Ο ορισμός επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τον έλεγχο του καπνίσματος, με επικεφαλής τον ειδικό επί του θέματος και καθηγητή πνευμονολογίας Παναγιώτη Μπεχράκη, δείχνει την ισχυρή βούληση της κυβέρνησης ώστε να σβήσουν τα τσιγάρα σε όλους τους κλειστούς χώρους.

Το πρόγραμμα της αντικαπνιστικής εκστρατείας θα περιλαμβάνει την εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες αλλά και τους κλειστούς κοινόχρηστους χώρους, καθώς και στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, καπνιστών και μη καπνιστών, για τον κοινό «εχθρό» της υγείας τους. Ο υπουργός Υγείας εξέδωσε εγκύκλιο μέσα στην εβδομάδα η οποία εστάλη σε όλες τις περιφέρειες και τους φορείς του Δημοσίου και προβλέπει την εντατικοποίηση των ελέγχων σε όλα τα δημόσια κτίρια, σχολεία και μονάδες εκπαίδευσης, όλους τους κλειστούς χώρους εργασίας, καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος κ.α.

Σχετικοί έλεγχοι δείχνουν πως το κάπνισμα σε κρατικά κτίρια αποτελεί μεγάλο πρόβλημα. Οι Επιθεωρητές Υπηρεσιών Υγείας Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ), οι οποίοι αποτελούν έναν εκ των ελεγκτικών φορέων για την τήρηση της νομοθεσίας κατά του καπνίσματος, έχουν διαχειριστεί τα τελευταία χρόνια πλήθος καταγγελιών που αφορούν δημόσιες υπηρεσίες, όπως νοσηλευτικά ιδρύματα («Γεννηματάς», «Τζάνειο», «Ιπποκράτειο», «Ευαγγελισμός»), Κέντρα Υγείας, σχολικές μονάδες, πανεπιστήμια, δημαρχεία, υπουργεία, Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες (ΔΟΥ), ασφαλιστικά ταμεία, αθλητικά κέντρα.

Η απαξίωση της αντικαπνιστικής νομοθεσίας από τους ίδιους τους υπαλλήλους του Δημοσίου αλλά και υπουργούς και επικεφαλής υπηρεσιών αποτελεί την «αρχή του κακού», σύμφωνα με τον κ. Μπεχράκη, ο οποίος παραδίδει συνέντευξη στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής.

Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα δεν τηρούνται ούτε τα προσχήματα, όπως συνέβη πριν από λίγες εβδομάδες με τον επικεφαλής της ΗΔΙΚΑ, ο οποίος παρήγγειλε σταχτοδοχεία για το γραφείο του και για τις ανάγκες των επισκεπτών του!

Το ότι η απαγόρευση του καπνίσματος σε κοινόχρηστους χώρους δεν εφαρμόζεται στην πράξη αποτυπώνεται και από πρόσφατη (26 – 29 Ιουλίου) έρευνα της «Aboutpeople» που δημοσίευσε η «Athens Voice». Σύμφωνα με αυτή, το 78% των ερωτηθέντων έχει βρεθεί τον τελευταίο μήνα σε τέτοιο χώρο όπου κάποιοι κάπνιζαν.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 79,1% των συμμετεχόντων τάσσεται υπέρ της εφαρμογής του νόμου περί απαγόρευσης του καπνίσματος σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους, με μόνο το 16% να διαφωνεί. Στην αντίστοιχη έρευνα του 2018 το ποσοστό υπέρ της απαγόρευσης ήταν 75,1%.

Η… χαλαρότητα με την οποία αντιμετωπιζόταν ο αντικαπνιστικός νόμος μέχρι σήμερα είχε οδηγήσει και σε ένδεια ελέγχων. Σύμφωνα με τα στοιχεία, πέρυσι ο Δήμος Αθηναίων πραγματοποίησε στην Αθήνα μόλις 3.016 ελέγχους, κατά τους οποίους προέκυψαν 513 περιπτώσεις παραβάσεων. Ο αντιδήμαρχος Αθηναίων, υπεύθυνος για τη δημοτική αστυνομία, Ανδρέας Βαρελάς, είχε αναφέρει στον «Ελεύθερο Τύπο» ότι ολόκληρο το 2017 έγιναν περισσότεροι έλεγχοι σε σχέση με τη διετία 2011-2013. Συγκεκριμένα, το 2017 πραγματοποιήθηκαν περισσότεροι από 1.400 έλεγχοι σε κλειστούς χώρους, αριθμός βέβαια που είναι εμφανώς μικρός.

Σοκαριστικές είναι οι συνέπειες που έχει το παθητικό κάπνισμα στη δημόσια υγεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του κ. Παναγιώτη Μπεχράκη, 250.000 παιδιά παγκοσμίως πεθαίνουν κάθε χρόνο από το παθητικό κάπνισμα. Επιπλέον, 130.000 εργαζόμενοι στην Ελλάδα εκτίθενται σε ένα περιβάλλον «απαράδεκτο», όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος. «Κάνουν οκτάωρο χειρότερο και από εργασία σε ορυχεία του 15ου αιώνα», τονίζει χαρακτηριστικά.

Η Ελλάδα, όπως προκύπτει από στοιχεία του δημοσιοποίησε ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος (ΠΙΣ), παρουσιάζει την υψηλότερη αναλογία καπνιστών μεταξύ των δυτικοευρωπαϊκών χωρών (37,6%). «Και το οξύμωρο είναι ότι στη χώρα μας η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους έγινε για πρώτη φορά το έτος 1856 με Βασιλικό Διάταγμα του Οθωνα. Και φτάσαμε στο 2019, με τη χώρα να παραμένει στις πρώτες θέσεις με υψηλά ποσοστά καπνιστών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών», τονίζει ο ΠΙΣ.

Η πολιτική εφαρμογής της αντικαπνιστικής νομοθεσίας, πάντως, θα βασίζεται στη συναίνεση και στην ωριμότητα των καπνιστών.

Σύμφωνα με την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, «χωρίς την ενεργοποίηση των πολιτών, η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων (περισσότερο από το 70%) που δεν είναι καπνιστές θα συνεχίσουν να υφίστανται την ταλαιπωρία του καπνού των άλλων».

Με πρόσφατη ανακοίνωσή της, μάλιστα, απαντά στις αιτιάσεις ιδιοκτητών κέντρων διασκέδασης ότι η απαγόρευση του καπνίσματος στα καταστήματά τους θα επιφέρει αρνητικές οικονομικές συνέπειες για τους ίδιους.
«Είναι βάσιμος αυτός ο φόβος; Ξεκάθαρα όχι. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα επίσημα και επιστημονικά έγκυρα στοιχεία από τις ΗΠΑ, προκύπτει πως όπου εφαρμόστηκε η αυστηρή αντικαπνιστική νομοθεσία, όχι μόνο δεν μειώθηκε ο τζίρος των κέντρων διασκέδασης, αλλά αντίθετα αυξήθηκε. Το ίδιο συνέβη και με τον αριθμό των αδειών για ίδρυση νέων κέντρων. Επιπλέον, τα καταστήματα σε περιοχές όπου εφαρμόστηκε αυστηρά η αντικαπνιστική νομοθεσία είχαν μεγαλύτερο τζίρο από τα καταστήματα γειτονικών περιοχών όπου το κάπνισμα επιτρεπόταν», αναφέρει η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία.

Από το 2009 που τέθηκε σε ισχύ ο αντικαπνιστικός νόμος Αβραμόπουλου μέχρι σήμερα η σχετική νομοθεσία παρέμεινε κυρίως στα χαρτιά. Το 2011 ενεργοποιήθηκε και η Γραμμή 1142 για τις καταγγελίες των πολιτών αλλά ουσιαστικά έκτοτε απενεργοποιήθηκε. Το 2018, κι ενώ τα επικριτικά σχόλια για τη συνήθεια του πρώην αναπληρωτή υπουργού Υγείας Παύλου Πολάκη «έδιναν και έπαιρναν», ο πρώην υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός επανέφερε το ζήτημα της εντατικοποίησης των ελέγχων και προστίμων σύμφωνα με τον αντικαπνιστικό νόμο. Νομοθέτησε μάλιστα και τσουχτερά πρόστιμα 1.500 ευρώ για τους οδηγούς που καπνίζουν σε οχήματα όταν επιβαίνουν ανήλικοι κάτω των 12 ετών, που όμως δεν επιβλήθηκαν ποτέ.

Μπεχράκης: Ο αντικαπνιστικός νόμος θα εφαρμοστεί γιατί -για πρώτη φορά- υπάρχει η πολιτική βούληση

Αισιόδοξος ότι επιτέλους η αντικαπνιστική νομοθεσία θα εφαρμοστεί καθολικά στη χώρα μας είναι ο καθηγητής Πνευμονολογίας και επικεφαλής της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας, κ. Παναγιώτης Μπεχράκης. Σε συνέντευξή του στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής εξηγεί ότι η αντικαπνιστική εκστρατεία θα κινηθεί μέσα σε κλίμα συναίνεσης, πρωτίστως των ίδιων των καπνιστών, και δεν θα στηριχθεί στην καταστολή.

Κύριε καθηγητά, γιατί θεωρείτε ότι τόσα χρόνια δεν έχουμε καταφέρει να εφαρμόσουμε τον αντικαπνιστικό νόμο;

Γιατί ποτέ δεν υπήρχε η πολιτική βούληση για την εφαρμογή του. Σήμερα είναι η πρώτη φορά που εκδηλώνεται τέτοια βούληση, για αυτό και θα εφαρμοστεί. Το ίδιο το κράτος ποτέ δεν εφάρμοσε τη νομοθεσία του στις δικές του υπηρεσίες, στις δικές του εγκαταστάσεις. Από εκεί διαφαίνεται η εμφανής έλλειψη πολιτικής βούλησης επί δέκα χρόνια. Και είναι κάτι που το έλεγα πάντοτε γιατί έτσι ήταν. O ελεγκτής δεν θα πάει να δώσει πρόστιμο στους υπουργούς, ούτε στον στρατηγό που καπνίζει μέσα στο Πεντάγωνο. Οταν χάνεις το ηθικό δικαίωμα με αυτό τον τρόπο πώς περιμένεις να εφαρμόσει τον νόμο ο εστιάτορας ή ο ιδιοκτήτης ενός επαρχιακού καφενείου;

Τι διαφορετικό περιλαμβάνει ο σημερινός σχεδιασμός ώστε να πετύχει η πλήρης και καθολική εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου;

Μέχρι σήμερα έλειπε μια βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή του νόμου. Το κράτος δεν ήθελε να τον εφαρμόσει. Τώρα υπάρχει τόσο η βούληση του πρωθυπουργού δεδηλωμένη όσο και η βούληση του υπουργού Υγείας αλλά και του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος στήριξε όλα αυτά τα χρόνια τις δράσεις που κάναμε, κυρίως εκπαιδευτικές, ώστε να υπάρχει σήμερα μια ωριμότητα στην κοινωνία να αποδεχθεί την ωφελιμότητα της εφαρμογής αυτής της νομοθεσίας.

Θωρείτε ότι ο Ελληνας είναι αρκετά ώριμος ώστε να σεβαστεί τον νόμο και να μην καπνίζει στους κοινόχρηστους χώρους, ιδιαίτερα στις καφετέριες και τα κέντρα νυχτερινής διασκέδασης;

Από καιρό, όχι σήμερα. Ο Ελληνας από διετίας έχει επανειλημμένως ερευνηθεί και η βούλησή του δείχνει ότι σε ποσοστό 75% και περισσότερο επιθυμεί την άμεση εφαρμογή της νομοθεσίας. Αυτά τα γνώριζαν οι κυβερνώντες, καθώς είχαν στα χέρια τους έρευνα της Kapa Research. Είχαν όμως άλλες προτεραιότητες. Η ελληνική πολιτική πραγματικότητα ήταν κατειλημμένη από άλλα ζητήματα, Μακεδονικό, κρίση, μεταναστευτικό. Συνέβαιναν τέτοια σοβαρά θέματα που πιστεύω ότι αυτά δεν επέτρεψαν στους κυβερνώντες να δώσουν μια σοβαρή προτεραιότητα στην εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου.

Ο Ελληνας έχει απεξαρτηθεί από το τσιγάρο; Το κόβει;

Σημαντικά. Η μείωση των καπνιστών είναι τεράστια. Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που έχουμε κάνει στα σχολεία τα δέκα τελευταία χρόνια είναι εμφανής. Εχουμε αναστρέψει τη θέση της κοινής γνώμης που ήταν υπέρ του καπνίσματος. Σήμερα τα παιδιά έχουν γίνει κήρυκες τού να μην καπνίζει κανείς στην οικογένεια. Κοιτάξτε μέρη που ο νόμος εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία χωρίς έλεγχο, χωρίς καμία ποινή, χωρίς πρόστιμα: Το μετρό, το αεροδρόμιο, τα πλοία, οι τράπεζες, τα σουπερμάρκετ. Αυτό έχει επιτευχθεί από τη θετική βούληση του Ελληνα. Σε αυτή τη θετική βούληση θα στηριχθεί η τωρινή εφαρμογή του νόμου.

Το πρόβλημα εντοπίζεται στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος. Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να ξεπεραστεί;

Ο ίδιος ο Ελληνας όταν πηγαίνει στο εξωτερικό τον εφαρμόζει τον νόμο. Αρα, ο Ελληνας κάνει ό,τι του πουν. Εάν δει τον καταστηματάρχη να καπνίζει τότε θα καπνίσει και ο καπνιστής. Είναι επομένως θέμα βούλησης και των καταστηματαρχών. Πρέπει να δουν οι επιχειρηματίες την αλήθεια και η όποια επιβολή ποινών να αποτελούν την εξαίρεση. Δεν είναι δυνατόν οι καταστηματάρχες να γίνονται συνένοχοι μιας τόσο εμφανούς παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρέπει να κατανοήσουν ότι και οι ίδιοι έχουν ευθύνη απέναντι στους πελάτες τους και τους εργαζόμενούς τους.

Ποια είναι τα μέτρα που θα ακολουθήσετε στο εξής; Προβλέπονται επιπλέον έλεγχοι;

Δεν θέλουμε να δώσουμε έμφαση στο ζήτημα των ελέγχων. Η αρχή μου θα είναι η εφαρμογή του νόμου να μετατραπεί από πεδίο σύγκρουσης σε πεδίο συναίνεσης. Δεν είναι δυνατόν να στηριχθούμε στον έλεγχο. Θα χρειαστεί αλλά θα είναι η ύστατη λύση. Το πρόβλημα θα πρέπει να λυθεί με συναίνεση και συνεργασία όλων των ενδιαφερόμενων και με ωριμότητα όλων των φορέων, κυρίως των ιδιοκτητών καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος αλλά και των ανθρώπων που έχουν εξάρτηση από το τσιγάρο. Ο καπνιστής επίσης πρέπει να βρει διεξόδους να λύσει το πρόβλημά του, αλλά και να κατανοήσει ότι δεν του απαγορεύει κανείς να καπνίζει. Του απαγορεύει να καπνίζει εκεί που βλάπτει άλλους. Σκεφτείτε ένα νέο παιδί που θέλει να πάει να χορέψει ένα βράδυ και έχει άσθμα. Σκεφτείτε έναν άνθρωπο που έχει καρκίνο και θέλει να βγει για καφέ. Πού θα τον πιει τον καφέ; Ο τρόπος με τον οποίο μια κοινωνία αντιμετωπίζει τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού της είναι πολιτισμικός δείκτης. Και δεν μπορώ να δεχθώ ότι ο Ελληνας είναι απολίτιστος.

Από την έντυπη έκδοση