Οι φόβοι για την πορεία της τουρκικής οικονομίας ενισχύονται από την όξυνση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις με φόντο την έναρξη εκδίκασης στα αμερικανικά δικαστήρια, μιας υπόθεσης διαφθοράς, στην οποία εμπλέκεται ο στενός κύκλος του Τούρκου προέδρου Ερντογάν.

Μέσα σε μια ημέρα η τουρκική λίρα υποτιμήθηκε έναντι του δολαρίου κατά 1,4%. Τις τελευταίες δέκα ημέρες η υποτίμηση αυτή ξεπέρασε το 7%, ενώ από τον Σεπτέμβριο η υποχώρηση έφθασε στο 17%.

Παρόμοια κατάσταση επικρατεί και με το ευρώ, όπου η ισοτιμία του ευρώ έναντι της λίρας έφτασε στις 4,67. Οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της Τουρκίας αυξήθηκαν στο 13,5%. Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας υποχρεώθηκε να παρέμβει για μία ακόμη φορά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα στην τουρκική αγορά χωρίς ιδιαίτερα αποτελέσματα. Παράλληλα, ο πληθωρισμός έχει ξεπεράσει το 11% και η υποτίμηση θα εντείνει τις πληθωριστικές τάσεις.

Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας εκτός από τις πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία προκαλεί αναστάτωση, κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, όχι στο τουρκικό Δημόσιο.

Το συνολικό εξωτερικό χρέος της Τουρκίας φτάνει στα 412 δισεκατομμύρια δολάρια και το 30% αυτού του χρέους ανήκει στο τουρκικό Δημόσιο. Ολο το υπόλοιπο ανήκει σε τουρκικές τράπεζες και μεγάλες τουρκικές εταιρίες που έχουν δανειστεί σε συνάλλαγμα. Η ραγδαία υποτίμηση της λίρας έχει επιβαρύνει σημαντικά τους ισολογισμούς τους, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μεγαλύτερη εταιρία τηλεπικοινωνιών, Turk Telekom, η οποία δεν κατάφερε να εξυπηρετήσει τα δάνειά της στις τράπεζες ύψους 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με αποτέλεσμα να ζητεί την επαναδιαπραγμάτευση, προκαλώντας τριγμούς στο σύνολο της τουρκικής οικονομίας.

H ανησυχία των Τούρκων οικονομολόγων αυξάνεται ακόμη περισσότερο, καθώς η οικονομία εμφανίζει δομικά προβλήματα που η παραγωγή δεν ικανοποιεί τη ζήτηση και οι εισαγωγές αυξάνονται με τρομακτικό ρυθμό. Τον Οκτώβριο του 2017 το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά 74,5% σε σχέση με τον ίδιο μήνα του 2016 και έφτασε στα 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια!

Το πολιτικό θέμα που προκαλεί πανικό

Οι ειδικοί στην Τουρκία φοβούνται πως το οικονομικό κλίμα θα επιβαρυνθεί επηρεασμένο από την πολιτική αβεβαιότητα, η οποία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στην επιδείνωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.

Ο κόσμος της αγοράς στην Τουρκία φοβάται την επιβάρυνση των τραπεζών με πρόστιμα από τις ΗΠΑ, όπου τις τελευταίες ημέρες έχει έρθει στο προσκήνιο η υπόθεση του επιχειρηματία και εμπόρου χρυσού, Ρεζά Ζαράμπ -ενός Τουρκοϊρανού που έχει ιδιαίτερες σχέσεις με την οικογένεια Ερντογάν. Ο Ζαράμπ, ο οποίος φερόταν να ασχολείται με το εμπόριο χρυσού, αλλά στην πραγματικότητα βοηθούσε το Ιράν να σπάσει το διεθνές εμπάργκο μέσω εταιριών και τραπεζών στην Τουρκία, κατηγορείται από την αμερικανική Δικαιοσύνη για παραβίαση των κυρώσεων που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ στο Ιράν. Το 2016 συνελήφθη από τις αμερικανικές αρχές και η δίκη του επρόκειτο να αρχίσει στις 4 Δεκεμβρίου. Τα ίχνη του είχαν χαθεί το τελευταίο διάστημα, αλλά υπάρχουν έντονες φήμες πως έχει δεχθεί να συνεργαστεί με τις Αρχές.

Ο Ζαράμπ κατηγορείται ότι δωροδόκησε Τούρκους αξιωματούχους για να παραβλέπουν πως βοηθούσε την Τεχεράνη να διαχειρίζεται τα έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου μέσω της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank. Το ερώτημα που θέτουν οι αμερικανικές αρχές είναι αν ο Ζαράμπ είχε ενημερώσει τον Ερντογάν για τη δράση του, καθώς είχε κάνει μεγάλες δωρεές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα που ελέγχονται από τη γυναίκα και το γιο του Τούρκου προέδρου.

Η Αγκυρα ανησυχεί για τα στοιχεία που μπορεί να δώσει ο Ζαράμπ στις αμερικανικές αρχές. Ο εκπρόσωπος της τουρκικής κυβέρνησης, Μπεκίρ Μπόζνταγ, μίλησε για «συνωμοσία που ετοιμάζεται στις ΗΠΑ», ενώ ο Ερντογάν υποστήριξε πως «την ίδια συνωμοσία είχαν προσπαθήσει να στήσουν το 2013» (τότε ο Ζαράμπ είχε συλληφθεί στην Τουρκία με την κατηγορία δωροδοκίας 4 υπουργών της κυβέρνησης, αλλά στη συνέχεια αποφυλακίστηκε και η κυβέρνηση κατηγόρησε τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν πως είχε στήσει συνωμοσία με πλαστά στοιχεία). Προχθές, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, είχε δηλώσει ότι η δίκη αυτή βασίζεται σε πλαστογραφημένα έγγραφα.

Η πολιτική αναλύτρια της εφημερίδας «Haberturk» αναφέρει τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή η σοβαρή υπόθεση στις σχέσεις Ουάσιγκτον και Αγκυρας: προειδοποιεί πως «οι ΗΠΑ μέσω της Ιντερπόλ μπορούν να ζητήσουν τη σύλληψη των συνεργατών του Ζαράμπ που βρίσκονται στην Τουρκία και την επιβολή εμπάργκο εναντίον της χώρας λόγω της συνεργασίας με το Ιράν».

Μανώλης Κωστίδης
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου