Γράφει ο ΤΑΣΟΣ ΔΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

Σε ένα περιβάλλον τεράστιας αβεβαιότητας που συνθέτουν ο πολύ υψηλός πληθωρισμός και ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος μπορεί να έχει και πιο άμεσες επιπτώσεις στο ΑΕΠ μέσω του τουρισμού και των εξαγωγών, το οικονομικό επιτελείο αναζητά δημοσιονομικό χώρο περίπου 300 – 500 εκατ. ευρώ για φέτος, τα οποία θα επιτρέψουν να εφαρμόσει μέτρα στήριξης για τους περισσότερο οικονομικά αδύναμους, και τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ για το 2023, ώστε να μονιμοποιήσει μέτρα, όπως την πλήρη κατάργηση της Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης για δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και τη μείωση κατά 3% των ασφαλιστικών εισφορών.

Αισιοδοξία

Η ελπίδα ότι αυτός ο δημοσιονομικός χώρος θα είναι διαθέσιμος προέρχεται από την ανάπτυξη της οικονομίας το 2021, οπότε η οικονομία ανέκαμψε σχεδόν πλήρως από την ύφεση κατά 9% το 2020, αλλά και τις προοπτικές για ανάπτυξη 5% και ίσως περισσότερο για φέτος και 3,5% το 2023. Η ανάκαμψη της οικονομίας, με ρυθμό περίπου 9% για το 2021, έναντι του 6,1% που ήταν η πρόβλεψη του προσχεδίου του προϋπολογισμού, εξασφαλίζει επιπλέον δημοσιονομικό χώρο ύψους 1,2 δισ. ευρώ. Μέχρι στιγμής, έχουν μοιραστεί -από το ποσό αυτό- περίπου 800 εκατ. ευρώ. Τα 338,6 εκατ. ευρώ δόθηκαν για επίδομα που μοιράστηκε τα Χριστούγεννα και 270 εκατ. ευρώ για την παράταση μέχρι τον Ιούνιο σε οικονομικά ευάλωτους, ΑμεΑ και υγειονομικούς. Αλλα 278 εκατ. ευρώ διατέθηκαν για την παράταση των χαμηλών συντελεστών ΦΠΑ σε εστίαση, τουρισμό, μεταφορές, εισιτήρια θεάτρου και κινηματογράφου, γυμναστήρια και σχολές χορού. Αλλα 190 εκατ. ευρώ υπολογίζεται ότι θα είναι το καθαρό δημοσιονομικό κόστος για την περαιτέρω μείωση του ΕΝΦΙΑ από το 2022 και πέρα. Συνεπώς, μένει διαθέσιμος χώρος περίπου 500 εκατ. ευρώ, ο οποίος θα πρέπει να καλύψει και ένα έκτακτο επίδομα σε οικονομικά ευάλωτους κοντά στις εορτές του Πάσχα, αλλά και τις επιδοτήσεις των τιμολογίων των ενεργειακών προϊόντων. Οι επιδοτήσεις αυτές θα αυξάνονται όσο θα αυξάνονται οι τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος και θα δίνονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ίσως και μετά το τέλος του χρόνου, αν η κρίση στην Ουκρανία δεν λυθεί σύντομα.

 Επιδοτήσεις

Σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης δημοσιονομικού χώρου, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, και στη συνέχεια ο υπ. Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, κατέθεσαν στα αντίστοιχα κοινοτικά όργανα πρόταση κοινού ευρωπαϊκού λογαριασμού για την κάλυψη των επιδοτήσεων της ενέργειας. Ο λογαριασμός αυτός θα έχει κεφάλαια 100 δισ. ευρώ από δάνειο της ΕΤΕπ, τα οποία θα λαμβάνουν τα κράτη-μέλη για να καλύπτουν τις επιδοτήσεις. Το πιο σημαντικό μέρος της πρότασης για κοινό λογαριασμό είναι οι δαπάνες να καταγράφονται μέσω των δανείων από την ΕΤΕπ και να μην καταγράφονται στο έλλειμμα και το χρέος των κρατών-μελών. Αν η πρόταση περάσει, τότε τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα. Τούτο με δεδομένο ότι τα 2 δισ. ευρώ, τα οποία έχουν δοθεί μέχρι τώρα για επιδοτήσεις, καλύπτονταν έως τώρα από τον λογαριασμό όπου συγκεντρώνονταν τα έσοδα από τις δημοπρασίες ρύπων. Από τον Απρίλιο και μετά ή και νωρίτερα -αν οι τιμές συνεχίσουν να αυξάνονται με τον ίδιο ρυθμό- το ισοζύγιο του λογαριασμού αυτού θα γίνει ελλειμματικό. Δηλαδή, τα χρήματα που θα μπαίνουν από έσοδα θα είναι λιγότερα από τα χρήματα που θα δίνονται για επιδοτήσεις. Συνεπώς, τη διαφορά θα πρέπει να καλύψει ο προϋπολογισμός. Αν φτάσουμε εκεί, τότε ο δημοσιονομικός χώρος των 500 εκατ. ευρώ θα αρχίσει να ροκανίζεται μέχρι που θα φτάσουν, τελικά, οι επιδοτήσεις να επιβαρύνουν έλλειμμα και χρέος, σε μια χρονιά που η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει μια σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή.

Η πρόταση της Ελλάδας θα τύχει επεξεργασίας από την Κομισιόν, η οποία, αφού διαβουλευτεί με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, θα επανέλθει είτε με πρόταση για το πώς θα εφαρμοστεί η πρόταση της Ελλάδας είτε με αιτιολογημένη γνώμη γιατί δεν μπορεί να εφαρμοστεί.

Οι «προκαταρκτικές» κατευθυντήριες γραμμές της Κομισιόν για το 2023

Παρά τη γενική αβεβαιότητα, η Κομισιόν έδωσε μέσα στην εβδομάδα κάποιες «προκαταρκτικές» κατευθυντήριες γραμμές για το 2023, οι οποίες θα ανανεωθούν τον Μάιο, όταν θα έχει κάνει μια πρώτη αποτίμηση των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία στην ευρωπαϊκή οικονομία. Μέχρι στιγμής, έχοντας στοιχεία μόνο για τις τιμές των καυσίμων, η Κομισιόν φαίνεται ότι υπολογίζει μια μείωση του ευρωπαϊκού ΑΕΠ από 0,35% έως και 0,55%, ποσοστό που μεταφράζεται διαφορετικά για κάθε κράτος-μέλος.

Στις «προκαταρκτικές» κατευθυντήριες γραμμές της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε καλά και κακά νέα για την Ελλάδα. Στα καλά νέα περιλαμβάνεται το ότι ξεκαθάρισε πως, λόγω της συγκυρίας, δεν θα εφαρμοστεί ο κανόνας του Συμφώνου Σταθερότητας για το χρέος το 2023, κάτι που είναι εξαιρετικά ευνοϊκό για την Ελλάδα, αφού δεν θα χρειαστεί να συμπιέσει δαπάνες, για να πετύχει τον στόχο για μείωση σε έναν χρόνο κατά 1/20 του ποσοστού του χρέους της πάνω από το όριο του 60% του ΑΕΠ.

Επίσης, οι εκπρόσωποι της Επιτροπής άφησαν ανοιχτό το ενδεχόμενο να παραταθεί η άρση όλων των δημοσιονομικών στόχων και το 2023, αν η κατάσταση επιδεινωθεί περαιτέρω.

Ειδικό καθεστώς

Τα κακά νέα είναι ότι για τις υπερχρεωμένες χώρες (όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία) θα ισχύσει ένα ειδικό καθεστώς. Οι χώρες αυτές δεν θα έχουν μεν το άγχος του κανόνα του χρέους, θα πρέπει, όμως, να δείξουν προσπάθεια και να μειώσουν αισθητά το χρέος τους για το 2023. Επιπλέον, για τις χώρες αυτές, αλλά και για όλες τις υπόλοιπες σε ό,τι αφορά το έλλειμμα θα πρέπει όλες να έχουν στόχευση, ώστε να επανέλθουν σε ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Το θετικό και σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να προχωρήσουν με ταχύτερο ρυθμό τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που έχουν εντάξει στα εθνικά προγράμματα Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και γενικά να ενισχύσουν τα εθνικά προγράμματα δημόσιων επενδύσεων.

Η τελευταία αυτή σημείωση ευνοεί την Ελλάδα, που αναμένεται για φέτος να υλοποιήσει ένα πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων στο ύψος-ρεκόρ των 12 δισ. ευρώ, αλλά περιορίζει σημαντικά τα περιθώρια για μέτρα στήριξης ειδικά για χώρες με υψηλό έλλειμμα και χρέος όπως η Ελλάδα.

Το κακό είναι, σύμφωνα με πηγές στις Βρυξέλλες, ότι οι χώρες που συνεχίζουν να παρουσιάζουν δημοσιονομικά προβλήματα θα πρέπει η δημοσιονομική πολιτική να παραμείνει πολύ προσεκτική και φέτος, αλλά και το 2023, ακόμη και αν τον Μάιο έχουμε απόφαση για παράταση της άρσης των δημοσιονομικών κανόνων. Τούτο, διότι οι συνομιλίες για αλλαγές των κανόνων, που θα ξεκινήσουν -καλώς εχόντων των πραγμάτων- τον Οκτώβριο, θα γίνουν σε τελείως άλλη βάση από τη σημερινή.