Πρόκειται για τις μυστικές υπηρεσίες της χούντας και τις φασιστικές μεθόδους που ακολουθούσαν απέναντι σε ένα σημαίνον πολιτικό πρόσωπο της μεταπολεμικής Ελλάδας, τον τελευταίο πρωθυπουργό της χώρας προτού μπει η Δημοκρατία στο «γύψο» με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Ορισμένα σημαντικά ντοκουμέντα γι’ αυτό αποκαλύπτει σήμερα ο Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής.

Στις 4-1-1974, χαρακτηριστικά, οι πράκτορες της χούντας συνέτασσαν το παρακάτω ενημερωτικό σημείωμα: «Αναφέρομεν ότι την 15ην ώρα της σήμερον, εις το ενταύθα Α’ Νεκροταφείον, εγένετο η κηδεία της μητρός του τέως βουλευτού, Κανελλόπουλου Παναγιώτου (αποβιώσασα Κανελλοπούλου Αμαλία). Εις ταύτην παρέστησαν εκτός των άλλων τέως πολιτικοί και στρατιωτικοί. Υπό της υπηρεσίας μας ελήφθησαν τα προσήκοντα μέτρα και ουδέν το άξιον μνείας εσημειώθη». Είναι ένα από τα σημειώματα για τις παρακολουθήσεις του πολιτικού, ο οποίος είχε αρνηθεί να εγκαταλείψει την Ελλάδα μετά το πραξικόπημα. Ο ίδιος φυλακίστηκε, όπως και πολλοί άλλοι πολιτικοί, και κατόπιν ετέθη υπό περιορισμό και παρακολούθηση. Ο Π. Κανελλόπουλος, εξαρχής και δημόσια εκφράστηκε κατά της στρατιωτικής – ξενοκίνητης δικτατορίας.

Κρατούσε, επίσης, επαφή με αντιστασιακές ομάδες εντός και εκτός της Ελλάδας. Η χούντα, όμως, έκανε τα πάντα για να εμποδίσει αυτές τις επαφές του. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ακόμα και τις επιστολές που του έστελναν από τη Δυτική -τότε- Γερμανία με εφημερίδες και βιβλία, ουδέποτε έφτασαν σε αυτόν. Μέχρι και το βιβλίο του Γιώργου Αλέξανδρου Μαγκάκη, με πρόλογο του Γιάννη Πεσματζόγλου, και τίτλο «Ελευθερία, αγάπη μου», το είχαν κατασχέσει. Το ίδιο, ουδέποτε παρέλαβε την εφημερίδα του αντιδικτατορικού αγώνα, «Δημοκρατία».

Οι νεκροί στο Πολυτεχνείο

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος κατήγγειλε ανοικτά την καταστολή και τα βασανιστήρια της χούντας. Οπου κι αν ήταν, όμως, από πίσω του βρίσκονταν πράκτορες και χαφιέδες, οι οποίοι, στη συνέχεια, συνέτασσαν αναλυτικές αναφορές. Και, βέβαια, οι ελληνικές πρεσβείες, που όλες είχαν και κάποιον πράκτορα του καθεστώτος, ενημερώνονταν δεόντως.

Ετσι, στις 15-1-1974 η ελληνική πρεσβεία στο Παρίσι παρελάμβανε το παρακάτω τηλεγράφημα, το οποίο βρίσκεται στο φάκελο των χουντικών μυστικών υπηρεσιών για τον Κανελλόπουλο: «Σε ανακοίνωσή του που επέδωσε σήμερα στους αντιπροσώπους του Ξένου Τύπου στην Ελλάδα, ο τελευταίος κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος, κ. Π. Κανελλόπουλος, εκφράζει (διακοπή) για την επαναλειτουργίαν του στρατοπέδου της Γυάρου.

Ο κ. Κανελλόπουλος τονίζει ότι, αντίθετα προς την επίσημο ανακοίνωση, η οποία βεβαίωνε ότι το σύνολο των συλληφθέντων ατόμων κατόπιν των ταραχών του Πολυτεχνείου αφέθησαν ελεύθεροι, ωρισμένοι από τους συλληφθέντες κρατούνται (διακοπή)… Εκφράζοντας τη λύπη του για την επιστροφή σε μεθόδους που δεν μπορούν παρά να βλάψουν το εθνικό συμφέρον, ο πρώην Πρωθυπουργός καλεί τους ιθύνοντες να δημοσιεύσουν τον κατάλογο των θυμάτων του Πολυτεχνείου. Τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος: η αλήθεια είναι πάντα προτιμώτερη (διακοπή) η απόκρυψις των γεγονότων. Είμαι πιο ανήσυχος παρά ποτέ για το μέλλον της χώρας, συνεχίζει ο κ. Κανελλόπουλος, ο οποίος κάλεσε (διακοπή) τους ιθύνοντες να ανακρούσουν πρύμνην και ν’ αφήσουν τη θέση τους σε υγιέστερα στοιχεία».

«ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΙΑ, ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΩΝ»

Ο ίδιος ο αρχιπραξικοπηματίας, Γιώργος Παπαδόπουλος, παρακολουθούσε και ενημερωνόταν συνεχώς για την αλληλογραφία και τις κινήσεις του Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Αυτό φαίνεται πεντακάθαρα από αναφορές των πρακτόρων της χούντας που ήταν «επιφορτισμένοι» με την παρακολούθηση του σημαίνοντος Ελληνα πολιτικού.
Ενδεικτική είναι η περίπτωση που «υπέκλεψαν» την επιστολή που έστειλε το μέλος του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών, και της Βουλής των Αντιπροσώπων, Ντόναλντ Φρέιζερ, στις 27 Ιανουαρίου 1972, στον Π. Κανελλόπουλο. Στο «φύλλο κινήσεως εγγράφου» που συνέταξαν στις 2-2-1972, οι πράκτορες της χούντας γράφουν: «Υπό τον Donald Fraser εξ ΗΠΑ αποστέλλεται στοιχείο ‘‘Πηγής – Κ1’’ προς τον τέως Πρωθυπουργόν, Κανελλόπουλον Παναγιώτη, επιληψίμου περιεχομένου. Να διακινηθεί προς διευκόλυνση της παρακολουθήσεως. Να ενημερωθεί ο κ. Πρωθυπουργός (σ.σ. Παπαδόπουλος) διά φωτοαντιγράφου».

Στην επιστολή του, ο Αμερικανός παράγων έγραφε, μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τη μετάφραση που έκαναν οι πράκτορες της δικτατορίας: «Αδημονώ να σας συναντήσω εις μιαν Ελλάδα κυβερνημένη υπό Ελλήνων, δημοκρατικώς εκλεγέντων υπό Ελλήνων».

Μερικούς μήνες πριν, στις 6 Σεπτεμβρίου 1971, μια άλλη αναφορά έδειχνε το μέγεθος των παρακολουθήσεων, την ανησυχία που κατέλαβε τη χούντα από την επικοινωνία του Κανελλόπουλου με τις ΗΠΑ, και βέβαια τις προσπάθειες του καθεστώτος να εμποδίσει αυτές τις επαφές. Ετσι, για επιστολές που είχε στείλει ο Π. Κανελλόπουλος σε θεσμικά όργανα των ΗΠΑ, αλλά και για δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου που του είχαν αποσταλεί, αποφασιζόταν «να μη διακινηθώσι, να ενημερωθεί η Ιεραρχία και οι Ατομικοί Φάκελοι των αποδεκτών, και να περιληφθεί εις το 15νθήμερον Δελτίον».

Περί τίνος επρόκειτο; Ιδού. Η «έγγραφος εισήγησις» με τίτλο «Στοιχεία ‘‘Πηγής – Κ1’’ επιληψίμου περιεχομένου», περιελάμβανε, ανάμεσα στα άλλα, τα εξής: «Υπό του αντεθνικώς δρώντος εις Αμερικήν δημοσιογράφου Δημητρακόπουλου Ηλία, αποστέλλονται προς τους τέως βουλευτάς Κανελλόπουλον Παναγιώτην και Κοθρήν Εμμανουήλ, ως και την εφημερίδα Βήμα, στοιχεία ‘‘Πηγής – Κ1’’, περιέχοντα: α) Αντίγραφα της εκθέσεως του καθηγητή, κ. Κούσουλα προς το State Department. β) Αντίγραφα της εκθέσεως του αυτού ως άνω καθηγητού προς την Επιτροπήν Εξωτερικών Υποθέσεων της Αμερικανικής Γερουσίας (Υποεπιτροπήν Ευρωπαϊκών Υποθέσεων). γ) Αντίγραφα άρθρου των Vera Glaser και Malvinh Stephenson περί του επιχειρηματίου Τομ Πάππας εξ αφορμής των υπέρ της Ελλάδος ενεργειών του (σ.σ. ο Τομ Πάππας επανειλημμένως καταγγέλθηκε ότι στήριζε τη χούντα). δ) Αποκόμματα διαφόρων Αμερικανικών και Αγγλικών εφημερίδων, εν φωτοτυπίαις και πρωτοτύποις, σχετικά με τας συζητήσεις εις την Επιτροπήν Εξωτερικών Υποθέσεων της Αμερικανικής Γερουσίας δια την διακοπήν της Στρατιωτικής βοηθείας προς την Ελλάδα, τας επικρίσεις εναντίον του R/Σ Φωνή της Αμερικής διά την μη μετάδοσιν δυσμενών περί της Ελλάδος ειδήσεων, τας αποστερήσεις της Ελληνικής Ιθαγενείας των ανθελληνικώς δρώντων εις το Εξωτερικόν αυτοεξορίστων και με άλλα παρεμφερή ανθελληνικά δημοσιεύματα. Εις τον Κοθρήν συνιστάται όπως θέση υπ’ όψιν του Κανελλόπουλου το περί Τομ Πάππας άρθρον, το οποίον δεν περιέχεται εις τον φάκελλον του τελευταίου. Ο -προς τον τέως βουλευτήν Κανελλόπουλον Παναγιώτην- φάκελλος περιέχει επί πλέον σχέδιον επιστολής, εις την Αγγλικήν, απευθυνόμενος προς τον Πρόεδρον της Υποεπιτροπής της Γερουσίας διά τας Ευρωπαϊκάς υποθέσεις, δι’ ης ο τέως βουλευτής ενίσταται κατά της χρήσεως του ονόματός του, ήτις άνευ εξουσιοδοτήσεως εγένετο υπό του καθηγητού κ. Κούσουλα, προς υποστήριξιν απόψεων (υπέρ της Ελληνικής Κυβερνήσεως) προς τας οποίας είναι εκ διαμέτρου αντίθετος. Απαιτεί δε όπως το όνομά του διαγραφή από τα, σχετικά με τας δηλώσεις του κ. Κούσουλα, Πρακτικά της Επιτροπής».

Οργισμένο μήνυμα

Πράγματι, την 1η Σεπτεμβρίου 1971 ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος απέστειλε οργισμένο μήνυμα προς τον πρόεδρο της αμερικανικής Υποεπιτροπής, Βενιαμίν Ρόζενταλ, το οποίο, βεβαίως, «υπεκλάπη» από τις μυστικές υπηρεσίες της χούντας, και δεν έγινε γνωστό αν έφτασε στον τελικό παραλήπτη του.

«Λυπούμαι να πω» -έγραφε στην επιστολή του ο Π. Κανελλόπουλος- «ότι ο καθηγητής Κούσουλας διαστρεβλώνει πονηρά τις θέσεις των πολιτικών αρχηγών του ελληνικού λαού, χρησιμοποιώντας τα ονόματά τους, για να υποστηρίξει επιχειρήματα αντίθετα στις θέσεις μας για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Οσον αφορά τη χρήση του όρου “φίλος”, όταν αναφέρεται στο όνομά μου, γίνεται ειδικά για να υποστηρίξει διαμετρικά αντίθετες απόψεις για την ελευθερία και τα συμφέροντα του ελληνικού λαού. Κατά συνέπεια, απαιτώ να αποσυρθεί το όνομά μου από τις εγγραφές που περιλαμβάνονται στο κείμενο του καθηγητή Κούσουλα».

Στην κατοχή των μυστικών υπηρεσιών της χούντας είχε περιέλθει επιστολή που αποδιδόταν στον καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Howard, D.George Kousoulas, προς την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων των ΗΠΑ. Επιστολή που οι χουντικοί έγραφαν ότι είναι «υπέρ της Ελληνικής Κυβερνήσεως», της δικτατορίας, δηλαδή. Σε αυτήν, μεταξύ άλλων, γράφονταν τα εξής:

● «(…) Πολλά σημαίνοντα -ή ιδιοτελή- πρόσωπα έχουν μιλήσει εναντίον του παρόντος ελληνικού καθεστώτος, στο οποίο αναφέρονται ως ‘‘δικτατορία’’, ‘‘χούντα’’ ή ‘‘οι συνταγματάρχες’’. Ο αμερικανικός Τύπος, με ελάχιστες και σπάνιες εξαιρέσεις, έχει φτιάξει με συνέπεια την εικόνα ενός καταπιεστικού και απαίσιου καθεστώτος, το οποίο έχει μετατρέψει την Ελλάδα σε μία χώρα βασανιστηρίων και ασφυκτικής σκλαβιάς. Η εικόνα της σημερινής Ελλάδας που παρουσιάζεται από τα αμερικανικά ΜΜΕ είναι αηδιαστικά και κραυγαλέα διαστρεβλωμένη».

● «(…) Πιστεύω ότι ο πρωθυπουργός Παπαδόπουλος είναι υπέρ μίας πολιτικής λύσης, ότι αντιλαμβάνεται πως μία τέτοια λύση μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη συνεργασία των πολιτικών ηγετών και ότι τώρα κάνει μία σοβαρή προσπάθεια προκειμένου να βάλει τα πλαίσια που θα επιτρέψουν μία πολιτική λύση, η οποία θα οδηγεί σε μία πλήρη εφαρμογή του Συντάγματος.

● «(…) Ως πρώτο βήμα, κάποιος θα μπορούσε να φανταστεί μία διεύρυνση της παρούσας κυβέρνησης με την συμμετοχή των πολιτικών ηγετών που στο παρελθόν σχετίζονταν με την ΕΡΕ ή την Ενωση Κέντρου. Περιττό να πω ότι στην περίπτωση μίας τέτοιας αναδιάταξης της κυβέρνησης, ούτε αυτοί που συμμετέχουν στην κυβέρνηση θα πρέπει να θεωρούνται ‘‘προδότες της δημοκρατίας’’, ούτε αυτοί που θα παραμείνουν εκτός θα πρέπει να αντιμετωπιστούν από την κυβέρνηση ως εχθροί ή παρίες.

● «(…) Εχω την εξουσιοδότηση να παρουσιάσω σε αυτή την Επιτροπή για την πληροφόρησή της τις δηλώσεις από αρκετούς πρώην υπουργούς της κυβέρνησης και μέλη του Κοινοβουλίου της ΕΡΕ και της Ενωσης Κέντρου, οι οποίοι είναι υπέρ μίας πολιτικής λύσης. Δηλαδή μιας κοινής προσπάθειας από την παρούσα κυβέρνηση του πρωθυπουργού Παπαδόπουλου και της πολιτικής ηγεσίας. Ανάμεσά τους είναι αρκετά ηγετικά μέλη της ΕΡΕ και της Ενωσης Κέντρου. Αρκετά από αυτά έχουν τεθεί υπό κράτηση, ακόμη και απομόνωση, στα αρχικά στάδια μετά το πραξικόπημα. Μέχρι τον περασμένο Ιανουάριο οι περισσότεροι από αυτούς απέρριπταν την πιθανότητα μίας πολιτικής λύσης, όπως είμαι σε θέση να γνωρίζω, διότι υποπτεύονταν ότι ο πρωθυπουργός Παπαδόπουλος, είτε ήταν απρόθυμος είτε ανίκανος να επιδιώξει μία πολιτική λύση».

● «(…) Σήμερα, στρώνεται ο δρόμος για μία τέτοια πολιτική λύση που θα οδηγήσει σε μία δημοκρατική συνταγματική τάξη. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι κορόιδα. Είναι έμπειροι πολιτικοί που έχουν δώσει μάχη σε όλη την πολιτική ζωή τους για την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Ονόματα όπως ο Κατσώτας ή ο Τσιριμώκος από καιρό ταυτίζονται με τις πιο ασυμβίβαστες στάσεις για την ελευθερία και την Δημοκρατία. Παρόλα αυτά είναι πρόθυμοι τώρα να κάνουν ειρήνη και να συνεργαστούν με τον πρωθυπουργό Παπαδόπουλο για μία συμφωνημένη και μη βίαιη μετάβαση στην πλήρη εφαρμογή του Συντάγματος. Κάποια από αυτά τα πολιτικά πρόσωπα μου εξέφρασαν την υποψία ότι αυτοί που φοβούνται πως μία τέτοια πολιτική λύση θα τελειώσει τις φιλοδοξίες τους ως ‘‘ηγετών της αντίστασης’’, μπορεί να έχουν εσκεμμένα προτρέψει το Κογκρέσο των ΗΠΑ, υπό το πρόσχημα ‘‘του αγώνα για δημοκρατία’’, να πάρει μία απόφαση που υπονομεύει την διαδικασία του εκδημοκρατισμού».

● «(…) Είμαι εξουσιοδοτημένος από τον πρώην υπουργό Εξωτερικών, Ευάγγελο Αβέρωφ, να υπενθυμίσω στην Επιτροπή ότι πριν την απόφασή της να διακόψει τη βοήθεια στην Ελλάδα, είχε εκφράσει στην αμερικανική τηλεόραση την ξεκάθαρη αντίθεση εναντίον μίας τέτοιας ενέργειας. Ο κ. Αβέρωφ ήταν για 8 χρόνια ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας υπό τον πρωθυπουργό Καραμανλή. Λυπάμαι που το λέω ότι η Επιτροπή επέλεξε να αγνοήσει την νουθεσία του κ. Αβέρωφ. Παρόμοιες ενστάσεις στην απόφαση της περικοπής της βοήθειας προς την Ελλάδα εκφράστηκαν από άλλους μεγάλους πολιτικούς ηγέτες, όπως ο κ. Σπύρος Μαρκεζίνης, ο ηγέτης του κόμματος των Προοδευτικών, και ο κ. Παύλος Βαρδινογιάννης, ένα ηγετικό μέλος της Ενωσης Κέντρου και ένας από τους στενότερους συνεργάτες του αείμνηστου Σοφοκλή Βενιζέλου».