Με εμμονή στην ιδέα μιας oμοσπονδιακής Ευρώπης, οι ηγέτες της Ε.Ε. χάνουν την επαφή με τους λαούς τους, τροφοδοτώντας το εθνικιστικό και ευρωσκεπτικιστικό αίσθημα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτός είναι τουλάχιστον, ο τρόπος με τον οποίο ο Ντόναλντ Τουσκ (φωτό), ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, συνόψισε την κατάσταση στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στις 30 Μαΐου.

Σύμφωνα με τον Τουσκ, οι ηγέτες της Ε.Ε. δημιουργούν «όλα τα είδη των ουτοπιών – μια ουτοπία της Ευρώπης, χωρίς εθνικά κράτη, μια ουτοπία της Ευρώπης χωρίς συγκρουόμενα συμφέροντα και φιλοδοξίες, έστω και αν οι πολίτες της Ευρώπης δεν συμμερίζονται τον ευρω-ενθουσιασμό μας». Ο Τουσκ δεν είναι ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που αμφισβητεί το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έκανε πρόσφατα παρόμοιες δηλώσεις.

Ωστόσο η επιλογή των λέξεων από τον Τουσκ είναι αξιοσημείωτη. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει συχνά περιγραφεί ως στόχος, ως φιλοδοξία ή ακόμα και ως όνειρο, έννοιες οι οποίες όλες ενέχουν κάποιο βαθμό ελπίδας για την επίτευξη μιας πιθανότητας. Αλλά εξ ορισμού, η ουτοπία αποτελεί ένα φανταστικό μέρος που υπάρχει μόνο ως ιδανικό. Η ίδια η λέξη προέρχεται από την ελληνική «ου-τόπος» που σημαίνει «πουθενά». Ως εκ τούτου, ο Τουσκ παραδέχθηκε ότι μια πλήρως ολοκληρωμένη Ευρώπη, ιδανική ωστόσο, είναι κάτι ανέφικτο.

» ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ότι η συγκεκριμένη δήλωση προήλθε από τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ενδεχομένως να σοκάρει. Σε τελευταία ανάλυση, τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. έχουν σχεδιαστεί για να διαδώσουν περισσότερο και βαθύτερα την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με τον Τουσκ να κατάγεται από την Πολωνία, μια χώρα που επωφελήθηκε από τη συμμετοχή στην Ε.Ε., μόλις πριν από 12 χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελείται από τους αρχηγούς κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ε.Ε. και σήμερα πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις -και οι ψηφοφόροι τους- μοιράζονται τις ίδιες απόψεις με τον Τουσκ.

» Ο ΧΛΕΥΑΣΜΟΣ της ιδέας μιας «Ευρώπης χωρίς εθνικά κράτη» είναι κεντρικής σημασίας στη δήλωση Τουσκ, υπενθυμίζοντας στους Ευρωπαίους ηγέτες ότι η δική τους (ιδέα) είναι στην ουσία μιας διαιρεμένης ηπείρου. Οι οροσειρές και οι χερσόνησοι καλύπτουν μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής γης και τα ποτάμια της περισσότερο τη χωρίζουν παρά την ενώνουν. Στο Νότο, εκεί όπου η γεωγραφία εμποδίζει την εμφάνιση των ισχυρών, ενοποιημένων οικονομιών, ο κατακερματισμός είναι ακόμη χειρότερος. Το αποτέλεσμα είναι μια ήπειρος όπου έχουν διαμορφωθεί ισχυρές ταυτότητες, ξεχωριστές και συχνά σε άμεση αντίθεση η μια με την άλλη. Διαφορετικοί πολιτισμοί εμποδίζουν κάθε προσπάθεια ευρωπαϊκής ενοποίησης της Ευρώπης υπό μια ενιαία σημαία, είτε από τις στρατιωτικές μεθόδους του Ναπολέοντα και του Χίτλερ είτε από τις πολιτικές μεθόδους της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

» ΓΙΑ ΑΚΟΜΗ μια φορά, η Ευρωπαϊκή Ενωση απέτυχε να ξεπεράσει τις διαφορές της Ευρώπης. Τα μέλη της στο Νότο τη φαντάζονται ως μια ένωση μεταφοράς, στην οποία ο πλούτος ρέει από Βορρά προς Νότο. Οι λαοί της Βόρειας Ευρώπης, από την άλλη πλευρά, θέλουν να προστατεύσουν τον εθνικό τους πλούτο, ενώ είναι επιφυλακτικοί σε μέτρα που θα διένειμαν τα κόστη και τους κινδύνους της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ανατολικές χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, υποστηρίζουν την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά αυξάνεται ολοένα και περισσότερο η ανησυχία τους για τις παρεμβάσεις της (Ε.Ε.) στις εσωτερικές υποθέσεις τους. Στο μεταξύ, σε ολόκληρη την ήπειρο τα εθνικιστικά κόμματα κερδίζουν έδαφος με υποσχέσεις να προστατεύσουν τις χώρες τους από εξωτερικές (ξένες) απειλές, όπως οι μετανάστες, το ελεύθερο εμπόριο ή το ευρώ.

» ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ υπόψη τις σημαντικές αποφάσεις που υπάρχουν στον ορίζοντα για πολλά κράτη-μέλη της Ε.Ε., τα σχόλια του Τουσκ είναι ιδιαίτερα σχετικά. Στις 23 Ιουνίου, το Ηνωμένο Βασίλειο θα διεξάγει δημοψήφισμα για να αποφασίσει αν θα μείνει στο ηπειρωτικό μπλοκ. Από τον Μάρτιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2017, τα βασικά μέλη της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ολλανδίας, θα κάνουν γενικές εκλογές, και τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα αναμένεται σε όλες τις αναμετρήσεις να φέρουν καλά αποτελέσματα. Στην Ισπανία οι επόμενες εκλογές θα γίνουν στις 26 Ιουνίου, και η «επαναστατική» (πλην όμως φιλοευρωπαϊκή) κυβέρνηση της Ιταλίας θα καθορίσει το πολιτικό μέλλον της τον Οκτώβριο σε δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Η ανανεωμένη πολιτική αβεβαιότητα στη Μαδρίτη και τη Ρώμη θα μπορούσε να υπονομεύσει την αδύναμη οικονομική ανάκαμψη της ευρωζώνης.

» ΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ, Γαλλία και Γερμανία έχουν συζητήσει τους τρόπους για την αναζωογόνηση της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι δεν μπορούν να συμφωνήσουν για το πώς να κινηθούν. Η περαιτέρω δημοσιονομική ολοκλήρωση δεν έχει πιθανότητες επιτυχίας. Κράτη-μέλη στο Νότο, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, θα πιέσουν για μεγαλύτερο επιμερισμό του κινδύνου στην ευρωζώνη, την ώρα που οι βόρειες χώρες, με επικεφαλής τη Γερμανία, θα επιμείνουν στη συγκέντρωση της δημοσιονομικής εξουσίας και στον περιορισμό των δαπανών και της δανειοληπτικής δυνατότητας των συναδέλφων τους στο Νότο.

» ΠΡΟΣΦΑΤΟ δημοσίευμα στους «Financial Times» επισήμανε ότι ο Φρανσουά Ολάντ και η Ανγκελα Μέρκελ θεωρούν ότι η ασφάλεια και η άμυνα μπορεί να είναι η απάντηση. Η μεγαλύτερη ολοκλήρωση σε αυτές τις περιοχές -επιχειρηματολογούν- θα ήταν αποδεκτή από τα περισσότερα κράτη-μέλη, με δεδομένη τη συνεχιζόμενη μεταναστευτική κρίση και τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία και το Βέλγιο. Αλλά ακόμη και αυτή η πρόταση θα είναι αμφιλεγόμενη και ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν ήδη προειδοποιήσει ότι η εισαγωγή φεντεραλιστικών πρωτοβουλιών θα επιδεινώσει μόνο τις ήδη υπάρχουσες ρήξεις στην Ευρώπη. Εκτός αυτού, μέχρι τα τέλη του 2017, ο Ολάντ και η Μέρκελ μπορεί να μην είναι πλέον στην εξουσία.

» ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΗΣ να ξεπεράσει την έννοια του κράτους-έθνους, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει καταφέρει μόνο ημίμετρα. Χώρες εγκαταλείπουν την κυριαρχία τους σε ορισμένα ζητήματα και τη διατηρούν σε άλλα. Ως αποτέλεσμα, κανείς δεν είναι ικανοποιημένος. Η Γερμανία και η Γαλλία εξακολουθούν να συζητούν τρόπους για να διατηρήσουν το ευρωπαϊκό μπλοκ. Ωστόσο, όσο το κάνουν, πολιτικά γεγονότα στον επόμενο ενάμιση χρόνο μπορεί να αποδείξουν ότι καλύτερος τρόπος για να σώσουν την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι να διαλύσουν κάποια τμήματά της.

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ