Τα προβιοτικά είναι μικροοργανισμοί ίδιοι ή παρόμοιοι με αυτούς που υπάρχουν φυσιολογικά στο γαστρεντερικό σύστημα και συγκροτούν τη λεγόμενη εντερική χλωρίδα. Η ισορροπία της εντερικής χλωρίδας, δηλαδή η ύπαρξη των κατάλληλων πληθυσμών μικροοργανισμών στο έντερο, είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία και την καλή λειτουργία του εντέρου και γενικότερα του οργανισμού. Μεταξύ των πιο γνωστών προβιοτικών είναι τα γαλακτικά βακτήρια (Lactobacillus sp) και τα μπιφιδοβακτήρια (Bifidobacterium sp).

Τα «μέσα μας» σε τάξη

Οπως παρατηρεί η βιολόγος κ. Ιωάννα Αντωνιάδου, «η ισορροπία της εντερικής χλωρίδας μπορεί να διαταραχθεί από διάφορους παράγοντες, όπως το άγχος, την κακή διατροφή, τα ταξίδια, τη λήψη αντιβίωσης ή άλλων φαρμάκων. Η λήψη προβιοτικών μπορεί να βοηθήσει στην επαναφορά της ισορροπίας και, κατ’ επέκταση, στην καλή λειτουργία του εντέρου και στην αποφυγή γαστρεντερικών διαταραχών, όπως η δυσκοιλιότητα, η διάρροια και τα φουσκώματα».

Οι γαστρεντερικές ενοχλήσεις αποτελούν μία από τις συχνότερες αιτίες επίσκεψης των ατόμων στο φαρμακείο.

Πώς να επιλέξω το κατάλληλο προβιοτικό συμπλήρωμα;

«…Παρόλο που γενικά όλα τα προβιοτικά μπορεί να βοηθήσουν στην υγεία και την ομαλή λειτουργία του εντέρου, κάποια από αυτά έχουν μελετηθεί περισσότερο και δρουν καλύτερα σε κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα ή παθήσεις. Για τον παραπάνω λόγο, καλό θα ήταν το συμπλήρωμα προβιοτικών που θα προταθεί να επιλέγεται βάσει του περιστατικού και να περιέχει τους μικροοργανισμούς εκείνους που παρουσιάζουν ειδική δράση σε αυτό», διευκρινίζει η κ. Αντωνιάδου.

Δυσκοιλιότητα

Υπολογίζεται ότι 1 στους 5 Ελληνες υποφέρει από δυσκοιλιότητα, η οποία μπορεί να είναι χρόνια ή περιστασιακή. Τα προβιοτικά μπορούν να συμβάλουν στην αποκατάσταση της χλωρίδας και τον έλεγχο της δυσκοιλιότητας. Μάλιστα, τα προβιοτικά στελέχη που έχουν μελετηθεί για τη συγκεκριμένη δράση είναι αρκετά.

Ευερέθιστο έντερο και φουσκώματα

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή σπαστική κολίτιδα ταλαιπωρεί 1 στους 8 Ελληνες. Χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως φουσκώματα, αέρια, πόνος στην κοιλιά και γαστρεντερικές διαταραχές, όπως η εναλλαγή δυσκοιλιότητας και διάρροιας. Τα άτομα που πάσχουν επηρεάζονται πολύ από το άγχος, την ψυχολογία τους και τη διατροφή τους. Τα προβιοτικά μπορούν και σε αυτήν την περίπτωση να βοηθήσουν.

Το προβιοτικό L. plantarum έχει μελετηθεί εκτενώς σε άτομα με ευερέθιστο έντερο και έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα. Ο συνδυασμός του με τα L. acidophilus και L. rhamnosus θα μπορούσε να έχει ακόμα καλύτερα αποτελέσματα, καθώς και αυτά θεωρούνται ωφέλιμα για το συγκεκριμένο σύνδρομο.

Λήψη αντιβιοτικών

Η λήψη αντιβίωσης διαταράσσει σημαντικά τη χλωρίδα του εντέρου και μπορεί να προκαλέσει διάφορες γαστρεντερικές διαταραχές, όπως διάρροια. Για τον λόγο αυτόν, όταν λαμβάνεται αντιβίωση, κρίνεται απαραίτητη η λήψη προβιοτικών με την έναρξη της θεραπείας και ιδανικά και για λίγες εβδομάδες μετά τη διακοπή της.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τα προβιοτικά L. bulgaricus και L. acidophilus έχουν μελετηθεί αρκετά για τη δράση τους ενάντια στις παρενέργειες της αντιβίωσης και φαίνεται ότι μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο της εμφάνισής τους. Επιπλέον, το L. acidophilus μπορεί να προστατεύσει σε κάποιο βαθμό από τον κίνδυνο κολπικών λοιμώξεων σε περιόδους που λαμβάνεται αντιβίωση.

Διάρροια

Στην περίπτωση μιας σχετικά ήπιας διάρροιας ή μιας διάρροιας που οφείλεται σε γνωστό αίτιο (π.χ. λήψη αντιβίωσης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω), η χορήγηση ενός προβιοτικού μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της καλής λειτουργίας του εντέρου. Σε περίπτωση οξείας ή επίμονης διάρροιας, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, όπως ο πυρετός, ο εμετός ή η παρουσία αίματος στα κόπρανα, προτείνεται η επίσκεψη σε κάποιον ειδικό.

Ταξιδιώτες

Στα ταξίδια, η αλλαγή περιβάλλοντος και οι αλλαγές στη διατροφή και στο νερό μπορεί να διαταράξουν τη χλωρίδα του εντέρου και να προκαλέσουν γαστρεντερικές διαταραχές. Ως προληπτικό μέτρο, θα μπορούσατε να ξεκινήσετε τη λήψη προβιοτικών, λίγες ημέρες πριν από το ταξίδι σας, για την προετοιμασία της εντερικής χλωρίδας για τις επερχόμενες διατροφικές αλλαγές και την αποφυγή των μικροενοχλήσεων.

Βρέφη

Τα βρέφη μπορεί να παρουσιάσουν διάφορα συμπτώματα που σχετίζονται με γαστρεντερικές διαταραχές, όπως κολικούς, φουσκώματα, διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Τα προβιοτικά μπορούν, σύμφωνα με μελέτες, να βοηθήσουν στη μείωση των παραπάνω συμπτωμάτων, καθώς και της δυσφορίας και του κλάματος που προκαλούνται από αυτά. Μελέτες επίσης δείχνουν ότι μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων του ατοπικού εκζέματος, επιδρώντας στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Τα προβιοτικά L. rhamnosus και L. reuteri έχουν μελετηθεί αρκετά στις παραπάνω περιπτώσεις με πολύ καλά αποτελέσματα. Μπορεί να υπάρχουν σε βρεφικές φόρμουλες ή σε συμπληρώματα διατροφής σε μορφή σταγόνων και μπορούν να προστεθούν στο γάλα ή την τροφή του βρέφους.

Είναι ασφαλή τα προβιοτικά;

«Τα προβιοτικά είναι ασφαλή για όλους και μπορούν να λαμβάνονται ακόμα και από παιδιά, εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν», διευκρινίζει η κ. Αντωνιάδου. «Επίσης, μπορούν να λαμβάνονται από ανθρώπους που παίρνουν φάρμακα, καθώς αυτά παραμένουν στο έντερο και γενικά δεν περνούν στην κυκλοφορία του αίματος όπου κυκλοφορούν τα φάρμακα. Στην περίπτωση που λαμβάνονται προβιοτικά μέσω συμπληρώματος διατροφής, καλό είναι να ελέγχεται αν περιέχουν ζάχαρη, γλουτένη, λακτόζη ή άλλα συστατικά που μπορεί να ενοχλούν κάποια άτομα».

Πού υπάρχουν τα προβιοτικά;

Τα προβιοτικά υπάρχουν σε τρόφιμα, όπως το γιαούρτι, το κεφίρ κ.λπ., αλλά και ως συμπληρώματα διατροφής ή τρόφιμα ειδικής διατροφής που διατίθενται στα φαρμακεία. Το πλεονέκτημα των δεύτερων είναι ότι περιέχουν μεγάλες ποσότητες προβιοτικών και διαφορετικούς συνδυασμούς αυτών, με αποτέλεσμα να έχουν πιο άμεση και ειδική δράση.

Μπορούν να παίρνουν όλοι προβιοτικά; Τι συμβαίνει με τα φάρμακα;

Τα προβιοτικά είναι ασφαλή και μπορούν να λαμβάνονται από όλους, ακόμα και από παιδιά, εγκύους ή γυναίκες που θηλάζουν. Επίσης, μπορούν να λαμβάνονται από ανθρώπους που παίρνουν φάρμακα, καθώς τα προβιοτικά φτάνουν και παραμένουν στο έντερο, όπου και δρουν, με αποτέλεσμα γενικά να μην περνούν στην κυκλοφορία του αίματος και να μην υπάρχει κίνδυνος αλληλεπίδρασης με τα φάρμακα.

Στην περίπτωση που λαμβάνονται προβιοτικά μέσω συμπληρώματος διατροφής, καλό είναι να ελέγχεται αν περιέχονται σε αυτά ζάχαρη, γλουτένη, λακτόζη ή άλλα συστατικά που μπορεί να προκαλούν ενοχλήσεις σε κάποιους οργανισμούς. Προσοχή, όμως: Τα συμπληρώματα προβιοτικών δεν πρέπει να χορηγούνται σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, εκτός αν αυτό προταθεί από τον θεράποντα ιατρό.

Γιατί να επιλέξω προβιοτικά και όχι καθαρτικά;

Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να χρησιμοποιούν συστηματικά καθαρτικά φάρμακα ή συμπληρώματα προκειμένου να λύσουν το πρόβλημα της δυσκοιλιότητάς τους.Η χρήση καθαρτικών μπορεί, πράγματι, να είναι απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά πρέπει να είναι περιορισμένη, κάτι που δυστυχώς απέχει πολύ από την αλόγιστη χρήση τους που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια.

Τα καθαρτικά προκαλούν συσπάσεις στο έντερο, δεν το αφήνουν δηλαδή να λειτουργήσει φυσιολογικά μόνο του, αλλά «το προκαλούν». Η αλόγιστη χρήση τους μπορεί, τελικά, να αδρανήσει το έντερο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κάνει μόνο του τη σύσπαση, αλλά να πρέπει συνέχεια να το «προκαλούμε» με καθαρτικά. Αντιθέτως, τα προβιοτικά δεν προκαλούν συσπάσεις ούτε εθισμό, αλλά βοηθούν να επανέλθει σταδιακά η ισορροπία στη χλωρίδα του εντέρου και να λειτουργήσει το έντερο φυσιολογικά μόνο του.