Ο λόγος για το υποθαλάσσιο ηλεκτρικό καλώδιο του Great Sea Interconnector, project που είχε προβληθεί ως το μεγαλύτερο έργο διασύνδεσης στην Ευρωπαϊκή Ενωση και θα είχε ως κεντρικό στόχο να μπει και η Κύπρος στο ευρωπαϊκό σύστημα ενέργειας.

Τα πράγματα είχαν περιπλακεί, καθώς είχε εμφανιστεί στο παιχνίδι και η Αγκυρα, βάζοντας στο τραπέζι δικά της σχέδια ενεργειακής συνεργασίας.

Η Τουρκία, τόσο με τις προκλητικές της ενέργειες στην Κάσο όσο και με τις δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Ενέργειας Α. Μπαϊρακτάρ, που πρότεινε την αύξηση της ισχύος ενέργειας προς τα Κατεχόμενα, έδωσε σήμα προς την Ε.Ε. ότι έτσι μπορεί να εξασφαλιστεί η επάρκεια ηλεκτροδότησης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τα ανάλογα ανταλλάγματα. Μετά από ένα τριήμερο διαβουλεύσεων, και μάλιστα έντονων, μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας, φαίνεται ότι οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Χριστοδουλίδης κατέληξαν σε συμφωνία και η Γενική Διεύθυνση Ενέργειας της Ε.Ε., οι ρυθμιστικές αρχές ενέργειας των δύο χωρών και ο ΑΔΜΗΕ φαίνεται να τα βρήκαν για τη χρηματοδότηση της κατασκευής του έργου του ηλεκτρικού καλωδίου Κρήτης-Κύπρου-Ισραήλ, συνολικής αξίας περίπου 2 δισ.

Η συμφωνία, ύστερα και από τις έντονες διαπραγματεύσεις, βασίζεται στην πρόταση που κατέθεσε την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Ενέργειας της Κύπρου Γ. Παπαναστασίου και προβλέπει ότι η κυπριακή κυβέρνηση θα χρηματοδοτεί τις δαπάνες του ΑΔΜΗΕ από το 2025 μέχρι και τη λειτουργία του έργου το 2030 με 25 εκατ. ευρώ το χρόνο, συνολικά με 125 εκατ. ευρώ.

Τα χρήματα θα διατίθενται από τα έσοδα του κράτους από την εμπορία δικαιωμάτων ρύπων και όχι απευθείας από τους καταναλωτές, κάτι που ήθελε να αποφύγει η κυπριακή πλευρά. Επίσης, σύμφωνα με δημοσιεύματα από την Κύπρο, οποιαδήποτε άλλα ποσά κριθούν εύλογα έξοδα του ΑΔΜΗΕ κατά την κατασκευή θα τα ανακτήσει μετά την έναρξη λειτουργίας του έργου μέσω χρέωσης των καταναλωτών.

Η συμφωνία για το μείζον θέμα της ανάκτησης του κόστους κατά την έναρξη της κατασκευής του έργου αίρει το αδιέξοδο που είχε δημιουργηθεί μετά το τελεσίγραφο της εταιρίας Nexans, η οποία κατασκευάζει το καλώδιο και η οποία είχε προειδοποιήσει ότι θα προχωρήσει σε αναστολή εργασιών εάν δεν βρεθεί κοινός τόπος μεταξύ όλων των εμπλεκομένων για τις ρυθμιστικές εκκρεμότητες του έργου.. Το έργο είναι ενταγμένο στον κατάλογο των Εργων Κοινού Ενδιαφέροντος PCI της Ε.Ε., καθώς έχει στόχο την ενσωμάτωση της Κύπρου (της τελευταίας μη διασυνδεδεμένης χώρας της Ε.Ε.) στο ευρωπαϊκό σύστημα. Σε δεύτερη φάση πρόκειται να ενταχθεί και το Ισραήλ, που επίσης δεν συνδέεται ηλεκτρικά με τις γειτονικές χώρες.

Προχωράει και με την Αίγυπτο

Εντός του 2024 πρόκειται να μπει στην τελική φάση των μελετών και το project GREGY, της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Αιγύπτου (προϋπολογισμού 3,5 δισ. ευρώ), που είναι συμπληρωματικό με το GSI και αποτελεί στοίχημα για την Ε.Ε., η οποία κινείται παράλληλα με τους ενεργειακούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ. Βέβαια, η Τουρκία παρακολουθεί τις εξελίξεις σε μια φάση αποκατάστασης των σχέσεών της με την Αίγυπτο και εμμένοντας στη θέση της ότι στην Ανατολική Μεσόγειο εκείνη είναι το «αφεντικό».