Η Κρήτη είναι, επιτέλους, ελεύθερη και ο μικρός Νίκος Καζαντζάκης βλέπει τον πατέρα του να βάζει το κεφάλι στον τάφο των προγόνων του φωνάζοντας τρεις φορές: «Πατέρα, ήρθε!». Η στρατηγική θέση της Μεγαλονήσου στην Ανατολική Μεσόγειο, ως εμπορικό σταυροδρόμι Δύσης-Ανατολής, «κοστίζει» στους Κρητικούς ποταμούς αίματος και αιώνες αγώνων για την ελευθερία, όπως θα παρακολουθήσουμε παρακάτω.
Βυζάντιο
Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Ρωμαίους το 67 π.Χ. και τη σταδιακή εξάπλωση του Χριστιανισμού τους επόμενους αιώνες σε αυτήν, στα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα η Μεγαλόνησος από ρωμαϊκή επαρχία του Ιλλυρικού Ρωμαϊκού Κράτους περνά στη δικαιοδοσία του Ανατολικού, δηλαδή στη διοικητική επικράτεια του Βυζαντίου. Τον 6ο μ.Χ. αιώνα δέχεται επιδρομές Βαρβάρων, Σλάβων και Αράβων, με τις τελευταίες, που συνεχίζονται μέχρι τον 10ο μ.Χ. αιώνα, να έχουν ως αποτέλεσμα μαζικές σφαγές του χριστιανικού πληθυσμού, τον βίαιο εξισλαμισμό χιλιάδων και τον εποικισμό της από Αραβες. Το τέλος της Αραβοκρατίας φτάνει το 961 μ.Χ. με την ανάκτηση του νησιού από το Βυζάντιο με τον Νικηφόρο Φωκά.
Μετά την πρώτη Αλωση της Κωνσταντινούπολης από τη Δ’ Σταυροφορία το 1204, τα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας διαμοιράζονται και η Κρήτη περιέρχεται στη διοικητική εξουσία του μαρκησίου Βονιφατίου του Μομφερατικού και από εκεί, έναντι ευτελούς ποσού (1.000 μάρκα αργύρου), στους Βενετούς. Ετσι, οι τελευταίοι αποκτούν πλήρη έλεγχο της Νότιας Μεσογείου δημιουργώντας μια οικονομική «γέφυρα» για τις εμπορικές δραστηριότητές τους σε Αίγυπτο και Εγγύς Ανατολή. Η σκληρότητα διακυβέρνησης και οι διαρκείς αυθαιρεσίες οδηγούν τον τοπικό πληθυσμό σε συνεχείς εξεγέρσεις, με επικεφαλής σημαντικές οικογένειες της Κρήτης, όπως οι Αργυρόπουλοι, οι Μελισσηνοί, οι Χορτάτσηδες και οι Καλλέργηδες. Η πρώτη εξέγερση το 1211 ταυτίζεται με τον αρχικό βενετικό εποικισμό και, παρά τις καταλήψεις των κάστρων σε Σητεία και Μιραμπέλλο, καταπνίγεται δύο χρόνια μετά.
Ακολουθούν, τα επόμενα 20 χρόνια, οι λεγόμενες επαναστάσεις των «Δύο Συβρίτων», με εφαλτήριο τις ομώνυμες ορεινές επαρχίες του Ρεθύμνου. Οι εξεγερμένοι επανακτούν μεγάλο μέρος της Δυτικής Κρήτης δημιουργώντας στρατιωτικά τετελεσμένα που οι Βενετοί αντιμετωπίζουν παραχωρώντας στους αρχηγούς της επανάστασης προνόμια και ιπποτικά φέουδα, τακτική που ακολουθούν και στις εξεγέρσεις του 1222 και του 1228. Στην τελευταία, οι εξεγερμένοι ζητούν τη στρατιωτική βοήθεια του αυτοκράτορα της Νίκαιας, Ιωάννη Γ’ Βατάτζη, προσφέροντας ως αντάλλαγμα το ίδιο το νησί, αλλά σύντομα ο βυζαντινός στόλος αποσύρεται και η επανάσταση τελειώνει με συνθηκολόγηση. Η ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1261 δίνει εθνικό χαρακτήρα στα κρητικά κινήματα των Αλεξίου Καλλέργη (1282- 1299), Σφακίων το 1319, της αποστασίας του Αγίου Τίτου (1363-1366), της «Συνωμοσίας του Σήφη Βλαστού» το 1453, Ρεθύμνου το 1460, Χανίων το 1523 και 1527, καθώς και πολλών μικρότερων τοπικών εξεγέρσεων. Οι τελευταίοι δύο αιώνες της Βενετοκρατίας είναι οι σκληρότεροι, αλλά ακόμα σκοτεινότεροι για τον Ελληνισμό της Κρήτης είναι αυτοί που ακολουθούν.
Η κατάκτηση από τους Οθωμανούς στα τέλη του 17ου αιώνα αποτελεί τεράστιο πισωγύρισμα για τη Μεγαλόνησο, αφού το εμπόριο νεκρώνεται, ενώ πολλοί Κρητικοί ασπάζονται το Ισλάμ, ώστε να αποφύγουν αυτοί και οι οικογένειές τους τις συνεχείς διώξεις. Το 1770 στην απομονωμένη επαρχία των Σφακίων ξεσπά η σημαντικότερη επανάσταση κατά του οθωμανικού ζυγού τον 18ο αιώνα, με επικεφαλής τον Σφακιανό οπλαρχηγό Δασκαλογιάννη. Ο τελευταίος, ελπίζοντας στην έμπρακτη συμπαράσταση της τσαρίνας Μεγάλης Αικατερίνης, αρχικά στέλνει τα γυναικόπαιδα στις ασφαλείς περιοχές Κυθήρων και Νότιας Πελοποννήσου και εν συνεχεία συγκεντρώνει 2.000 μαχητές, που συγκρούονται με το πολλαπλάσιο τουρκικό στράτευμα. Η ρωσική βοήθεια δεν φτάνει ποτέ και οι Σφακιανοί μαχητές υποχρεώνονται, ύστερα από πολύμηνες μάχες, στη συνθηκολόγηση με επαχθείς όρους, ενώ ο αρχηγός της εξέγερσης, Δασκαλογιάννης, γδέρνεται ζωντανός στην πλατεία των Λιονταριών στο κέντρο του Ηρακλείου.
Μεγάλη Παρασκευή: Τι συμβολίζει η σημερινή ημέρα - Ο επιτάφιος θρήνος - Τα τροπάρια και τα εγκώμια της ημέρας
Ομως, οι τουρκικές θηριωδίες και οι συνεχείς διώξεις δεν αποθαρρύνουν τους Κρητικούς και μόλις τρεις μήνες μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 στην ηπειρωτική Ελλάδα ο νέος απελευθερωτικός Αγώνας πνίγεται στο αίμα. Ο επίσκοπος Κισάμου, Δεσποτάκης, απαγχονίζεται, ηγούμενοι μοναστηριών δολοφονούνται, μοναχές βιάζονται, πάνω από 400 Χανιώτες σφαγιάζονται, ενώ αντίστοιχες σκηνές φρίκης με μαζικές δολοφονίες χιλιάδων Κρητικών εξελίσσονται σε όλη τη μαρτυρική Μεγαλόνησο. Τα επόμενα δέκα χρόνια, το πάθος για ελευθερία ποτίζει με αίμα το νησί απ’ άκρη σ’ άκρη. Χιλιάδες ένοπλοι και άμαχοι χάνουν τη ζωή τους ή πωλούνται ως σκλάβοι, ενώ άλλοι ξεφεύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα ανάβοντας εκεί πλέον τη φλόγα της επόμενης εξέγερσης, αφήνοντας στο νησί πολλές, αλλά ανοργάνωτες και χωρίς ηγέτη, εστίες αντίστασης.
Η λύτρωση ζωντανών και πεθαμένων…
Οι χριστιανικές Μεγάλες Δυνάμεις παραμένουν απαθείς στις κακουχίες του ομόθρησκου πληθυσμού, αποφασίζοντας να παρέμβουν μόνο όταν χρειάζεται να περιορίσουν τις τουρκικές θηριωδίες ή για να ξαναμοιράσουν τη γεωστρατηγική «τράπουλα» σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. Στην πραγματικότητα όμως η διατήρηση της Κρήτης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελεί στρατηγικό σχεδιασμό τους σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Σε αυτήν τη βάση η Κρήτη παραδίδεται, το 1830, στον ηγεμόνα της Αιγύπτου, Μεχμέτ Αλή, για να επανέλθει, το 1840, στη σουλτανική κυριαρχία.
Το Κρητικό Ζήτημα θα παρέμενε «λυμένο» όπως σήμερα το Κυπριακό, αν δεν μεσολαβούσαν τα επόμενα χρόνια ποταμοί αίματος του κρητικού λαού. Οι επαναστάσεις του 1866-1869 με το Ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου, η εξέγερση του 1878, οι σφαγές του 1896 στα Χανιά και οι τελευταίες τον Αύγουστο του 1898 στο Ηράκλειο φέρνουν αποτελέσματα.
Τον Νοέμβριο του 1898 ο τελευταίος Τούρκος στρατιώτης αποχωρεί από την Κρήτη και έναν μήνα μετά, στις 9 Δεκεμβρίου 1898, ο πρίγκιπας Γεώργιος αποβιβάζεται στο λιμάνι της Σούδας ως ύπατος αρμοστής του νησιού.
Ομως, το αίτημα για ελευθερία δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, αφού η «Κρητική Πολιτεία» που διαδέχεται τους Τούρκους δεν αποτελεί παρά ένα προτεκτοράτο των Μεγάλων Δυνάμεων. Αυτήν τη φορά όμως οι αγώνες είναι, κυρίως, πολιτικοί, όπου με πρωταγωνιστή τον ανερχόμενο ακόμα Ελευθέριο Βενιζέλο ολοκληρώνονται με την επίσημη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα την 1η Δεκεμβρίου 1913. Ετσι, ο πατέρας του Νίκου Καζαντζάκη, στο τελευταίο του μεγάλο έργο «Αναφορά στον Γκρέκο», γυρίζει και του λέει βραχνιασμένος από τη συγκίνηση πάνω από τον προγονικό τάφο: «Δεν άκουσες;», έκαμε ο κύρης θυμωμένος, «τα κόκαλά του έτριξαν»…
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr