Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Ουσιαστικά ενταφιάζουν την περίπτωση της λεγόμενης διζωνικής- δικοινοτικής ομοσπονδίας (παρά τα μεγάλα και επιμέρους προβλήματα που περικλείει) ενώ συνεχιζόμενων των απύθμενων προκλήσεων της Αγκυρας και του κατοχικού ηγέτη Ερσίν Τατάρ είναι μαθηματικά βέβαιο ότι βαίνοντας προς το 2023 (ένας αιώνας από τη Συνθήκη της Λωζάννης και την σύσταση του τουρκικού κράτους) η περίπτωση της προσάρτησης των κατεχομένων από την αναθεωρητική και μαξιμαλιστική Τουρκία είναι πολύ κοντά. Και τα περιθώρια για τυχόν σύγκληση Γενεύης-2 μάλλον υπερστενεύουν ή εξαφανίζονται. Αξίζει να επισημανθούν και φωτιστούν ορισμένα σημεία και επιμέρους πτυχές του όλου ζητήματος:

1 Αποδεικνύεται για μία ακόμα φορά ότι ο ρόλος και η στάση του Λονδίνου στην υποστήριξη, κάλυψη και εμπλοκή των Τούρκων και των Τουρκοκυπρίων είναι πασιφανής. Διαδοχικά προσχέδια, παραπλανητικές ή μη ανακοινώσεις και τυχόν ψηφίσματα στα Ηνωμένα Εθνη είναι υπό την επιρροή των Βρετανών οι οποίοι τώρα -λόγω BREXIT, κινούμενοι στη λογική της GLOBAL BRITAIN εκτός Ε.Ε.- θα δημιουργούν πολλές και επιμέρους ενστάσεις και δυσχέρειες σε περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα. Συνεπώς, τα μηνύματα από τις όχθες του Τάμεση θα είναι ακόμα πιο αρνητικά ενώ οι στρατιωτικές-τεχνολογικές συνεργασίες Αγκυρας και Λονδίνου θα αφήνουν εμφανή και ορατά τα αποτυπώματά τους στο Κυπριακό και όχι μόνο. Η πιλοτική-μερική μετάπτωση μικρού μέρους των Βαρωσίων σε ανοικτή περιοχή 174,643 τετραγωνικών μέτρων (περιοχή Αγίου Νικολάου) στηρίζεται στο πώς η Μ. Βρετανία ως έμπειρη αποικιοκρατική δύναμη ενεργεί πονηρά, ύπουλα και τμηματικά. Οι Τούρκοι «διαβάζουν» τους Βρετανούς και ακολουθούν με τον δικό τους ανατολίτικο τρόπο τις διαχωριστικές και αναθεωρητικές ενέργειές τους.

2 Η περιοχή των Βαρωσίων δεν καλύπτεται από την Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ UNFICYP (όπως και θαλάσσιες περιοχές γύρω από το νησί) που έχει αναπτυχθεί στο νησί της Αφροδίτης από το 1964. Μπορεί να είναι πολυεθνικού χαρακτήρα αλλά ο ρόλος των Βρετανών είναι κεντρικός, ενώ στην επιλογή του εκάστοτε διοικητή ο ρόλος του Λονδίνου στην έδρα του ΟΗΕ είναι σημαντικός. Αν κάποιος παρατηρήσει την επιλογή των διαδοχικών διοικητών, θα διαπιστώσει ότι είναι από κράτη της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Νεπάλ, Μπαγκλαντές, Ινδία, Αυστραλία, Καναδάς κ.ά.) ή κράτη με τα οποία η Μ. Βρετανία διατηρεί υπολογίσιμες, διαχρονικές και στενές σχέσεις (π.χ. η τωρινή διοίκηση υπό υποστράτηγο από τη Νορβηγία, η οποία στο τρέχον χρονικό διάστημα είναι και μη μόνιμο μέλος του Σ.Α./ΟΗΕ). Η συνεργασία Λονδίνου-Οσλο είναι βαθύτατη και γεωστρατηγικού πλαισίου.

3 Τα Βαρώσια ήταν πάντοτε συζητήσιμο θέμα επί ημερών όλων των προέδρων (Βασιλείου, Κληρίδη, Κυπριανού, Χριστόφια, Αναστασιάδη), Τουρκοκυπρίων ηγετών (Ερογλου, Ακιντζί, Ταλάτ, Ντενκτάς, Τατάρ) και διαδοχικών γενικών γραμματέων των Ηνωμένων Εθνών (Γκάλι, Μουν, Ανάν, Ντε Γκουεγιάρ και Γκουτέρες). Και αυτό γιατί στα διάφορα σχέδια από τις «Ιδέες Γκάλι» μέχρι την όποια «Δέσμη Ιδεών», το σχέδιο Ανάν και όχι μόνο, ήταν μία από τις περιοχές επιστροφής υπό την ελληνοκυπριακή διοίκηση και έλεγχο.

Τώρα με τις δηλώσεις του νεοσουλτάνου και του εριστικού Τατάρ, η περίπτωση επιστροφής εξανεμίζεται. Η Τουρκία έχει στρατηγικό σχέδιο -μετά την αποτυχία του Κραν Μοντανά το 2017- για την περιοχή Αμμόχωστου/Βαρωσίων, στο οποίο σε επόμενη φάση εντάσσεται και η σχεδόν έτοιμη στα σχέδια σύσταση ναυτικής βάσης στο πλαίσιο της «Γαλάζιας Πατρίδας» (περιοχή Μπογαζίου). Οπως μου έγραψε γνωστός και κορυφαίος Τούρκος αναλυτής, «η περιοχή θα κινηθεί σε δύο στάδια: τουριστικο-επενδυτικά και στρατιωτικά». Οι μεθοδεύσεις Ερντογάν εκεί στοχεύουν. Με χαρτοπόλεμο, θεωρητικολογία και αποφάσεις που δεν υλοποιούνται δεν υπάρχει περίπτωση ανάκτησης χαμένων εδαφών, ειδικά όπου πατάει το πόδι του ο Τούρκος κατακτητής.

4 Στα θετικά σημεία της προσφυγής της Λευκωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και των συναφών διαβουλεύσεων καταγράφω την αρκετά διαφοροποιημένη αμερικανική θέση που ήταν επικριτική των τουρκικών προκλήσεων καθώς και τη θετική στάση των Ινδίας, Κίνας και Ιρλανδίας. Και μάλιστα το Πεκίνο και το Νέο Δελχί ρισκάρουν, αφού το Πεκίνο κατέχει παράνομα το Θιβέτ και την εσωτερική Μογγολία ενώ το δεύτερο έχει ανοικτά ζητήματα για το Κασμίρ με Πακιστανούς και Κινέζους. Προφανώς, διαχρονικά η Ιρλανδία αντιλαμβάνεται και γνωρίζει τη συμπεριφορά του Λονδίνου στο νησί.

Η αμερικανική στάση είναι σημαντική, όχι μόνο γιατί η Τουρκία είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ αλλά γιατί σε ορισμένα κρίσιμα περιφερειακά ζητήματα συμβαδίζουν (Αφγανιστάν, Λιβύη, Συρία και Ναγκόρνο Καραμπάχ). Αν παρατηρήσει κάποιος, οι Ερντογάν και Τσαβούσογλου ήταν πιο οξείς στους χαρακτηρισμούς των Ευρωπαίων για τη στάση τους απέναντι στους Τουρκοκυπρίους και πολύ λιγότερο στους Αμερικανούς. Ηταν οι Αμερικανοί γερουσιαστές Κρις φαν Χόλεν, Κρις Μέρφι, Τζιμ Ράις που ήταν πιο σκληροί με την Αγκυρα και την προκλητική συμπεριφορά της στο θέμα των Βαρωσίων.
Η Μόσχα -όπως πάντα- είναι προσεκτική στο Κυπριακό. Εμμένει στις γνωστές και πάγιες θέσεις περί σεβασμού των δικαιωμάτων στην Κύπρο (από την άθλια εποχή του Γκρομίκο σε αυτή των Κοζίρεφ-Σεβαρνάντζε και ασφαλώς επί Λαβρόφ) γιατί έχει ανοικτά και αιματοβαμμένα ζητήματα και παγωμένες διενέξεις και παραβατικές στρατιωτικές ενέργειες στην Αμπχαζία-Νότια Οσετία, στη Γεωργία, μέχρι την Κριμαία και την Ανατολική Ουκρανία.

5 Η Τουρκία βλέποντας ψυχρά και ρεαλιστικά τα πράγματα, θα δεχόταν αφόρητες πιέσεις και σοβαρές διεθνείς-παραλυτικές κυρώσεις, αν δεν ήταν κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Επειδή συνορεύει με καυτές ζώνες οι δυτικές χώρες την έχουν μεγάλη ανάγκη για Καύκασο, Μέση Ανατολή, Ουκρανία, Μαύρη Θάλασσα, Ιράν κ.λπ. Για αυτό οι μέχρι τώρα κυρώσεις της CAATSA είναι επιεικώς «βελουδένιες και χάδια».

Το ότι στα Ηνωμένα Εθνη απλά κατέληξαν σε ένα κείμενο προεδρικής ανακοίνωσης, αντί έστω ενός σκληρού ψηφίσματος, αποδεικνύει ότι αρκετοί δεν θέλουν να δυσαρεστήσουν την Αγκυρα και πρώτιστα η Ατλαντική Συμμαχία. Αν η Κύπρος ήταν στο ΝΑΤΟ (είχε ευκαιρίες που έχασε και ευθύνονται οι πολιτικοί της και φυσικά η Αγκυρα), πολλά πράγματα θα ήσαν διαφορετικά.

6 Το θέμα των Αμμοχωστιανών που επιθυμούν να επιστρέψουν στα Βαρώσια είναι πολύ σημαντικό από την ανθρώπινη και ανθρωπιστική του διάσταση. Και δεν μπορεί κάποιος τυχαίος και άσχετος να το επικρίνει από την άνετη και βολεμένη θέση του. Η πιλοτική μορφή ανοίγματος του 3,5% αφορά 36 αιτήσεις επιστροφής ή αποζημιώσεις. Σε περίπτωση ολικού ανοίγματος των Βαρωσίων αφορά 352 περιπτώσεις. Δεν μπορείς να αποτρέψεις τέτοιες περιπτώσεις ατόμων και οικογενειών που με τον δεύτερο Αττίλα τον Αύγουστο του 1974 έχασαν τα πάντα και δυστυχώς δεν έτυχαν αποζημιώσεων από διαδοχικές ελληνοκυπριακές κυβερνήσεις επί 47 χρόνια.

Αλλωστε έχει υπάρξει παρόμοια περίπτωση με τους Μαρωνίτες Χριστιανούς του ανατολικού δόγματος (έδρα η Αντιόχεια) -και αφορούσε 8.000-10.000 ψυχές- που επέστρεψαν πριν από 20 χρόνια στην κατεχόμενη από τους Τούρκους περιοχή του Κορμακίτη στη βορειοδυτική Κύπρο. Αφορά, δηλαδή, 4 μαρωνίτικα χωριά που είναι ο Ασώματος της Κερύνειας, η Αγία Μαρίνα Σκυλούρας, τα Καρπάσια και ο Κορμακίτης και διαμένουν πλέον σε αυτά που είναι στην κατεχόμενη επαρχία της Κερύνειας και έλαβαν ορισμένοι αποζημιώσεις από τις καταστροφές που προκάλεσε ο Αττίλας 1.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Απαιτείται ουσιώδης συνεργασία Αθήνας-Λευκωσίας

Εν κατακλείδι εισερχόμαστε σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο με πολλά και δύσκολα ζητήματα και προβληματικές καταστάσεις. Μέχρι το 2023 και τα όσα σχεδιάζουν οι Τούρκοι απαιτούνται ετοιμότητα, καλές πληροφορίες για κινήσεις τους (που πάγια υστερούμε), δυναμική και ουσιώδης συνεργασία Αθηνών-Λευκωσίας και σε όλα τα μήκη και πλάτη της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης και πάντα βάσει των δικών μας δυνάμεων.