Αφορμή ήταν η «αεροπειρατεία» του αεροσκάφους της ιρλανδικής Ryanair και η σύλληψη ενός νεαρού δημοσιογράφου-μπλόγκερ, ο οποίος ανήκει στο αντιπολιτευόμενο κίνημα κατά του καθεστώτος του Μινσκ.

Θα μπορούσε να είναι το σενάριο μιας κατασκοπευτικής-γκανγκστερικής ταινίας, αφού είχε όλα τα στοιχεία που δένουν μια καλή ιστορία: Ενα νεαρό ζευγάρι που κάνει διακοπές στην όμορφη Ελλάδα. Στα διαλείμματα των διακοπών η επικοινωνία του με πολιτικούς κύκλους για να καταγγείλει το λευκορωσικό καθεστώς. Υποψίες για παρουσία κατασκόπων. Η «απαγωγή» ολόκληρου αεροσκάφους, το οποίο αναγκάστηκε να αλλάξει πορεία με τη συνοδεία στρατιωτικών αεροπλάνων και, τέλος, η σύλληψη του ζευγαριού και η φυλάκισή του.

Επαναστάτης ή ακροδεξιός

Ο 26χρονος ακτιβιστής-δημοσιογράφος Ρόμαν Προτάσεβιτς -ο πρωταγωνιστής της ανωτέρω ιστορίας- ήταν ενός έτους όταν ανέλαβε την εξουσία ο Λουκασένκο. Ουσιαστικά, η διακυβέρνηση αυτή είναι η μόνη που ο νεαρός γνωρίζει στη χώρα του και την πολεμά από την εφηβεία του. Ως «επαναστάτη με αγνά αισθήματα» τον χαρακτηρίζει η μητέρα του που εκλιπαρεί τους «ισχυρούς της Ευρώπης να παρέμβουν για την απελευθέρωση του». Ως «ακροδεξιό με επαφές σε παραστρατιωτικές οργανώσεις» τον κατηγορούν το Μινσκ και η Μόσχα. Καμία πολιτική τοποθέτηση, ωστόσο, δεν δικαιολογεί την κρατική αεροπειρατεία στην οποία προέβη το καθεστώς του Λουκασένκο, προφανώς γιατί ανησύχησε με τις επαφές που άρχισε να έχει ο ίδιος σε ευρωπαϊκές χώρες. Ο Προτάσεβιτς είχε έρθει στην Ελλάδα, προκειμένου να καλύψει το Διεθνές Φόρουμ των Δελφών, όπου συμμετείχε και η επικεφαλής της δημοκρατικής αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας, Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια.

Ο Προτάσεβιτς, αρχισυντάκτης του καναλιού Nexta (που μεταδίδει τις ειδήσεις μέσω εφαρμογής του Telegram κι έχει 1 εκατομμύριο συνδρομητές), το οποίο θεωρείται «επικίνδυνο» από το καθεστώς της Λευκορωσίας, φέρεται να έγραψε απεγνωσμένα μηνύματα σε φίλους του, ότι κάποιοι τον παρακολουθούν στην Αθήνα. Είχε την ίδια αγωνία, ακόμη κι όταν επιβιβάστηκε στο αεροσκάφος της ιρλανδικής εταιρίας Ryanair από την Αθήνα, με προορισμό το Βίλνιους της Λιθουανίας. Σαν να γνώριζε ότι ο ίδιος δεν επρόκειτο να φθάσει εκεί. Το αεροπλάνο υποχρεώθηκε να αλλάξει πορεία, να μεταβεί στο Μινσκ, όπου ο δημοσιογράφος συνελήφθη μαζί με τη φίλη του, την 23χρονη Ρωσίδα Σοφία Σαπέγκα.

Από τη στιγμή αυτή, η διεθνής κοινότητα μοιάζει να κινητοποιήθηκε εναντίον του καθεστώτος Λουκασένκο, σε βαθμό που δεν το είχε πράξει τόσα χρόνια. Η Ε.Ε. είχε μάλιστα «επιβραβεύσει» τον Λουκασένκο για την ουδέτερη στάση που τήρησε στην ουκρανική κρίση του 2014-15 και έφερε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τη Ρωσία και την Ουκρανία (εκεί υπογράφηκαν οι συμφωνίες του Μινσκ).

Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας ήξερε ότι η ενέργειά του θα προκαλούσε διεθνή κατακραυγή. Είναι προφανές, όμως, ότι αδιαφορεί για τις αντιδράσεις της Ε.Ε., των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ, ακόμη και για την πιθανότητα να προκαλέσει τη δυσαρέσκεια της Ρωσίας. Η Μόσχα αντέδρασε συγκρατημένα, πιθανότατα ενοχλημένη, καθώς ο Λουκασένκο δημιουργεί αναταραχή σε μια εποχή που η Ρωσία προσεγγίζει τις ΗΠΑ και προετοιμάζεται συνάντηση κορυφής Μπάιντεν-Πούτιν.

 Από το 1994

Ο ηγέτης που έλεγε από την αρχή της πανδημίας ότι οι Δυτικοί είναι ανόητοι που κλείνουν τις οικονομίες τους και ότι ο κορονοϊός καταπολεμάται με καλή βότκα και σάουνα, παραδέχεται ότι τον χαρακτηρίζει «απολυταρχικό στιλ». Ο 66χρονος πρώην διοικητής ενός σοβχόζ (sovchoz έλεγαν τα κρατικά αγροκτήματα επί σοβιετικής εποχής) βρίσκεται στην εξουσία από το 1994 επιβάλλοντας ένα καθεστώς σοβιετικού τύπου, ελέγχοντας τα μέσα ενημέρωσης, οδηγώντας στη φυλακή τους πολιτικούς του αντιπάλους και κάθε φωνή που θυμίζει αστική δημοκρατία. Το 2004 κατήργησε το όριο των δύο θητειών στην προεδρία και τον Αύγουστο ανακοίνωσε την έκτη νίκη του στην ηγεσία της Λευκορωσίας.

Η πολιτική αντίπαλός του, Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια, η οποία ασχολήθηκε με την πολιτική αφότου ο σύζυγός της φυλακίστηκε για τις απόψεις που εξέφραζε μέσω του μπλογκ του, απέσπασε, σύμφωνα με το καθεστώς, μόλις το 9,9% των ψήφων (ο Λουκασένκο έλαβε 80,23%). Η Τιχανόφσκαγια αντέδρασε λέγοντας ότι πρόκειται για καθαρή νοθεία και ότι σε πολλά σημεία της χώρας, όπου δεν έγιναν μεγάλες παρεμβάσεις, η παράταξή της κέρδισε 60%. Κάλεσε δε τον λαό σε αντίσταση, με αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες πολίτες να βγαίνουν επί πολλές εβδομάδες στους δρόμους, διαμαρτυρόμενοι για την εκλογική νοθεία.

Ο Λουκασένκο έχει αρνηθεί τον διάλογο με το συντονιστικό συμβούλιο της αντιπολίτευσης και είναι αποφασισμένος να συντρίψει όλους τους αντιφρονούντες. Οι υπηρεσίες ασφαλείας, ο στρατός και ένα σημαντικό τμήμα της κρατικής γραφειοκρατίας παραμένουν στο πλευρό του, για αυτό συνεχίζει την ίδια τακτική. Μέχρι σήμερα πάνω από 35.000 πολίτες έχουν συλληφθεί, χιλιάδες έχουν υποστεί βασανισμούς αντιμετωπίζοντας βαριές ποινές κάθειρξης και δεκάδες χιλιάδες εγκατέλειψαν την πατρίδα τους.

Σχέσεις με Λουκασένκο με Πούτιν

Οσο κι αν οι Λουκασένκο-Πούτιν φαίνεται να διατηρούν αδελφικές σχέσεις, αυτές τις έχουν σκιάσει αρκετές φορές μαύρα σύννεφα. Πριν από τις εκλογές, οι μυστικές υπηρεσίες της Λευκορωσίας κατηγόρησαν το Κρεμλίνο ότι έχει στείλει πράκτορες να δημιουργήσουν αναταραχή. Οι υπηρεσίες ασφαλείας του Λουκασένκο συνέλαβαν 33 Ρώσους στο Μινσκ τον περασμένο Ιούλιο, με την κατηγορία ότι ανήκουν σε μια οργάνωση μισθοφόρων που δραστηριοποιείται στην Ουκρανία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Παρά τις μικρές διαφορές τους τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία δεν έχει κρύψει πως η Λευκορωσία αποτελεί έναν υψηλής γεωπολιτικής σημασίας σύμμαχο. Οι δύο χώρες έχουν υπογράψει συμφωνία για τη δημιουργία ενωσιακού κράτους. Στο πλαίσιο αυτό οι δυο πρόεδροι συναντώνται συχνά (άλλη μια συνάντηση είχε προγραμματιστεί για την Παρασκευή στο Σότσι). Το ενωσιακό κράτος είναι μια μορφή ενοποίησης ορισμένων δομών μεταξύ Ρωσίας και Λευκορωσίας, που προωθήθηκε βάσει του οράματος που είχε ο Πούτιν για τη μεγάλη Ευρασιατική Ενωση.

Οταν ο Μοράλες εξαναγκάστηκε σε προσγείωση

Η αναγκαστική προσγείωση του αεροσκάφους της Ryanair στο Μινσκ, με σκοπό τη σύλληψη του Λευκορώσου δημοσιογράφου και της φίλης του, επανέφερε τις μνήμες από προηγούμενες «κρατικές αεροπειρατείες». Σε ανακοίνωσή του το ΝΑΤΟ αναφέρθηκε σε «κρατική απαγωγή».

Ομως, η Ρωσία και άλλες χώρες ή οργανισμοί μιλούν για υποκριτική στάση της Δύσης, που δεν αντέδρασε με ανάλογο τρόπο το 2013, όταν το κυβερνητικό αεροσκάφος του πρώην προέδρου της Βολιβίας, Εβο Μοράλες (φωτό), εξαναγκάστηκε σε προσγείωση στη Βιέννη. Το αεροσκάφος του τότε προέδρου της Βολιβίας πετούσε από τη Μόσχα προς τη Λα Παζ, αλλά αναγκάστηκε να προσγειωθεί στην Αυστρία για ανεφοδιασμό, επειδή η Γαλλία, η Ισπανία κι άλλες χώρες της Ε.Ε. απέκλεισαν τον εναέριο χώρο τους, επειδή υπήρχαν αναφορές από τις ΗΠΑ ότι στο αεροπλάνο επέβαινε ο Εντουαρντ Σνόουντεν, πρώην συνεργάτης των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών NSA. Ο Μοράλες έδωσε άδεια για έλεγχο του αεροσκάφους και το ταξίδι του συνεχίστηκε. Ο ΟΗΕ και ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών (ΟΑS) επέκριναν την αναγκαστική προσγείωση. Η υπόθεση Μοράλες έχει προκαλέσει αντιπαράθεση μεταξύ ειδικών και νομικών. Αλλοι υποστηρίζουν ότι παραβιάστηκε η Σύμβαση του Σικάγο με τον αποκλεισμό του εναέριου χώρου. Σύμφωνα με τη σύμβαση, που ρυθμίζει θέματα διεθνούς αεροπλοΐας, οι χώρες μπορούν να διατάζουν προσγειώσεις αεροσκαφών, αλλά πρέπει να είναι αιτιολογημένες και να μην προκαλούν μεγαλύτερο κίνδυνο ασφάλειας.

» 1956: Σύλληψη ηγετών

Απελευθερωτικού Μετώπου Αλγερίας

Τον Οκτώβριο του 1956 πέντε στελέχη του Κινήματος Απελευθέρωσης της Αλγερίας (FLN) επέβαιναν σε επιβατική πτήση από το Ραμπάτ του Μαρόκου στην Τυνησία. Η γαλλικές μυστικές υπηρεσίες υποχρέωσαν το αεροσκάφος να προσγειωθεί στην Αλγερία. Οι πέντε μαχητές συνελήφθησαν, ανάμεσά στους και ο Αχμέντ Μπεν Μπέλα, ο πρώτος πρόεδρος της Αλγερίας μετά την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία. 

» 1985: Αμερικανικά μαχητικά «κατέβασαν» αιγυπτιακό αεροσκάφος

Τον Οκτώβριο του 1985 ένα αιγυπτιακό αεροσκάφος αναγκάστηκε σε προσγείωση από αμερικανικά μαχητικά επειδή ανάμεσα στους επιβάτες ήταν και τέσσερις καταζητούμενοι μαχητές του Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, που είχαν λάβει μέρος στην πειρατεία του κρουαζιερόπλοιου «Ακίλε Λάουρο». Το αεροσκάφος υποχρεώθηκε να προσγειωθεί σε αμερικανική βάση στη Σικελία.