Ο πλάτανος, ο οποίος «βίωσε» την παράδοση της βυζαντινής πόλης στους Οθωμανούς το 1423, την απελευθέρωσή της το 1912 και γλίτωσε από την πύρινη λαίλαπα του 1917 είναι σήμερα… 828 χρόνων! Μαζί με άλλους τρεις υπεραιωνόβιους πλατάνους της Θεσσαλονίκης θα ανακηρυχθούν σήμερα διατηρητέα μνημεία της φύσης.

Στόχος της διοίκησης του κεντρικού δήμου είναι να προστατευθούν και να διατηρηθούν στο διηνεκές ως φυσική κληρονομιά για την περιοχή και για τις μέλλουσες γενιές. Για το λόγο αυτόν εκπονήθηκε μελέτη και ειδική έκθεση από μια ομάδα δασολόγων – περιβαλλοντολόγων και ειδικών επιστημών, σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης.
Ο πλάτανος στην περιοχή των Κάστρων, στην οδό Ακροπόλεως, έχει ύψος 12 μέτρα και στηθιαία διάμετρο 122 εκατοστά και φαίνεται πως το μέγεθός του δεν έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία 120 χρόνια.

Μέρος του κορμού του έχει νεκρωθεί, όμως διατηρεί έναν ζωντανό ιστό, που τον καθιστά πολύτιμο για την οικολογία της περιοχής.

Μπορεί να είναι νεότερος, όμως μεγαλύτερος σε μέγεθος είναι ο πλάτανος απέναντι από τον Λευκό Πύργο, στην πλατεία Τσιρογιάννη, με ύψος που φτάνει τα 26,4 μέτρα και στηθιαία διάμετρο 140 εκατοστά. Παρά τη μεγάλη ηλικία του και τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει εντός του αστικού περιβάλλοντος, το εσωτερικό του κορμού βρέθηκε να φέρει μικρό ποσοστό προχωρημένης σήψης σε σχέση με τα υπόλοιπα δέντρα. Ασφαλή συμπεράσματα για την κατάσταση των ριζών του δεν μπορούν να εξαχθούν με τα διαθέσιμα δεδομένα, παρ’ όλα αυτά, η αναδιαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με έργα οδοποιίας, εξωραϊστικά κ.λπ. πιθανόν έχει προκαλέσει απώλεια στηρικτικών ριζών σε κάποιο βαθμό. Ακόμα, η συνεχής διέλευση οχημάτων επιβαρύνει το έδαφος με υπολείμματα από φθαρμένα ελαστικά και η έλλειψη δενδροδόχου ή οπών περιφερειακά δυσχεραίνει τον αερισμό του.

Το πλατάνι που γειτονεύει με το τουρκικό προξενείο και το Μουσείο Ατατούρκ έχει ύψος σήμερα 21 μέτρα. Η περιοχή αναδιαμορφώθηκε πρόσφατα, παρ’ όλα αυτά το ριζικό σύστημα του δέντρου φαίνεται να έχει επιβαρυνθεί ιδιαίτερα τόσο από τα παλαιότερα όσο και από τα σύγχρονα έργα οδοποιίας. Στο παρελθόν το πλατάνι έχει υποστεί επίσης πολλαπλές πληγώσεις από διερχόμενα οχήματα μεγάλου ύψους, καθώς η οδός Αποστόλου Παύλου δεν διέθετε προειδοποιητική σήμανση. Η στηθιαία του διάμετρος είναι 117 εκατοστά.

Στην πλατεία Ναυαρίνου, δίπλα στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου του Γαλεριανού συγκροτήματος, βρίσκεται ένα πλατάνι που έστεκε την εποχή της Τουρκοκρατίας δίπλα στη δημόσια κρήνη. Το δέντρο αποτελούσε το κέντρο της συνοικίας Λευκό Τέμενος και ήταν ένας τόπος λατρείας και συνάντησης των μεσοαστικών στρωμάτων. Σήμερα έχει στηθιαία διάμετρο 124 εκατοστά και ύψος 24 μέτρα. Παρ’ όλες τις αντιξοότητες κατά τη διάρκεια της μακράς ζωής του, κατάφερε να φθάσει σε αυτές τις σημαντικές διαστάσεις, εντός ενός πυκνά δομημένου αστικού ιστού στο κέντρο της πόλης. Η πλατεία Ναυαρίνου τα τελευταία χρόνια αποτελεί ένα πάρκο-πλατεία που προσφέρει στο δέντρο αρκετό χώρο για να αναπτυχθεί, όμως τα αλλεπάλληλα έργα έχουν προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στο έδαφος και πιθανώς έχουν επηρεάσει το ριζικό του σύστημα.

Να σημειωθεί ότι και τα τέσσερα πλατάνια ανήκουν στο είδος Platanus orientalis L., το οποίο είναι ενταγμένο στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της Διεθνούς Ενωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN). Για την προστασία τους οι επιστήμονες προτείνουν συγκεκριμένες δράσεις όπως: αποφυγή της κλάδευσής τους εκτός από ειδικές περιπτώσεις, αναδιάρθρωση των πεζοδρομίων όπου βρίσκονται (με κατασκευή προβλεπόμενης για το είδος και το μέγεθός τους δενδροδόχου, καθώς και διακριτικής περίφραξης, ώστε να αποτρέπονται ενδεχόμενοι βανδαλισμοί), ανάδειξη των δέντρων εντός της πολιτιστικής διαδρομής μέσω ειδικής σήμανσης και σύνταξη ειδικού μητρώου των δέντρων με μνημειακό χαρακτήρα, ώστε να είναι εφικτά ο έλεγχος και η ορθή διαχείρισή τους.

Από την έντυπη έκδοση