Η… καταιγίδα της «Ομικρον» πλήττει πλέον και τη χώρα μας, που έχει μπει σε μια εξαιρετικά δύσκολη τροχιά, με το δίμηνο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου να προβλέπεται ότι θα δοκιμάσει τις αντοχές πολιτών και συστήματος Υγείας. Τα σοκαριστικά νούμερα στα ημερήσια κρούσματα θα συνεχίσουν προσβάλλοντας πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων. Η ταχύτατη διασπορά της «Ομικρον», βέβαια, μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία της… γέφυρας προς την ενδημικότητα, εφόσον επιβεβαιωθούν τα ελπιδοφόρα μηνύματα από άλλες χώρες, σύμφωνα με τα οποία η νέα παραλλαγή οδηγεί σε πιο ήπια νόσηση και δεν πιέζει τα συστήματα Υγείας.

Την αισιόδοξη αυτή «ματιά» μεταφέρουν μέσω του «Ε.Τ.» της Κυριακής επτά επιστήμονες. Ετσι, σύμφωνα με τους ειδικούς, η άνοδος του τείχους ανοσίας μέσα από τη μόλυνση εξαιρετικά μεγάλου αριθμού ατόμων, εμβολιασμένων και μη, μπορεί να μειώσει, τελικά, την επίδραση της πανδημίας. Μένει να φανεί, όμως, εάν το ΕΣΥ θα παραμείνει σε διαχειρίσιμο επίπεδο, με την αύξηση των νοσηλειών, πάντως, να θεωρείται δεδομένη, λόγω του τεράστιου αριθμού κρουσμάτων. Συνολικά έως και τα μέσα της εβδομάδας νοσηλεύονταν περίπου 3.700 ασθενείς, με τους διασωληνωμένους να διατηρούνται λίγο πάνω από τους 600 και τους θανάτους να καταγράφουν πτωτική πορεία. Ωστόσο, η Ελλάδα βρίσκεται στην αρχή του νέου κύματος και απαιτείται ακόμη χρόνος να φανεί το… αποτύπωμα της «Ομικρον» στο ΕΣΥ.

Το νέο στέλεχος

Η άνοδος των κρουσμάτων που έφτασαν σχεδόν τις 30.000 ήδη από τα μέσα της εβδομάδας δείχνει ότι η «Ομικρον» είναι, πλέον, κυρίαρχη. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 70% των κρουσμάτων που ανακοινώθηκαν την εβδομάδα είναι «Ομικρον», ενώ η πλειονότητα των νοσηλευόμενων νοσεί με την παραλλαγή «Δέλτα».

Σε κάθε περίπτωση, ο περιορισμός της διασποράς κρίνεται επιβεβλημένος και, έτσι, η Ελλάδα έχει μπει ξανά σε… περιβάλλον νέων μέτρων. Στο τραπέζι για το επόμενο διάστημα είναι η επέκταση της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού, η αλλαγή του χρόνου ισχύος του πιστοποιητικού εμβολιασμού, η ακόμη μεγαλύτερη αυστηροποίηση των περιορισμών σε εστίαση και διασκέδαση, αλλά και η αλλαγή των πρωτοκόλλων για τη λειτουργία των σχολείων.

Το νέο πακέτο μέτρων, που ισχύουν από την Πέμπτη το πρωί, περιλαμβάνει ωράριο εστίασης και διασκέδασης έως τα μεσάνυχτα, χωρίς μουσική, μόνο για καθήμενους και έως έξι άτομα σε κάθε τραπέζι. Μόνο για το βράδυ της 31ης Δεκεμβρίου, δηλαδή για το ρεβεγιόν της Πρωτοχρονιάς, το ωράριο θα είναι έως τις 2 τα ξημερώματα. Παράλληλα, και μεταξύ άλλων, η τηλεργασία ανέβηκε σε ποσοστό 50%, η μάσκα KN95 ή εναλλακτικά η διπλή μάσκα είναι υποχρεωτική για όλους σε σούπερ μάρκετ, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, καθώς και από το προσωπικό της εστίασης κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, ενώ στα γήπεδα η χωρητικότητα διαμορφώνεται στο 10%, με ανώτατο όριο τα 1.000 άτομα.

Δημήτρης Παρασκευής: «Η νόσος πιθανόν καθίσταται ηπιότερη, συντομεύει η μετάβαση προς την ενδημικότητα» (Αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας ΕΚΠΑ, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας)

Διανύουμε σχεδόν δύο έτη πανδημίας με τον νέο κορονοϊό SARS-CoV-2 και αρκετά ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά, όπως ποια θα είναι η εξέλιξη της διασποράς του κορονοϊού το νέο έτος, πόσο θα μας επηρεάσει το στέλεχος «Ομικρον», αν θα χρειαστούμε επιπλέον δόση εμβολίου και επίσης πότε ο κορονοϊός θα πάψει να μας απασχολεί…

Η ΠΟΡΕΙΑ της πανδημίας άλλαξε σημαντικά με την έλευση του στελέχους «Ομικρον», λόγω της υψηλής μολυσματικότητας, αλλά και της ιδιότητας του νέου στέλεχος να προσβάλλει αποτελεσματικά άτομα με προϋπάρχουσα ανοσία και, επίσης, από όσο φαίνεται από τα πρώιμα αποτελέσματα, ότι προκαλεί ηπιότερη νόσο σε σχέση με το στέλεχος «Δέλτα». Η έλευση του νέου στελέχους έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία, αλλά, αν τα προκαταρκτικά αποτελέσματα επαληθευθούν αναφορικά με την ήπια νόσο, τότε ενδεχομένως να αποτελέσει και την παράμετρο που θα καταστήσει τη νόσο ενδημική, σε συνδυασμό με τη σταδιακή αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης στον πληθυσμό. Το στέλεχος «Ομικρον» έκανε πρόσφατα την εμφάνισή του στη χώρα μας προκαλώντας τη νέα έξαρση, που έχει αρχίσει να παρατηρείται στη χώρα μας από την 21η Δεκεμβρίου 2021. Τα στοιχεία αναφέρουν ότι προκαλεί περίπου 50-70% και 31-45% λιγότερες νοσηλείες σε απλές κλίνες και κλίνες ΜΕΘ, αντίστοιχα, με την αναμνηστική δόση να μας προσφέρει σημαντική προστασία έναντι σοβαρής νόσου.

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ για το νέο έτος θα εξαρτηθούν από τα χαρακτηριστικά του νέου στελέχους, καθώς και από τον βαθμό εμβολιαστικής κάλυψης, με το αισιόδοξο σενάριο να διαφαίνεται ότι το στέλεχος «Ομικρον» θα μολύνει μεγάλο ποσοστό της κοινότητας ενισχύοντας σημαντικά την ανοσία στον πληθυσμό αλλά. Παράλληλα το αισιόδοξο μήνυμα είναι επίσης ότι μπορεί να αντικαταστήσει προηγούμενα στελέχη με ένα νέο λιγότερο λοιμογόνο. Ειδικά αυτή η παράμετρος γεννά θετικές προσδοκίες προκειμένου το νόσημα να καταστεί ηπιότερο και να μας απασχολεί όλο και λιγότερο. Μέχρι όμως να φτάσουμε σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στη χώρα μας πρέπει να επεκταθεί η εμβολιαστική κάλυψη στο σύνολο των ευπαθών ομάδων, γιατί, παρότι η «Ομικρον» προκαλεί νόσο σε μικρότερα ποσοστά, ο αριθμός των νοσηλειών μπορεί να συνεχίσει να είναι υψηλός, αν ο αριθμός κρουσμάτων στις ευπαθείς ομάδες είναι μεγάλος και ειδικά αν οι συγκεκριμένοι είναι ανεμβολίαστοι.

ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ για το νέο έτος έπειτα από δύο έτη πανδημίας είναι αισιόδοξα, αλλά δεν μπορεί να ειπωθεί με ακρίβεια το πότε ακριβώς θα αντικρίσουμε το τέλος της πανδημίας. Το εμβόλιο έχει αποτρέψει πολλές νοσηλείες και θανάτους και μας έχει βοηθήσει να επιστρέψουμε εν μέρει στην κανονικότητά μας. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι την περίοδο Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 2021 βιώσαμε ένα έντονο κύμα με τα άτομα που νοσηλεύθηκαν με σοβαρά συμπτώματα να ήταν στην πλειονότητά τους ανεμβολίαστα, αλλά παρ’ όλα αυτά δεν υπήρξαν περιοριστικά μέτρα ανάλογα με την αντίστοιχη περίοδο του 2020. Παρομοίως και στο νέο έτος θα υπάρχει συνδυασμός μέτρων αλλά όχι οριστική παύση των δραστηριοτήτων μας, γεγονός που οφείλεται στο εμβόλιο. Η έλευση της «Ομικρον» χρειάζεται την προσοχή μας, ειδικά αν ανήκουμε στις ευπαθείς ομάδες, αλλά και από τους νεότερους που θα πρέπει να διενεργούν συχνά διαγνωστικά τεστ και να αποφύγουν να συναντήσουν μεγαλύτερων ηλικιών άτομα ειδικά την τρέχουσα περίοδο που υπάρχει έξαρση. Η νόσος πιθανόν καθίσταται ηπιότερη και σε συνδυασμό με τον εμβολιασμό συντομεύει τη μετάβαση προς την ενδημικότητα και την επιστροφή μας στην κανονικότητα.

Γκίκας Μαγιορκίνης: «Η πανδημία υπό το πρίσμα της Εφηρμοσμένης Εξελικτικής Ιολογίας» (Επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας ΕΚΠΑ, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας)

Η θεωρία της εξέλιξης βοηθάει να κατανοήσουμε τη φυσική νομοτέλεια που οδήγησε στη δημιουργία της ζωής και μέσω αυτής να καταλάβουμε πώς εξελίσσονται οι οργανισμοί στη σύγχρονη εποχή.

ΟΙ ΙΟΙ ΕΙΝΑΙ πρωταθλητές της εξέλιξης για δύο, κυρίως, λόγους. Ο πρώτος είναι ότι δημιουργούν τεράστιους πληθυσμούς, καθότι μολύνουν εκατομμύρια ξενιστές και μέσα σε κάθε ξενιστή δημιουργούν εκατομμύρια απογόνους. Ο δεύτερος είναι ότι υφίστανται τεράστια πίεση για επιβίωση. Ο συνδυασμός των δύο αυτών φαινομένων είναι ότι οι ιοί μεταλλάσσονται ταχύτατα σε σχέση με τους ανθρώπους και μπορούν να αντεπεξέρχονται στις αντιξοότητες με μεγάλη επιτυχία. Για να μελετήσουμε αυτά τα φαινόμενα πριν από οκτώ χρόνια ίδρυσα την ομάδα Εφηρμοσμένης Εξελικτικής Ιολογίας, της οποίας ο σκοπός είναι να εξάγει χρήσιμα για την κλινική πράξη συμπεράσματα με βάση τη μελέτη του γονιδιώματος των ιών και την εξελικτική θεωρία.

ΓΙΑ ΝΑ ΜΠΟΡΕΣΟΥΜΕ, λοιπόν, να προβλέψουμε τι μπορεί να συμβεί στο επόμενο έτος όσον αφορά στην πανδημία θα πρέπει να κάνουμε πρώτα μία ανασκόπηση για το πώς ο ιός εξελίχθηκε από την εμφάνισή του. Ενα κομβικό σημείο στην πανδημία υπήρξε η έλευση των πρώτων στελεχών ανησυχίας και πιο συγκεκριμένα του «Αλφα» (γνωστό ως το «Βρετανικό»), του «Βήτα» (γνωστό ως «Νοτιοαφρικανικό») και του «Γάμμα» (γνωστό ως «Βραζιλιάνικο»), όλα με ιδιότητες αυξημένης μεταδοτικότητας. Αν και τα τρία αυτά στελέχη μοιράζονταν αρκετές μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη επιφάνειας, είχαν προκύψει ανεξάρτητα σε διαφορετικά γεωγραφικά σημεία στον κόσμο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται συγκλίνουσα εξέλιξη και ήταν ενδεικτικό ότι ο ιός πιθανώς και να έχει περιορισμένες δυνατότητες για να εξελιχθεί. Ωστόσο, μερικούς μήνες αργότερα το στέλεχος «Δέλτα» (γνωστό ως «Ινδικό») με έναν τελείως διαφορετικό συνδυασμό μεταλλάξεων και επίσης αυξημένη μεταδοτικότητα σε σχέση με τα προηγούμενα στελέχη ανησυχίας διέψευσε τις ελπίδες για περιορισμένες δυνατότητες εξέλιξης του ιού. Η δυναμική του στελέχους «Δέλτα» ήταν τέτοια που εκτόπισε όλα τα άλλα στελέχη και επικράτησε ταχύτατα στις περισσότερες χώρες. Στα βασικά στοιχεία του στελέχους «Δέλτα» ήταν η αυξημένη μεταδοτικότητα και η αυξημένη νοσηρότητα, σχεδόν διπλάσια από το στέλεχος «Αλφα».

ΑΠΟ ΤΑ ΤΕΛΗ του Νοεμβρίου 2021 η εξάπλωση του στελέχους «Ομικρον» στη Νότιο Αφρική, ενός στελέχους με τελείως διαφορετικό συνδυασμό μεταλλάξεων απ’ ό,τι το «Δέλτα», μας έδειξε για ακόμα μία φορά ότι ο ιός ακόμα δεν έχει πει την τελευταία του κουβέντα. Η «Ομικρον» διαφεύγει σε σημαντικό βαθμό από την ανοσολογική απάντηση σε προηγούμενα στελέχη, μεταδίδεται πιο αποτελεσματικά, ενώ η νοσηρότητα που προκαλεί φαίνεται να είναι σημαντικά χαμηλότερη από τη «Δέλτα», χαμηλότερη και από τα αρχικά πανδημικά στελέχη. Μέχρι στιγμής, λοιπόν, έχουμε καταγράψει τρία κύματα με στελέχη ανησυχίας. Το σταθερό στοιχείο σε κάθε κύμα ήταν η αυξημένη μεταδοτικότητα των νέων στελεχών, ενώ στα κύματα της «Δέλτα» και της «Ομικρον» αυξάνεται σημαντικά η ικανότητα ανοσολογικής διαφυγής. Η νοσηρότητα αυξήθηκε στο κύμα της «Δέλτα» και μειώθηκε σημαντικά με το κύμα της «Ομικρον». Συνεπώς, από τα μέχρι σήμερα στοιχεία προκύπτει ότι είναι πιθανό να προκύψουν στελέχη ανησυχίας με διαφυγή από την ανοσολογική απόκριση και πιθανώς αυξημένη μεταδοτικότητα. Σχετικά με τη νοσηρότητα δεν μπορούμε να εξαγάγουμε ακόμα ασφαλές συμπέρασμα. Το σενάριο ότι η «Ομικρον», μέσω της αυξημένης μετάδοσης και μειωμένης νοσηρότητας, θα αποτελέσει το τέλος της πανδημίας έχει μία μέτρια πιθανότητα να συμβεί, αλλά δεν είναι και σίγουρο.

ΜΕΧΡΙ ΤΩΡΑ, λοιπόν, βλέπουμε ότι η εξέλιξη της μεταδοτικότητας των στελεχών είναι ουσιαστικά μονόδρομος για την επικράτηση νέων στελεχών. Καθότι ο αριθμός των κοινωνικών επαφών κάθε ανθρώπου είναι πεπερασμένος και οδηγεί σε ένα «ταβάνι» στην αύξηση της μεταδοτικότητας, αυτό που φαίνεται ότι οδηγεί αυτήν τη διαδικασία είναι η επιτάχυνση μεταξύ μόλυνσης και μετάδοσης (γνωστό ως χρόνος γενιάς), παρά η αύξηση του βασικού αριθμού αναπαραγωγής (γνωστό ως R0). Η πρόβλεψη, λοιπόν, είναι ότι είναι πιθανόν μέσα στο 2022 να προκύψουν νέα στελέχη αυξημένης μεταδοτικότητας, τα οποία πιθανότατα θα έχουν μικρότερο χρόνο γενιάς, ενώ οι ασθενείς μάλλον θα έχουν μικρότερο χρόνο φορείας της νόσου. Η εξέλιξη όμως της νοσηρότητας μέχρι στιγμής δεν είναι γραμμική και είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί ότι τα στελέχη που θα προκύψουν θα έχουν όντως μειωμένη νοσηρότητα ή ότι θα παραμείνει η νοσηρότητα στα χαμηλά επίπεδα της «Ομικρον». Το σενάριο ότι μπορεί να προκύψει ένα πιο μεταδοτικό στέλεχος με αυξημένη νοσηρότητα, όπως ήταν το στέλεχος «Δέλτα», δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η λογική ότι ο ιός μαζεύει μεταλλάξεις και όσο μαζεύει μεταλλάξεις γίνεται πιο ήπιος δεν στηρίζεται από κάποιο εξελικτικό μοντέλο. Είναι, ωστόσο, πιθανό, όπως έχει εξελιχθεί ο ανθρώπινος οργανισμός μέσα στα εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, να ωθεί τους ιούς σε εξελικτικά μονοπάτια υψηλότερης μεταδοτικότητας και χαμηλής παθογένειας μέσω της διαφορικής κατανομής των πιθανών συνυποδοχέων των ιών μεταξύ ανώτερου αναπνευστικού και κατώτερου αναπνευστικού, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τον ιό της γρίπης.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ Εξελικτική Ιολογία η πανδημία του ιού προσφέρει υπερπολύτιμα δεδομένα για το πώς εξελίσσονται τα παθογόνα, τα οποία μας βοηθούν να οχυρωθούμε καλύτερα έναντι στα μελλοντικά κύματα. Με βάση τις γνώσεις που έχουμε αποκομίσει, φαίνεται ότι για το 2022 το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι, καθώς ανεβαίνει το ποσοστό της ανοσίας στον πληθυσμό, είτε μέσω εμβολιασμού είτε μέσω φυσικής νόσου, η πανδημία θα γίνεται πιο διαχειρίσιμη, ενώ τα μέτρα που θα απαιτούνται θα είναι διαρκώς και λιγότερα. Η πιθανότητα όμως να μην ασχολούμαστε καθόλου με τον ιό μέσα στο 2022 είναι εξαιρετικά μικρή.

Βάνα Παπαευαγγέλου: «Η νέα παραλλαγή θα αυξήσει σημαντικά το τείχος ανοσίας» (Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Λοιμωξιολογίας, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας)

 Ακόμα και σήμερα, δύο χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας στη Γουχάν τον Δεκέμβριο του 2019, προσπαθούμε να κάνουμε προβλέψεις για την πορεία της πανδημίας στους επόμενους μήνες. Η πανδημία μάς εκπλήσσει συνεχώς καθιστώντας κάθε πρόβλεψη ριψοκίνδυνη. Καθώς η πλειονότητα του ενήλικου πληθυσμού που διαμένει σε ανεπτυγμένες χώρες έσπευσε να εμβολιαστεί, τα οφέλη του εμβολιασμού έγιναν σαφή με μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας σε περιοχές με αυξημένη εμβολιαστική κάλυψη των ενηλίκων >60 ετών, παρά τη σημαντική αύξηση των κρουσμάτων, λόγω της επικράτησης της μετάλλαξης «Δέλτα» στο 2ο εξάμηνο του 2021.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ όμως στις αναπτυσσόμενες χώρες του πλανήτη η διαθεσιμότητα εμβολίων παρέμεινε ελλιπής, γεγονός που έθετε σε κίνδυνο τον έλεγχο της πανδημίας, λόγω ενδεχόμενης εμφάνισης νέων μεταλλάξεων. Ετσι, μόλις πριν από λίγες εβδομάδες εμφανίστηκε η παραλλαγή «Ομικρον», η οποία άλλαξε και πάλι τα δεδομένα. Γνωρίζαμε από τις βασικές αρχές της ιολογίας ότι οι νέες παραλλαγές του ιού θα αφορούν σε στελέχη πολύ πιο μεταδοτικά που πιθανόν θα προκαλούν ηπιότερη νόσο. Τα μέχρι σήμερα αρχικά δεδομένα επιβεβαιώνουν τις αρχές αυτές.

ΣΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ, λοιπόν, τι περιμένουμε το 2022, είναι σαφές νομίζω ότι τις επόμενες εβδομάδες θα έχουμε σημαντική αύξηση των νέων κρουσμάτων, λόγω της επικράτησης της παραλλαγής «Ομικρον». Δεδομένα από τη Νότιο Αφρική δείχνουν ότι το πανδημικό κύμα που προκλήθηκε από την επικράτηση της «Ομικρον» ήταν μικρής χρονικής διάρκειας. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τώρα στη Νότιο Αφρική είναι καλοκαίρι και οι περισσότερες δραστηριότητες συμβαίνουν σε ανοιχτούς χώρους. Συνεπώς, θα πρέπει να παρακολουθήσουμε με προσοχή την πορεία του νέου κύματος στο βόρειο ημισφαίριο. Σημαντικό, βέβαια, είναι ότι η «Ομικρον» δεν φάνηκε να επιβαρύνει το σύστημα Υγείας στις χώρες όπου έχει ήδη επικρατήσει, όπως είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, καθώς δεν προκάλεσε αύξηση των νέων νοσηλειών και εισαγωγών στις ΜΕΘ.

Η ΝΕΑ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ, που έχει μεγάλη μεταδοτικότητα και προσβάλλει ακόμα και εμβολιασμένους, θα αυξήσει σημαντικά το τείχος ανοσίας του πληθυσμού έναντι του κορονοϊού. Γνωρίζουμε πλέον ότι τα εμβόλια δεν προσφέρουν «αποστειρωτική ανοσία», ένας εμβολιασμένος, δηλαδή, αν και έχει σημαντικά μικρότερες πιθανότητες, μπορεί τόσο να κολλήσει όσο και να μεταδώσει τη λοίμωξη στο περιβάλλον του. Νεότερες μελέτες έχουν δείξει ότι ο ορός αίματος εμβολιασμένων ατόμων έχει μειωμένη εξουδετερωτική ικανότητα έναντι του στελέχους «Ομικρον». Για αυτόν τον λόγο τονίζεται η σημασία ταυτόχρονης τήρησης των μέτρων ατομικής προστασίας, δηλαδή της χρήσης μάσκας, υγιεινής των χεριών, καλού αερισμού των κλειστών χώρων, αλλά και τήρησης των αποστάσεων. Αξίζει όμως να τονιστεί ότι τα οφέλη του εμβολιασμού παραμένουν σημαντικά και έναντι της παραλλαγής «Ομικρον», καθώς είναι σαφές ότι οι εμβολιασμένοι εξακολουθούν να προστατεύονται σε μεγάλο βαθμό έναντι σοβαρής νόσου και θανάτου.

ΕΤΣΙ, ΛΟΙΠΟΝ, καθώς θα ξεπεράσουμε, τελικά, μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2022 και το οφειλόμενο στην «Ομικρον» νέο πανδημικό κύμα, μένει να δούμε πώς θα συνεχίσουμε… Φέρνει η παραλλαγή «Ομικρον» το τέλος της πανδημίας και θα παραμείνει ο κορονοϊός μαζί μας, όπως αυτός της γρίπης ή θα συναντήσουμε μέσα στο 2022 μία νέα παραλλαγή που θα μας επαναφέρει και πάλι αντιμέτωπους με συνθήκες πανδημίας;

Θάνος Δημόπουλος: «Χειροπιαστό σενάριο το τέλος της πανδημίας» (Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας Ιατρική Σχολή, πρύτανης Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών)

 Η εμφάνιση και η επικράτηση νέων στελεχών του SARS-CoV-2 εγείρει προβληματισμό και πιθανώς ιδιαίτερη ανησυχία σχετικά με το μέλλον της πανδημίας Covid-19. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το στέλεχος «Ομικρον» αναμένεται αρχές του 2022 να είναι η κυρίαρχη παραλλαγή διεθνώς, καθώς είναι 70 φορές πιο μεταδοτική από τη «Δέλτα», η οποία είναι 100 φορές πιο μεταδοτική από την παραλλαγή «Αλφα». Ολα τα στοιχεία δείχνουν ότι η ταχύτητα εξάπλωσης της παραλλαγής «Ομικρον» θα οδηγήσει σε αύξηση των διαγνώσεων μέσα στους επόμενους 2-3 μήνες σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτό που όμως δεν είναι ξεκάθαρο -και είναι το πιο σημαντικό- είναι ποια θα είναι η πίεση που θα ασκήσει το στέλεχος «Ομικρον» στα συστήματα Υγείας. Τρεις παράγοντες θα διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο και θα προσδιορίσουν τον αντίκτυπο της νέας παραλλαγής στην παγκόσμια κοινότητα: 1) η νοσηρότητα-θνησιμότητα του στελέχους στον ανεμβολίαστο πληθυσμό, 2) η αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι του στελέχους «Ομικρον» έπειτα από 2 ή 3 δόσεις και 3) η βαρύτητα της επαναλοίμωξης.

ΠΑΡΟΤΙ ΠΟΛΛΟΙ φοβούνται ότι με την εμφάνιση του στελέχους «Ομικρον» μπορεί να αρχίζει η πανδημία από την αρχή, αυτό είναι μάλλον αβάσιμο. Η εμφάνιση νέων παραλλαγών του ιού αποτελεί τμήμα της φυσικής εξέλιξης του ιού SARS-CoV-2 κατά αναλογία με την εμφάνιση νέων παραλλαγών του ιού της γρίπης. Πλέον σχεδόν δύο χρόνια μετά την αρχική εμφάνιση της Covid-19 έχουμε στα χέρια μας σημαντικά όπλα. Αφενός, διαθέτουμε αποτελεσματικά εμβόλια. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας με 2 δόσεις εμβολίων mRNA παραμένει σε σχετικά υψηλά επίπεδα της τάξης του 70%. Σε αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η μείωση της φαινομενικής αποτελεσματικότητας μπορεί να οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η βαρύτητα της «Ομικρον» στους μη εμβολιασμένους είναι χαμηλότερη. Η προσθήκη της ενισχυτικής δόσης διευρύνει την αποτελεσματικότητα έναντι μεταλλαγμένων στελεχών, γεγονός που επαληθεύεται και από εργαστηριακές μελέτες με το στέλεχος «Ομικρον». Η ταχύτητα με την οποία θα ολοκληρωθεί η χορήγηση της τρίτης δόσης στον πληθυσμό αναμένουμε να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανακοπή του κύματος της «Ομικρον». Αφετέρου τα πρώτα εγκεκριμένα φάρμακα έναντι της Covid-19 έχουν αρχίσει να γίνονται διαθέσιμα. Τα αντιιικά χάπια μολνουπιραβίρη και Paxlovid είναι αποτελεσματικά έναντι της σοβαρής λοίμωξης Covid-19. Μια άλλη σημαντική θεραπευτική παρέμβαση είναι και η χορήγηση μονοκλωνικών αντισωμάτων για την αντιμετώπιση πρώιμων μορφών της νόσου. Επιπλέον, η διεθνής ιατρική και επιστημονική κοινότητα έχει αποκτήσει την εμπειρία αντιμετώπισης ασθενών με ήπια, μέτρια ή σοβαρή νόσο Covid-19 και γνωρίζει τη φυσική πορεία της νόσου. Ολα αυτά υποδηλώνουν ότι οι περιορισμοί που είχαμε ζήσει στο αρχικό στάδιο της πανδημίας δεν προβλέπεται να επιστρέψουν.

ΜΕ ΒΑΣΗ την πρόοδο που έχει σημειωθεί ίσως μπορούμε να πούμε ότι το τέλος της πανδημίας αποτελεί πλέον ένα χειροπιαστό σενάριο για το 2022. Εως τότε όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε να παραμείνουμε ασφαλείς. Εμβολιαζόμαστε και με την αναμνηστική δόση του εμβολίου έναντι της Covid-19, χρησιμοποιούμε σωστά μάσκα προσώπου σε πολυσύχναστους κοινόχρηστους χώρους και προβαίνουμε άμεσα σε διαγνωστικό έλεγχο για Covid-19 επί εμφάνισης συμπτωμάτων. Επιπλέον, πριν από τις συναθροίσεις μας η διενέργεια δειγματοληπτικού ελέγχου με self test ή rapid test αποτελεί ένα μέτρο περιορισμού της διασποράς του SARS-CoV-2.

Νίκος Γ. Παπαϊωάννου: «Επιστήμη: Φωνή λογικής, μήνυμα ζωής»( Πρύτανης Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)

Εδώ και δύο χρόνια η ανθρωπότητα βιώνει μία εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, που έχει επιβάλει ο κορονοϊός. Εμφανίστηκε ως ένας -σε μεγάλο βαθμό- άγνωστος εχθρός και η ταχύτατη διάδοσή του σε όλο τον πλανήτη, η τρομακτική του ικανότητα να οδηγεί σε κατάρρευση τα δημόσια συστήματα Υγείας, έθεσε κράτη, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς μπροστά από πρωτόγνωρα διλήμματα. Ελήφθησαν αποφάσεις που μέχρι τότε έμοιαζαν όχι απλά αδιανόητες, αλλά βγαλμένες από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ποιος θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί πως όλος ο κόσμος θα γυρνούσε τον διακόπτη στο off, ότι σχεδόν κάθε οικονομική δραστηριότητα θα σταματούσε, ότι οι άνθρωποι θα κλείνονταν στα σπίτια τους και από εκεί θα εργάζονταν ή θα παρακολουθούσαν μαθήματα; Ποιος μπορούσε να φανταστεί μια καθημερινότητα όπου η μετακίνηση θα επιτρεπόταν μονάχα εντός των ορίων της κατοικίας, συγκεκριμένες ώρες της μέρας και για συγκεκριμένο λόγο;

ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΥΤΗΝ την ασφυκτικά πιεστική συνθήκη, μέσα σε καθεστώς τρόμου και πόνου για τις ανθρώπινες απώλειες, με σοκαριστικές εικόνες, όπως το στρατιωτικό κομβόι στο Μπέργκαμο που μετέφερε φέρετρα με θύματα του κορονοϊού, παράλληλα με τη μάχη που έδιναν γιατροί και υγειονομικοί στα νοσοκομεία, η επιστήμη είχε ήδη ξεκινήσει έναν αγώνα δρόμου για την ανάπτυξη φαρμάκων και εμβολίων. Η παγκόσμια ερευνητική κοινότητα, επιστήμονες από διάφορα πεδία των βιολογικών επιστημών ενώθηκαν απέναντι στον κοινό εχθρό και σε χρόνο-ρεκόρ επιτεύχθηκαν ιστορικά άλματα, αναπτύχθηκαν τεχνολογίες, που όχι μόνο έδωσαν ελπίδα ότι ο εφιάλτης της πανδημίας θα τελειώσει, όχι μόνο εξασφάλισαν στους ανθρώπους το μεγαλύτερο τμήμα της καθημερινότητας που γνώριζαν, αλλά σηματοδότησαν μία νέα εποχή στις εξατομικευμένες θεραπείες και στην αντιμετώπιση ασθενειών, όπως ο καρκίνος.

ΜΕΣΑ ΣΕ ΛΙΓΟΥΣ ΜΗΝΕΣ δισεκατομμύρια δόσεις δοκιμασμένων για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητά τους εμβολίων έγιναν διαθέσιμες στους ανθρώπους, έγιναν ασπίδα προστασίας για τις κοινωνίες. Σήμερα η επιστήμη προχωρά και καθημερινά προσθέτει ακόμη περισσότερα όπλα στη φαρέτρα της ανθρωπότητας κατά του SARS-CoV-2. Ο εχθρός είναι πλέον σε πολύ μεγάλο βαθμό γνωστός. Ωστόσο, σε όλη αυτήν τη διαδρομή από την αρχή της πανδημίας, η επιστήμη παράλληλα με τον ιό μάχεται και έναν ακόμη εχθρό: την παραπληροφόρηση για τον ιό και τα εμβόλια, ψευδείς ισχυρισμούς θεωριών συνωμοσίας, που εκπορεύονται από κάθε είδους σκοπιμότητες μεμονωμένων ατόμων ή ομάδων, που βρίσκουν γόνιμο έδαφος σε βασικές ανησυχίες και φοβίες ανθρώπων.

ΟΜΩΣ, Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ είναι η φωνή της λογικής. Δεν χρειάζεται να έχει κανείς εξειδικευμένες γνώσεις για να την ακούσει και για να αναγνωρίσει πως δισεκατομμύρια άνθρωποι έκαναν το εμβόλιο και παραμένουν ασφαλείς, καθώς και ότι οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας είναι γεμάτες από ανθρώπους που φοβήθηκαν το εμβόλιο και τώρα δίνουν σκληρή μάχη για να κρατηθούν στη ζωή.

Θα έλεγα ότι ποτέ δεν είναι αργά να ακούσει κανείς τη φωνή της επιστήμης. Δυστυχώς, σύμφωνα με συγκλονιστικές μαρτυρίες γιατρών που έχουμε ακούσει αυτές τις μέρες, αποδείχθηκε πως ήταν αργά για ασθενείς που λίγο πριν από τη διασωλήνωση εξέφραζαν επιθυμία να κάνουν το εμβόλιο. Για όλες αυτές τις ζωές που χάθηκαν αδίκως και παραλόγως, για όλους τους νέους και ηλικιωμένους, τις μητέρες που δεν πρόλαβαν να κρατήσουν στην αγκαλιά τα μωρά τους, οφείλουμε όλοι μαζί να φωνάξουμε ακόμη πιο δυνατά πως η επιστήμη είναι εδώ για να προστατεύσει τη ζωή μας.

Θεοδώρα Χατζηιωάννου: «Τρίτη δόση σε όλους, οπωσδήποτε και στα παιδιά» (Αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιολογίας στο Πανεπιστήμιο Rockefeller)

Δυστυχώς, η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, ειδικά για την αρχή της νέας χρονιάς. Η «Ομικρον» μεταδίδεται πάρα πολύ εύκολα, θα μεταδοθεί και σε εμβολιασμένους, που σημαίνει ότι θα αυξηθούν τα κρούσματα κατακόρυφα. Ακόμη και εάν δεν είναι σοβαρή η νόσος, ειδικά στους εμβολιασμένους, η αύξηση στον αριθμό κρουσμάτων είναι αναπόφευκτο ότι θα αυξήσει τα κρούσματα που θα χρειαστούν νοσηλεία, ΜΕΘ και, φυσικά, και στους θανάτους. Οπότε, προβλέπω μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση και ένα φοβερό στρες στα συστήματα Υγείας. Ακόμη και στην Αμερική, υπάρχουν περιοχές που τα νοσοκομεία έχουν γεμίσει.

Πολύ φοβάμαι την πιθανότητα κατάρρευσης των συστημάτων Υγείας. Νομίζω ότι πρέπει να προετοιμαστούμε για το χειρότερο σενάριο. Οσο δεν περιορίζουμε την εξάπλωση του ιού τόσο περισσότερες ευκαιρίες τού δίνουμε να μεταλλαχθεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Και εάν η τρίτη δόση τώρα κάνει κάτι, δηλαδή ανεβάζει τα αντισώματα ώστε να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε, την επόμενη μετάλλαξη ίσως δεν μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε, ούτε καν με την τρίτη δόση, και τότε τι θα κάνουμε;

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΟΥΜΕ τη μετάδοση με μέτρα, δηλαδή μάσκες, όχι πάρτι, εξαιρετική προσοχή στα σχολεία, χρειάζονται πολύ αυστηρά μέτρα. Οσο αργούμε να τα πάρουμε τα μέτρα τόσο εξαπλώνεται ο ιός. Το ότι βρισκόμαστε αυτήν τη στιγμή σε αυτό το σημείο, πριν από ένα πολύ μεγάλο κύμα, είναι εξαιτίας των ανεμβολίαστων. Είναι καθαρά αυτό το πρόβλημα. Επίσης, μεγάλο πρόβλημα είναι ότι κάποιες χώρες δεν έχουν προμήθεια εμβολίων. Ετσι, όταν μιλάμε για μεταλλάξεις τέτοιες, δεν μπορούμε να μιλάμε για ποσοστά ανοσίας. Χρειαζόμαστε τώρα, άμεσα, καθολικό εμβολιασμό και εάν το προλάβουμε. Πρέπει να γίνει τρίτη δόση σε όλους και οπωσδήποτε και στα παιδιά.

ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟ να τονίσουμε ότι όσο και εάν πέφτει η προστασία από το εμβόλιο με τις μεταλλάξεις, είναι πολύ καλύτερο σε σχέση με το τίποτα. Είναι πολύ νωρίς για να ξέρουμε την αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι της παραλλαγής «Ομικρον». Θα περάσει καιρός να έχουμε μια καλή εικόνα, καθώς τώρα ξεκίνησε το νέο μεταλλαγμένο στέλεχος. Εκείνο που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι η «Ομικρον» είναι ανθεκτική στα εξουδετερωτικά αντισώματα που παράγονται τόσο από φυσική νόσο όσο και από εμβολιασμό. Το μόνο που κάνει τα αντισώματά μας να… δουν την «Ομικρον» είναι η τρίτη δόση. Δίνει στα αντισώματά μας μια ευκαιρία να γίνουν καλύτερα και να αντιμετωπίσουν το νέο μεταλλαγμένο στέλεχος. Δυστυχώς, όμως, δεν θα σταματήσει τη μετάδοση.

ΤΟ ΕΑΝ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΟΥΜΕ τέταρτη δόση θα εξαρτηθεί από τις νέες μεταλλάξεις, αλλά και από το τι θέλει να επιτύχει κάθε κυβέρνηση. Εάν ο στόχος είναι ο περιορισμός της μετάδοσης, τότε δεν αποφεύγουμε άλλες δόσεις, καθώς ο τρόπος να αντιμετωπίσεις τη μετάδοση, εκτός από τα μέτρα, είναι να ανεβάσεις τα αντισώματά σου τόσο υψηλά ώστε να μην έχει χώρο ο ιός να σε προσβάλει. Αλλά αυτό είναι δύσκολο και κρατά για σύντομο χρονικό διάστημα. Είναι πολλοί οι άγνωστοι παράγοντες για να κάνουμε αυτήν τη στιγμή προβλέψεις. Πάντως, βλέπω ότι θα αργήσουμε πάρα πολύ να φτάσουμε στο τέρμα της πανδημίας. Τι σημαίνει τέρμα; Οτι δεν θα χρειαστεί να κλείνουμε επειδή είναι τόσοι οι θάνατοι. Οσο πιο πολλοί οι ανεμβολίαστοι τόσο θα αργούμε να φτάσουμε στο τέλος της πανδημίας.

Αχιλλέας Γραβάνης: «Ιανουάριος – Φεβρουάριος οι δυσκολότεροι μήνες» (Καθηγητής Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης)

Οι Ιανουάριος – Φεβρουάριος, ίσως, είναι οι δυσκολότεροι μήνες της πανδημίας, πριν από την προσδοκώμενη μετατροπή της σε ενδημική λοίμωξη. Η ανοσοποίηση των 9 δισ. δόσεων εμβολίων, των περίπου 4 δισ. εμβολιασμένων, των εκατοντάδων εκατομμυρίων μολυσμένων πιέζει τον κορονοϊό και τον αναγκάζει να μεταλλάσσει την πρωτεΐνη-ακίδα του, η οποία αποτελεί το αντιγόνο ανοσοποίησης τόσο με τα εμβόλια όσο και με τη φυσική ανοσία έπειτα από λοίμωξη. Το νέο στέλεχος «Ομικρον» διασπείρεται επιθετικότατα (1 μολυσμένο άτομο μολύνει άλλα 24). Υπάρχει η ανησυχία ότι οι επίμονες ομάδες μη εμβολιασμένων ατόμων σε όλο τον κόσμο θα παρουσιάσουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση νέων επικίνδυνων παραλλαγών, όπως η «Ομικρον». Τα νέα στελέχη προέρχονται από τη μεγάλη κοινοτική μετάδοση, σε περιοχές με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού, όπως η Ινδία (36%, στέλεχος «Δέλτα») ή η Ν. Αφρική (26%, στέλεχος «Ομικρον» και «Βήτα»). Η αντιμετώπιση της διστακτικότητας των ανθρώπων για εμβολιασμό είναι, επομένως, ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού και για την αποφυγή νοσηλειών και θανάτων (Mallapaty S. Nature Δεκέμβριος 2021). Εξίσου επείγουσα είναι και η αναγκαία απόφαση του πλούσιου κόσμου να εμβολιάσει δωρεάν μέσα στο 2022 τον φτωχότερο κόσμο: Το κόστος των απαιτούμενων 10 δισεκατομμυρίων δόσεων είναι περίπου 110 δισεκατομμύρια, ποσό ελάχιστο μπροστά στα 3 τρισεκατομμύρια δολάρια που χάνονται μέχρι στιγμής από την παγκόσμια οικονομία λόγω πανδημίας (Zsmigiera M. Statista Νοέμβριος 2021). Οι προϋπολογισμοί των 20 πλουσιότερων χωρών αντέχουν άνετα την αναγκαία δαπάνη.

ΕΙΝΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ότι προκαταρκτικά δεδομένα από τη Ν. Αφρική αλλά και από τις Μ. Βρετανία, Ισπανία δείχνουν ότι το στέλεχος «Ομικρον» αναπτύσσει ηπιότερη κλινική εικόνα απ’ ό,τι τα προηγούμενα στελέχη του ιού. Τις επόμενες εβδομάδες τα δεδομένα από πολλές πλέον χώρες θα είναι σαφέστερα. Πρέπει, λοιπόν, να περιορίσουμε τη διασπορά του ιού δραστικά και να προστατεύσουμε τις ευπαθείς ομάδες. Εχουμε πλέον τα εργαλεία να το πετύχουμε, δεν είμαστε αδαείς όπως πέρσι. Το 2021 η επιστήμη μάς έδωσε σημαντικά όπλα:

1. Γνωρίζουμε ότι η χρήση μάσκας υψηλής προστασίας (ΚΝ95-FFP2) από όλους περιορίζει ακόμη και σε συνωστισμό (>1 μέτρο) τη διασπορά στο 0,4-1% και για τα νέα στελέχη του ιού (Ku & συν Science Advances 2021, Bagheri & συν PNAS 2021).
2. Εργαστηριακά δεδομένα υποδηλώνουν ότι τα εμβόλια, ιδιαίτερα με την 3η αναμνηστική δόση, διατηρούν μεγάλο μέρος της ικανότητάς τους να ελαττώνουν την πιθανότητα βαριάς νόσησης, νοσηλείας και θανάτου για το στέλεχος «Δέλτα», αλλά και για το στέλεχος «Ομικρον» (Bar-On & συν J New Eng Med 2021).
3. Τρία νέα αντιιικά φάρμακα, που χορηγούνται για 3-5 μέρες (δύο από το στόμα και ένα ενδοφλέβια), έχουν πάρει άδεια επείγουσας χρήσης για ασθενείς στο σπίτι τις πρώτες μέρες της λοίμωξης και περιορίζουν σημαντικά την πιθανότητα βαριάς νόσησης και νοσηλείας: Molnupiravir κατά 30-50% (Bernal & συν J New Eng Med 2021), paxlovid περίπου κατά 90% (Mahase E. Brit Med J 2021), remdesivir κατά 87% (EMA 2021). Απόλυτη προτεραιότητα χορήγησής τους έχουν τα άτομα με επιβαρυμένη υγεία, που κινδυνεύουν περισσότερο για βαριά νόσηση.

ΕΠΟΜΕΝΩΣ, το μήνυμα για την επόμενη χρονιά είναι: Εμβολιαζόμαστε πάραυτα, φοράμε μάσκα ΚΝ95 μέσα και έξω σε συνωστισμό, αποφεύγουμε τις εκδηλώσεις με πολύ κόσμο και χαιρόμαστε τη ζωή με ασφάλεια. Μένουμε μακριά από τους ανεύθυνους, τους διαταραγμένους, τους τρομολάγνους, εμπιστευόμαστε την επιστήμη.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Ειδήσεις σήμερα

• Εορταστικό ωράριο: Πώς θα λειτουργήσουν Παραμονή Πρωτοχρονιάς, σούπερ μάρκετ, καταστήματα, τράπεζες και ΜΜΜ
• Νέα μέτρα: Πώς θα γιορτάσουμε την αλλαγή του χρόνου – Τι ισχύει για εστίαση και διασκέδαση
• Μπάιντεν και Πούτιν αντάλλαξαν προειδοποιήσεις για την Ουκρανία
• Προσλήψεις το 2022: Ερχονται 49.480 μόνιμες και εποχικές και άλλες 25.000 στο δημόσιο για κοινωφελή εργασία
• ΟΠΕΚΑ: Ποια επιδόματα πληρώνονται Παραμονή Πρωτοχρονιάς στους δικαιούχους

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr