακτηρισμού ενός κτιρίου, συνόλου ή οικισμού έχει μια σειρά από ιδιαιτερότητες, συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ των διαδικασιών που ακολουθούν το ΥΠΕΝ και το ΥΠΠΟΑ, αντίστοιχα».

Σύμφωνα με τον υφυπουργό Περιβάλλοντος, στο ΥΠΕΝ έχει συσταθεί, με πρωτοβουλία του, ομάδα εργασίας για την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου αστικών αναπλάσεων «που εργάζεται πυρετωδώς για ένα ολοκληρωμένο, επιχειρησιακό θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει την αστική αναζωογόνηση, το σχεδιασμό ή και επανασχεδιασμό των πόλεων και την υλοποίηση προγραμμάτων αστικής ανάπλασης με στόχο την αειφορία και την ανθεκτικότητα των οικισμών.

Κεντρικό θέμα αποτελεί το πρόβλημα των διατηρητέων κτιρίων καθώς και των κτιρίων που δεν έχουν στατική αντοχή και καλή ενεργειακή συμπεριφορά» ενώ προανήγγειλε πως σε συνεργασία με άλλα υπουργεία θα δημιουργηθεί ενιαίο ηλεκτρονικό αρχείο διατηρητέων αλλά και ενιαίο πλαίσιο αντιμετώπισης του προβλήματος.

Ειδικότερα, θα προτείνονται κίνητρα για φύτευση ακαλύπτων ενώ προωθείται ο βιοκλιματικός σχεδιασμός τους. Για να ευδοκιμήσει το όλο εγχείρημα, θεσπίζονται οικονομικά κίνητρα υπέρ ιδιοκτητών (απαλλαγή από ΕΝΦΙΑ και μείωση ΦΠΑ για επισκευές, επιχορηγήσεις για συντήρηση και επανάχρηση) και αντικίνητρα για εγκατάλειψη-κατάρρευση διατηρητέων κτιρίων και συνόλων (πρόστιμα, κυρώσεις).

Μέχρι τότε όμως το αλαλούμ παραμένει και ο χρόνος συνεχίζει να τρέχει. Η διαδικασία χαρακτηρισμού ενός κτιρίου, συνόλου ή οικισμού έχει μια σειρά από ιδιαιτερότητες, όπως για παράδειγμα ότι γίνεται από διάφορους φορείς (ΥΠΕΝ, ΥΠΠΟΑ, καθώς και υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής-Γεν. Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και υπ. Εσωτερικών-υφυπ. Μακεδονίας-Θράκης).

Ο χαρακτηρισμός για ένα κτίριο ωστόσο μπορεί να είναι διπλός. Ειδικότερα, εκδίδονται δύο ξεχωριστές Υπουργικές Αποφάσεις ή ένα κοινό Προεδρικό Διάταγμα με πρόταση των δύο υπουργών. Πρόκειται δηλαδή για συναρμοδιότητα υπουργείων, με διαφορετικές διαδικασίες.

Ο ρόλος των ΟΤΑ είναι μηδαμινός, όπως και η έγκριση επεμβάσεων σε διατηρητέα. Η ενασχόλησή τους σχετικά με επεμβάσεις γίνεται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις ενώ μπορούν να εκπονούν και να υλοποιούν μελέτες διατηρητέων κτιρίων ιδιοκτησίας τους.

Επιπλέον, τα θεσμικά πλαίσια των ΥΠΕΝ και ΥΠΠΟ για χαρακτηρισμό-επεμβάσεις διαφέρουν. Ωστόσο, σε περίπτωση ανάπλασης που περιλαμβάνει επιμέρους επεμβάσεις σε διατηρητέα κτίρια, πρέπει να υπάρχει σύμφωνη γνώμη όλων των σχετικών φορέων.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής